Oceany i morza. Ruchy wody morskiej
Oceany zajmują powierzchnie 361 mln km 2 (tj. 71% powierzchni Ziemi)
- Ocean Spokojny – 180 mln km2
- Ocean Atlantycki – 106 mln km2
- Ocean Indyjski – 77 mln km2
Właściwości wody morskiej:
a) skład chemiczny – głównie chlorek sodu (NaCl), co powoduje zasolenie wód morskich. Średnie zasolenie wynosi 3-50\00. Wpływ na zasolenie mórz mają temperatury i intensywność odparowywania. Morza ciepłe są bardziej zasolone.
b) Temperatura – zależna jest od szerokości geograficznych. Średnia temp. roczna oceanu wynosi 17,40C. Najwyższa średnia roczna temp. jest w strefie okołorównikowej: +280C, najniższa w okolicach biegunów: -20C.
RUCHY WÓD OCEANICZNYCH:
- falowanie – to pionowy ruch cząstek wody. Średnia wysokość fali wynosi ok. 6m, w okolicy wybrzeży może sięgać kilkudziesięciu metrów. Falowanie może też być spowodowane wstrząsem sejsmicznym lub wybuchem podmorskiego wulkanu. Takie fale nazywamy tsunami.
- pływy morskie – to podnoszenie i opadanie wody dwa razy w ciągu doby, związane z przyciąganiem Księżyca. W miejscach zwróconych bezpośrednio do Księżyca, jak również znajdujących się po przeciwnej stronie globu następuje przypływ – zbierający wody z pozostałych obszarów, na których powstaje odpływ.
- prądy morskie – to potężne „słone rzeki”, płynące na powierzchni oceanów i mórz, przemieszczające części wód oceanicznych na znaczne odległości. Są one zależne od charakteru wybrzeży, siły Coriolisa i od wiatru. Prędkość wody dochodzi do 10 km/h.
a) prądy ciepłe – to wody o wyższej temp. od wód otaczających. Tworzą się w obszarze cyrkulacji pasatów strefy okołorównikowej. Wywołują opady, wzrost temp i parowania. Są to np. prąd północnorównikowy, równikowy wsteczny, mozambicki, gwinejski, brazylijski, zatokowy, północnoatlantycki.
b) prądy zimne – to wody chłodniejsze od wód otaczających. Wpływają na obniżenie temp, osłabienie parowania podwyższenie ciśnienia. Powstają przy udziale wiatrów wschodnich, wiejących w wyży południowych. Są to np. prąd bengulski, kanadyjski, grenlandzki, labradorski, antarktyczny, okołobiegunowy, Dryf Wiatrów Zachodnich
Wpływ prądów morskich na klimat jest ogromny, są one bowiem o wiele lepszymi transmiterami energii pomiędzy szerokościami geograficznymi niż wiatry, które je tworzą. Prądy morskie wpływają bardzo efektywnie na dotlenienie wód oceanicznych.
Ruchy wód morskich.
1. Falowaniaa) Przyczyny- wiatr- wybuchy wulkanów- trzęsienia ziemi- obrywanie się brzegówb) z powodu trzech powyższych przyczyn mogą powstawać fale zwane tsunami. Przemieszczają się z prędkością do 800km/h, przy brzegu osiągają wysokość kilkudziesięciu metrów. W 1883r. tsunami wywołana wybuchem wulkanu Krakatau spowodowała śmierć 35'000 ludzi.2. Przypływy i odpływya) spowodowane przyciąganiem księżyca i słońcab) przypływy syzygijne- moment największego przypływu wody, kiedy Ziemia, Słońce i Księżyc są na jednej linii.3. Prądy morskiea) prądy powierzchniowe to jakby słone rzeki o szerokości od kilku do kilkuset kilometrów, tworzące skomplikowany system cyrkulacji łączący się, rozgałęziający i zamykający w olbrzymie wiry. Gdy prądy morskie niosą wody cieplejsze od otaczających są prądami ciepłymi, zaś gdy chłodniejsze - prądami zimnymib) prądy głębinowe - cieplejsze i lżejsze wody strefy gorącej rozprzestrzeniają się po powierzchni ku biegunom, tam ulegają ochłodzeniu, opadają w głąb i powracają jako wody głębinowe ku równikowi. Ruchy wód głębinowych odbywają się bardzo powoli
CiepłePółnocno RównikowyPołudniowo RównikowyPółnocno AtlantyckiPółnocno PacyficznyWschodnio AustralijskiZatokowyNorweskiGujańskiGwinejskiBrazylijskiSomalijskiMozambickiKuro SiwoFlorydzkiAntylskiAgulhas
ZimneZachodnio AustralijskiWschodnio GrenlandzkiDryf Wiatrów ZachodnichPeruwiańskiSomalijskiBenguelskiKanaryjskiLabradorskiFalklandzkiKalifornijskiOja Siwo
Bilans wodny
Z + P = H + S + RZ – retencja początkowa – ilość wody zgromadzona na początku okresu bilansowania (październik)P – opady atmosferyczne – przypływ wody, który w postaci deszczu, gradu lub innego opadu spadł na dany obszar. W Polsce średnie roczne opady wynoszą 700 mm słupa wody)H – odpływ powierzchniowy – ilość wody, która odpłynęła z obszaru bilansowania (mierzymy w m3). Można mówić o prędkości lub o sumie odpływuS – parowanieR – retencja końcowa – ilość wody, która pozostałaBilans wodny można poprawić retencją czyli gromadzeniem wody. Ograniczanie bezprodukcyjnego odpływu wody do morza.Funkcje zbiorników retencyjnych:1. Gromadzenie wody2. Wodociągowa3. Energetyczna4. Transportowa5. Rekreacyjna6. Produkcja żywnościZasady gospodarki wodnej:1. Kompleksowość – przy realizacji inwestycji wodnych trzeba brać pod uwagę maksymalną liczbę przyszłych użytkowników2. Perspektywiczność – kiedy planujemy inwestycje wodne należy patrzeć w przyszłość (nawet o 20 lat). Dużą rolę odgrywają prognozy demograficzne.3. Przestrzenność – bilansowanie wody może się odbywać tylko w układzie dorzecza. Musimy uwzględnić to, co jest naturalne, a nie jednostki administracyjne (dorzecza Wisły, Odry, Przymorza)
nauka11