Lysiak Waldemar - Szachista.pdf - Sensacja i Kryminały - Alazet

WALDEMAR ŁYSIAK

SZACHISTA

KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA KRAKÓW 1989

Opracowanie graficzne Marek Pietrzak

Redaktor Henryk Szydlowski

Redaktor techniczny Grażyna Suder

Korektor Halina Baszak

Reprodukcje i zdjęcia z Gostynia Waldemar Łysiak

Zdjęcia z Szamotuł Marian Różański

©Copyright by Waldemar Łysiak, Warszawa 1980

ISBN 83-03-02343-8

Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989

Wyd. III. Ark. wyd. 20,347. Nakład 49650 + 350 egz. I rzut.

Drukarnia Narodowa w Krakowie — zam. nr 93/89

M-24/2751

Mojemu bratu, Henrykowi Łysiakowi

WSTĘP

W tomie I białokruczych już dzisiaj „Wspomnień Wielkopolski..." na stronach 336—343 znajduje się

wielce w jednym ze szczegółów intrygująca relacja oficera sztabu wojsk pruskich Ottona Pircha,

który w latach dwudziestych minionego stulecia wykonał mapkę okolic Gostynia z kopuły sławnego

barokowego kościoła. Zaczyna się ów cytat następująco:

„O kilka staj od miasta Gostynia na wzgórku leży klasztor XX. Filipinów, najpiękniejszy podobno

gmach w całej okolicy między Poznaniem a Wrocławiem; zachwalano mi w wielu miejscach dobry

byt tych księży i swobodne ich życie, pragnąłem więc ich poznać, a głowę nabitą mając romansami,

w których kiedyś tyle byłem czytał o intrygach księży katolickich, o chytrości mnichów, o zbytkach

opasłych opatów, o srogich na ubogich zakonników karach, pospieszyłem do klasztoru, pragnąc

naocznie się przekonać, ile też te opisy z rzeczywistością się zgadzają".

Przerwijmy w tym miejscu nudnawą nieco w dalszej partii relację Pircha (nadmieniając tylko, że jak

to zwykle bywa, romansowe opisy nie okazały się zgodne z rzeczywistością) i przejdźmy do

najciekawszego fragmentu tekstu:

„Wśród uprzejmych księży w Gostyniu spostrzegłem jednego, którego powierzchowność mocno mnie

zastanowiła. Dałbym dziś co za to, żebym go mógł odmalować. Mocne religijne przekonanie

malowało się na zapadniętych rysach ciemnej jego twarzy; był to żywy obraz pustelnika z Tebaidy w

pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Pomimo codziennych w klasztorze ze współzakonnikami

swemi stosunków, szukał on widocznie osobności w celi swojej; towarzysze jego przecież wszyscy

jednomyślnie przede mną wychwalali jego naukę i powiadali mi, że go duchowieństwo tej prowincji

było niegdyś do Paryża wysłało, aby u cesarza Napoleona sprawę Kościoła polskiego popierał.

1Wspomnienia Wielkopolski, to jest województw Poznańskiego, Kaliskiego i Gnieźnieńskiego, przez

Edwarda hr. Raczyńskiego b. posła z powiatu Poznańskiego na Sejmach W. X. Warszawskiego, dziś

deputowanego z powiatu Śremskiego na Sejmie W. X. Poznańskiego, Poznań 1842—43

Usiłowałem poznać tego księdza, a że dokładnie język francuski posiadał, zagadnąłem go w

refektarzu po obiedzie i o Paryżu mówić z nim zacząłem. Widziałem, że niechętnie wdawał się ze

mną i jakby z przymusem niektóre mi szczegóły o koronacji Napoleona przytoczył. W dalszym ciągu

rozmowy pytałem go się, czy nie był w Rzymie, czy nie widział miasta tak niegdyś sławnego, w

którym dziś głowa jego Kościoła na tronie zasiada.

— Cóż bym tam widział — odpowiedział — ludzi takich jak wszędzie, dalekich od bóstwa w

niezmierzonym stosunku.

— Czyliż nie byłeś ciekawy — mówiłem mu dalej — przypatrzeć się z bliska rozmaitym narodom;

czyliż nie sądzisz, że wiara w każdym niemal kraju inną przybiera postać? — Młodym jesteś —

przerwał mi ksiądz — do świata należysz i dlatego tak myślisz, lecz ja inaczej. — Wszakże i ty —

odrzekłem — w Paryżu młodym byłeś.

— Byłem nim — powiedział — ale nie tak; Bóg mi swoją okazał łaskę, pozwolił mi wszystko na bok

odsunąć i jemu się wyłącznie poświęcić. Pierwszym celem człowieka być powinno starać się o to,

aby Zbawiciela poznać.

Mocny skurcz piersiowy, który go w tej chwili porwał, przymusił go oddalić się z refektarza".

Z relacją tą zetknąłem się po raz pierwszy przed kilkunastu laty (w drugiej połowie lat

sześćdziesiątych) i nie przypuszczałem, że przyjdzie mi kiedyś do niej powrócić. W niespełna dwa

lata później przypomniałem ją sobie, dowiedziawszy się przypadkowo o krótkiej informacji

opublikowanej po roku 1812 w jakiejś holenderskiej gazecie 2 . Treścią jej było opowiadanie

sierżanta Gijsberta Berntropa, który wziął udział w wyprawie rosyjskiej należąc do ułanów

holenderskich i po Berezynie przedzierał się do ojczyzny przez Polskę, Prusy i państewka

niemieckie. Otóż Berntrop, chory na zapalenie płuc i wątpiący w osiągnięcie celu, w styczniu 1813

roku szukał pilnie katolickiego

spowiednika, z którym mógłby się porozumieć. Wskazano mu takiego „blisko Odry, w 2 Miałem w

ręku francuskie odręczne tłumaczenie, jednakże bez podanego źródła, tylko z zaznaczeniem, że chodzi

o holenderską gazetę. Właściciel znalazł je w książce kupionej u bukinisty. Być może gazetą ową był

popularny „Opregte Donderdagsche Haarlemsche Courant"? Należałoby to sprawdzić.

klasztorze, którego świątynię wieńczyła piękna kopuła". Spowiadał się po francusku, co jest może

mało istotne, ważny jest natomiast swego rodzaju szok, jakiego doznał Holender ujrzawszy

spowiednika w okienku konfesjonału, które przesłaniało długie włosy, ukazując samą twarz. Była to

twarz Napoleona! Pomyślałem wówczas że Berntrop, jeśli nie uległ naciskowi swej podrażnionej

chorobą imaginacji, widział fizjonomię podobną do cesarskiej, być może twarz sobowtóra, co

tłumaczyłoby fakt, że w kilkanaście lat później twarz nieznanego zakonnika zauroczyła Pircha, który

mimo wysiłków nie mógł sobie przypomnieć, skąd jest mu znana.

Skojarzenie obydwu relacji w jeden ciąg przyczynowy było mimo wszystko dość dowolne i dopiero

w maju 1971 roku przekonałem się, że słuszne. Do mojego „pokoju

umeblowanego" w Rzymie przy via del Boschetto 60 (Pensione „Conca d'Oro") zapukał człowiek,

który przedstawił się jako Garcia Tejada, powiedział, że jest Hiszpanem i że prowadzi we Włoszech

studia historyczne na temat epoki napoleońskiej, i poprosił o pomoc w wyjaśnieniu kilku spraw

polskich. Oświadczył, że dowiedział się o mnie w redakcji miesięcznika „Historia" w Mediolanie,

gdzie złożyłem artykuł o stosunkach Murata z Polakami. Interesowały go głównie: pobyt Napoleona

w Poznaniu w roku 1806, znajdująca się w Szamotułach „wieża czarnej księżniczki" oraz... klasztor

filipinów w Gostyniu!

Tejada kręcił, co szybko wyczułem, a że sprawa mnie interesowała (i to jak!), równie szybko

oświadczyłem, że albo powie, o co chodzi, od A do Z, albo niech szuka pomocy gdzie indziej. Dałem

mu jednocześnie do zrozumienia, że jeśli chodzi o jakąś tajną grę polityczną z roku 1806, to nie mógł

lepiej trafić i na poparcie tych słów pokazałem mu swoje notatki z badań na temat sprawy Robeaud-

Revard-"Wielki Joker" 4 . Zafrapował go problem sobowtóra, a także nazwisko wybitnego szpiega

napoleońskiego, wiceszefa kontrwywiadu francuskiego, Schulmeistra. Doszliśmy do porozumienia.

3 Publikacja ta ukazała się w numerze grudniowym (168) z roku 1971 pod tytułem Gioacchino Murat

e i Polacchi.

4 Chodzi o tajemniczą śmierć cesarskiego sobowtóra w roku 1823 w Schonbrunn i o podziemną

organizację bonapartystowską, próbującą w dobie Restauracji uwolnić najpierw Napoleona, a potem

Lysiak Waldemar - Szachista.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: