Wpływ użytkowania roślin GMO na produkcję roślinną w Polsce.pdf

Wpływ użytkowania roślin

genetycznie zmodyfikowanych na

produkcję roślinną w

gospodarstwach rolnych w Polsce

Opracowanie raportu:

Graham Brookes, Brookes West, Wielka Brytania

Andrzej Anioł, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Polska

14 styczeń 2005

Rośliny uprawne GM w Polsce

Spis treści

Streszczenie oraz wnioski ................................................................................................................ 4

1 Wprowadzenie ............................................................................................................................... 9

2 Podstawy produkcji wybranych roślin uprawnych ........................................................................ 9

2.1 Założenia ogólne .....................................................................................................................9

2.2 Rzepak, burak cukrowy i kukurydza w Polsce...................................................................... 10

2.3 Przyszłe kierunki produkcji................................................................................................... 11

2.3.1 Ogólne czynniki mające wpływ na produkcyjność i zysk w gospodarstwach rolnych

oraz wybór systemów produkcji.............................................................................................. 11

2.3.2 Przystąpienie do UE i podstawy produkcji w przyszłości.............................................. 11

3 Wpływ technologii GM na rośliny uprawne w Polsce ................................................................. 12

3.1 Rzepak GM odporny na herbicyd: odmiany zwykłe i mieszańcowe………………………..12

3.1.1 Dokumentacja dotycząca efektów ...................................................................................... 12

3.1.2 Zapotrzebowanie na technologię GM i jej koszt………………………………………….14

3.1.3 Prawdopodobny efekt w Polsce ..................................................................................... 14

3.2 Buraki cukrowe GM odporne na herbicyd ............................................................................ 18

3.2.1 Dokumentacja dotycząca efektów .................................................................................. 18

3.1.2 Zapotrzebowanie na technologię GM i jej koszt………………………….. 18

3.2.3 Możliwe efekty w Polsce ............................................................................................... 19

3.3 Kukurydza GM...................................................................................................................... 20

3.3.1 Kukurydza GM odporna na herbicyd ............................................................................. 20

3.3.2 Kukurydza GM (Bt) odporna na szkodniki owadzie...................................................... 24

4 Oddziaływanie uprawy roślin GM w skali kraju ........................................................................ 26

4.1 Produkcja............................................................................................................................... 26

4.2 Wpływ na wartość produkcji oraz dochodowość gospodarstw............................................. 28

4.3 Wpływ na środowisko ........................................................................................................... 28

4.3.1 Ilość stosowania pestycydów ......................................................................................... 28

4.3.2 Toksyczność stosowanych preparatów: poziomy toksyczności dla ssaków .................. 29

4.3.3 Inne oddziaływania na środowisko ................................................................................ 30

Załącznik 1: Podstawy produkcji trzech gatunków uprawnych w Polsce...................................... 31

A.1 Rzepak .................................................................................................................................. 31

A.1.1 Produkcja....................................................................................................................... 31

A.1.2 Opłacalność................................................................................................................... 31

A.1.3 Stopień zachwaszczenia i konwencjonalne medody ochrony ....................................... 33

A.2 Burak cukrowy ..................................................................................................................... 34

A.2.1 Produkcja....................................................................................................................... 34

A.2. Opłacalność..................................................................................................................... 35

A.2.3 Stopień zachwaszczenia oraz konwencjonalne sposoby ochrony ................................. 36

A.3 Kukurydza ............................................................................................................................ 37

A.3.1 Produkcja....................................................................................................................... 37

A.3. Opłacalność.........................................................................................................................

A.3.3 Stopień zachwaszczenia i konwencjonalne sposoby ochrony ....................................... 39

A.3.4 Nasilenie szkodników oraz konwencjonalne sposoby ochrony..................................... 39

Załącznik 2: Przyszłościowe kierunki rozwoju .............................................................................. 41

A 2.1 Główne czynniki mające wpływ na rentowność gospodarstw oraz wybór systemów

produkcyjnych ......................................................................................................................... 41

A 2.2 Przystąpienie do EU oraz Wspólnotowa Polityka Rolna (ang. Common Agricultural

Policy (CAP)) .......................................................................................................................... 41

A 2.3 Przyszłość: struktura, rentowność oraz areał uprawy trzech wybranych gatunków...... 42

Piśmiennictwo…………………………………………………… …….. 44

Rośliny uprawne GM w Polsce

S pis tabel

Tabela 1: Podsumowanie prawdopodobnego wpływu technologii GM na towarowe gospodarstwa

rolne (na hektar) ........................................................................................................................ 6

Tabela 2: Podsumowanie wpływu na środowisko uprawy roślin GM odpornych na herbicydy w

Polsce ....................................................................................................................................... 7

Tabela 3: Podsumowanie podstawowych cech charakteryzujących produkcję rzepaku, buraków

cukrowych oraz kukurydzy w Polsce ...................................................................................... 10

Tabela 4: Podsumowanie wpływu uprawy rzepaku GM na rentowność gospodarstw w Polsce

(EUR/ha) ................................................................................................................................. 17

Tabela 5: Wpływ odmian GM odpornych na glifosat na nadwyżki brutto z uprawy buraków

cukrowych w Polsce (EUR/ha) ............................................................................................... 20

Tabela 6: Podsumowanie wpływu odmian GM odpornych na herbicyd na opłacalność uprawy

kukurydzy GM na ziarno w gospodarstwach rolnych w Polsce (EUR/ha)… ………………….. 23

Tabela 7: Podsumowanie wpływu uprawy na paszę kukurydzy GM odpornej na herbicyd na

rentowność gospodarstw w Polsce (EUR/ha)......................................................................... 24

Tabela 8: Wpływ uprawy na ziarno kukurydzy GM (Bt) odpornej na szkodniki owadzie na średnie

nadwyżki brutto w produkcji kukurydzy w w Polsce (EUR/ha) ............................................. 26

Tabela 9: Łączny wpływ technologii GM na produkcję rzepaku, buraków cukrowych oraz

kukurydzy (tony) ..................................................................................................................... 28

Tabela 10: Łączny wpływ GM na wartość produkcji rzepaku, buraków cukrowych oraz kukurydzy

(EUR) 28

Tabela 11: Prawdopodobny wpływ technologii GM na stosowanie herbicydów (kg stosowanego

produktu) 29

Tabela 12: Przewidywany wpływ stosowanych dawek herbicydów na toksyczność względem

ssaków (LD 50): stan obecny i sytuacja po stosowaniu technologii GM. 30

Tabela 13: Areały uprawy rzepaku w Europie w 2003 r.: niektóre spośród głównych państw

producentów ............................................................................................................................ 31

Tabela 14: Opłacalność brutto produkcji rzepaku w Polsce 2002/2003 (EUR/ha) 32

Tabela 15: Porównanie podstawowych nadwyżkek brutto: rzepak w odniesieniu do innych

głównych roślin uprawnych (EUR /ha) 32

Tabela 16.Porównanie podstawowej nadwyżki brutto dla rzepaku: Polska i 15 wiodących

producentów EU (EUR /ha): średnia z 2002/03 i 2003/04………………………………………..33

Tabela 17: Główne chwasty występujące w uprawach rzepaku w Polsce ................................... 33 4

Tabela 18: Herbicydy stosowane w uprawach rzepaku w Polsce w 2003 r. (hektary) ............... 34 4

Tabela 19: Uprawy buraka cukrowego w Europie w 2003 r.: niektóre spośród głównych państw

producentów ............................................................................................................................ 34

Tabela 20: Podstawowa nadwyżka brutto dla buraka cukrowego w Polsce w 2003 r.

(EUR /ha) ................................................................................................................................ 35

Tabela 21: Porównanie podstawowej nadwyżki brutto dla buraka cukrowego: Polska i 15

głównych producentów EU (EUR /ha): średnia z 2002/03 i 2003/04 ..................................... 35

Tabela 22: Herbicydy stosowane w uprawach buraków cukrowych w Polsce w 2003 r. (hektary)

................................................................................................................................................. 36

Tabela 23: Obszary uprawy kukurydzy w Europie (uwzględniając kukurydzę przeznaczoną na

paszę) w latach 2002/03: niektóre spośród głównych państw producentów ........................... 37

Tabela 24: Podstawowa nadwyżka brutto dla kukurydzy przeznaczonej na ziarno w Polsce w 2003

r. (EUR /ha) ............................................................................................................................. 38

Tabela 25: Porównanie podstawowej nadwyżki brutto dla kukurydzy przeznaczonej na ziarno:

Polska i 15 głównych producentów EU (EUR /ha): średnia z lat 2002/03 i 2003/04 ............ 38

Tabela 26: Herbicydy stosowane w uprawach kukurydzy w Polsce w 2003 r. (hektary) .............. 39

Rośliny uprawne GM w Polsce

Streszczenie i wnioski

W artykule przeanalizowano prawdopodobny wpływ uprawy genetycznie zmodyfikowanych (GM)

roślin uprawnych na ekonomikę gospodarstw rolnych w Polsce. Analiza ta koncentruje się na

trzech ważnych w Polsce gatunkach uprawnych (rzepaku, burakach cukrowych i kukurydzy) i

stosowanych w nich dwóch cechach GM (odporności na herbicydy oraz odporności na owady

pasożytnicze (Bt)) 1 .

Prezentowane wyniki uzyskano w oparciu o analizę danych literaturowych dotyczących

rolniczych, ekonomicznych i naukowych aspektów produkcji rolniczej jak również danych z

doświadczeń polowych z roślinami GM. Uwzględniono również dane otrzymane od naukowców i

specjalistów sektora zaopatrzenia rolnictwa w Polsce w formie odpowiedzi na pytania zawarte w

nieformalnym kwestionariuszu.

Produkcja i podstawa rentowności

Sektor rolniczy jest bardzo istotny dla polskiej gospodarki. Szacuje się, że stanowi 7% krajowego

produktu całkowitego brutto i daje miejsce zatrudnienia dla 2,6 miliona ludzi (18% całkowitego

zatrudnienia) w 2003 r.

W ramach tego sektora, powierzchnie uprawy rzepaku, buraków cukrowych i kukurydzy szacuje

się na 8,1% całkowitego obszaru zasiewów w 2003 r. Wartość produkcji z tych trzech upraw

wyniosła w przybliżeniu 857 milionów EUR w 2003 r. (co jest równoważne 7,2% całkowitej

produkcji rolniczej brutto).

W porównaniu do przeciętnej wydajności głównych producentów w państwach takich jak Niemcy

czy Francja, plony, poziom opłacalności 2 oraz koszty bezpośrednie produkcji w Polsce są niższe(

patrz rozdział 2).

Przystąpienie do Unii Europejskiej oraz przyszła baza produkcyjna

Zakłada się, że w okresie od przystąpienia do Unii Europejskiej do momentu pełnego udziału

Polski we Wspólnej Polityce Rolnej UE (ang. EU’s Common Agricultural Policy (CAP)),a zatem

do roku 2011/2012, najważniejszymi czynnikami decydującymi o warunkach uprawy i

opłacalności produkcji prawdopodobnie będą :

¾ Poziom nakładów przeznaczonych na wsparcie dla rolnictwa będzie wyższy niż istniejący

przed wstąpieniem do UE. Przyjęcie bezpośredniej pomocy zapewni dodatkowy dochód

,który powinien doprowadzić do zwiększenia inwestycji w rolnictwie, zarówno w

odniesieniu do środków trwałych (m.in. maszyny, silosy), jak i w bardziej efektywnego

wykorzystania nakładów na produkcję (np. nowe odmiany roślin i pestycydy). Wynikiem

tych działań będzie wzrost technicznej wydajności rolnictwa, który w ciągu kilku lat

będzie istotnym elementem „zmniejszania dystansu” do innych , bardziej rozwiniętych

krajów UE..

¾ Polskie rolnictwo będzie funkcjonować na rynku wysoce konkurencyjnym. W tych

trudnych warunkach aby być jak najbardziej konkurencyjnym wielu producentów

prawdopodobnie będzie się starać rozwijać wszelkie formy nowych technologii, które

mogłyby temu sprzyjać (mianowicie, poprzez wzrost plonów, ograniczenie kosztów),

zwłaszcza, że przystąpienie do UE związane jest z prawdopodobnym wzrostem kosztów

dotyczących zarówno robocizny jak i ziemi.

1 Ważne gospodarczo uprawy pszenicy i ziemniaków nie zostały objęte analizą bowiem cechy podlegające

genetycznej modyfikacji (GM) w tych gatunkach zapewne nie będą dostępne polskim rolnikom w

najbliższych 7 – 10 latach, natomiast właściwości otrzymane w efekcie genetycznej modyfikacji w

odniesieniu do rzepaku, buraków cukrowych i kukurydzy będą dostępne w najbliższych 3 – 5 latach.

2 Nawet w przypadku ujęcia w kalkulacjach dopłat w pełnej wysokości realizowanych dla rolników 15

krajach UE .

Rośliny uprawne GM w Polsce

¾ Przyspieszeniu ulegną też zmiany strukturalne (łączenie gospodarstw rolnych, wzrost

powierzchni przeciętnych gospodarstw).

Odnośnie do trzech gatunków uprawnych omawianych w tym artykule ,na podstawie oceny

jakościowej przyjęto założenie, że w ciągu kolejnych pięciu lat nastąpi wzrost powierzchni

uprawy rzepaku i kukurydzy odpowiednio o 20 i 30%. Natomiast w odniesieniu do buraka

cukrowego przewidywany jest spadek produkcji o około 10% (odpowiednio do upraw w 2003 r.:

zobacz rozdział 2.3 dla dalszych szczegółów).

Wpływ stosowania technologii GM na poziomie gospodarstw rolnych

Prawdopodobny wpływ uprawy GM rzepaku, buraków cukrowych oraz kukurydzy odpornych na

herbicydy oraz odmian GM kukurydzy odpornych na owady pasożytnicze w Polsce,

przedstawiono w tabeli 1.Przedstawione dane uzyskano na podstawie przeglądu danych z literatury

w odniesieniu do badanych gatunków uprawianych na skalę produkcyjną jak i na podstawie

wyników doświadczeń polowych w Polsce i innych częściach Europy. Czytelnik powinien zwrócić

uwagę, że wszystkie analizy odnoszą się do potencjalnej uprawy tych gatunków w gospodarstwach

towarowych w Polsce i nie odnoszą się do małych gospodarstw o nikłej produkcji towarowej.

Przedstawiona analiza zakłada również, że rolnicy mają możliwość swobodnego podejmowania

decyzji czy stosować technologię GM w oparciu o kryteria techniczne i ekonomiczne oraz

zapotrzebowania rynku. W związku z powyższym zakłada się , że warunki koegzystencji upraw

GM i konwencjonalnych są równorzędne i praktyczne.

Główne kwestie, na które należy zwrócić uwagę są następujące 3 :

¾ Można się spodziewać istotnego wzrostu plonowania w wyniku uprawy odpornych na

herbicydy odmian GM rzepaku oraz buraków cukrowych, spowodowanych bardziej

efektywnego zwalczania chwastów oraz redukcji efektów fitotoksycznych herbicydów

(knock-back), które mogą powodować czasowe zahamowania rozwoju rośliny. Ponadto, w

niektórych przypadkach (mianowicie, rzepak odporny na herbicyd Invigor ), cecha ta jest

połączona z wigorem mieszańcowym( odmiana GM jest jednocześnie odmianą

mieszańcową). Wzrostu plonowania można się również spodziewać w przypadku uprawy

kukurydzy Bt, aczkolwiek efekt ten jest zależny jest od poziomu nasilenia występowania

szkodników, który jest różny w różnych latach i miejscowościach.

¾ Dodatkowe zyski w uprawie rzepaku odpornego na herbicydy mogą wynikać ze

zredukowania strat przy zbiorach oraz z podwyższonej zawartości oleju.

¾ Wpływ nowej technologii na koszty produkcji jest różny ,zależnie od gatunku. Producenci

rzepaku GM prawdopodobnie stwierdzą obniżenie kosztów nawet uwzględniając

dodatkowy koszt nowej technologii. W przypadku buraków cukrowych prawdopodobnie

będzie miała miejsce niewielka zmiana kosztów produkcji netto, zaś w przypadku

producentów kukurydzy niektórzy spośród nich stwierdzą obniżkę przeciętnych kosztów,

podczas gdy inni stwierdzą ich wzrost.

¾ Znaczący wzrost średniej podstawowej nadwyżki brutto prawdopodobnie wystąpi w

uprawie odpornego na herbicyd rzepaku GM (od +60 EUR/ha do +135 EUR /ha),

buraków cukrowych (od +184 EUR/ha do +362 EUR /ha) oraz kukurydzy 4 (od +35 EUR

/ha do + 78 EUR/ha). Ten efekt w przypadku uprawy kukurydzy Bt będzie różny w

zależności od nasilenia występowania szkodników, przy czym w niektórych

gospodarstwach mogą wystąpić pewne zyski netto (do +22 EUR/ha ) natomiast w innych

mogą wystąpić niewielkie straty netto (dotyczyć to będzie rolników, których gospodarstwa

są zaatakowane w bardzo niewielkim stopniu w poszczególnych latach).

¾ Technologia oferuje zyski wszystkim gospodarstwom niezależnie od ich rozmiarów.

Rolnicy z małych gospodarstw są najbardziej entuzjastycznie nastawionymi odbiorcami

cech GM ze względu na prostotę ich stosowania oraz niskie koszty ogólne. Jest to bardzo

3 Szczegóły przedstawionych założeń zawarte są w rozdziale 3.

4 Odporne na glifosat.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: