fragmet1.pdf

(2362 KB) Pobierz

456632479 UNPDF

1 Diagnostyka

patomorfologiczna

– zasady i cele

Patologia (patomorfologia) jest nauką o przyczynach, mechanizmach, objawach

i skutkach choroby ocenianych na poziomie morfologicznym, biochemicznym i mo-

lekularnym. Podstawowym narzędziem patologa jest mikroskop świetlny, za pomo-

cą którego ustala on rozpoznanie histopatologiczne lub cytologiczne. W diagnostyce

patomorfologicznej wykorzystywane są też inne narzędzia badawcze, takie jak mi-

kroskopy luorescencyjny i elektronowy czy cytometr przepływowy, oraz metody

morfometryczne, biochemiczne i (ostatnio) molekularne. Patologia, stojąc na pogra-

niczu między teoretycznymi naukami medyczno-biologicznymi a kliniką, stanowi

fundament niezbędny dla zrozumienia choroby i jej objawów. Jest swego rodzaju

zwornikiem i fundamentem dyscyplin klinicznych. Diagnostyka mikroskopowa (cy-

tologia i histologia) stanowi obecnie, szczególnie w chorobach nowotworowych,

niezbędny element w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych. Umożliwia

również określenie rokowania. Patolog jest więc odpowiedzialny za ustalenie rozpo-

znania oraz za ocenę czynników, które determinują rokowanie (czynniki progno-

styczne) lub odpowiedź na leczenie (czynniki predykcyjne).

Termin patologia ma swój źródłosłów w greckich wyrazach patos (choroba) i lo-

gos (słowo, nauka). Choroba jest to zespół reakcji organizmu na działanie czynni-

ków chorobotwórczych. Choroba nie istnieje bez reakcji na uszkodzenie (Forbus,

1943) wywołanej przez różne czynniki, które zapoczątkowują reakcję organizmu

i determinują jej kierunek, ale nie muszą cały czas brać w niej udziału (np. pacior-

kowce w chorobie reumatycznej). Na szczęście dla lekarzy, chorych i studentów re-

akcje komórek i tkanek na uszkodzenie występują w ograniczonej liczbie kombi-

nacji.

Współczesna diagnostyka patomorfologiczna to głównie diagnostyka mikrosko-

powa. Pewną rolę nadal odgrywa też jednak sekcja zwłok, zwana autopsją. Jej cele

stanowią: poznanie prawdy o chorobie/chorobach pacjenta i przyczynie zgonu, od-

powiedź na pytanie – jak do niego doszło (wyjaśnienie logicznego ciągu zdarzeń

prowadzących do śmierci), a także powiązanie objawów klinicznych z obrazem pa-

tomorfologicznym. Sekcja spełnia więc ważną rolę dydaktyczną, jest elementem

ciągłego procesu kształcenia się studentów i lekarzy oraz stanowi rodzaj kontroli

postępowania lekarzy (procesu diagnostycznego i terapeutycznego), a tym samym

pomaga im poznać oraz zrozumieć ewentualne błędy i uniknąć ich w przyszłości.

Wenancjusz Domagała

456632479.051.png

456632479.058.png

456632479.059.png

456632479.060.png

456632479.001.png

456632479.002.png

456632479.003.png

456632479.004.png

456632479.005.png

456632479.006.png

456632479.007.png

456632479.008.png

2

Diagnostyka patomorfologiczna – zasady i cele

Dawna maksyma łacińska głosi: „ Optimi consultatores mortui ”, czyli „Zmarli są

najlepszymi konsultantami”. W 2009 r. wprowadzono po raz pierwszy w skali świa-

towej tzw. wirtualne sekcje zwłok oparte na fotograii cyfrowej i tomograii kompu-

terowej. Umożliwiają one komputerową rekonstrukcję całego organizmu osoby

zmarłej, bez konieczności naruszania ciągłości powłok skórnych i wyjmowania na-

rządów. Za pomocą specjalnej zautomatyzowanej aparatury można pobierać biopsje

z podejrzanych miejsc do badania histopatologicznego lub cytologicznego. Główną

zaletą tego rodzaju autopsji jest fakt, że zrekonstruowany organizm pozostaje „na

zawsze” w postaci elektronicznej, można więc powtarzać analizę z udziałem dodat-

kowych ekspertów w dowolnym czasie, co może mieć szczególnie istotne znaczenie

w medycynie sądowej. Prawdopodobnie więc, w niedalekiej przyszłości, sekcja

zwłok zmieni całkowicie swój charakter i nie będzie już przypominała tego, do cze-

go jesteśmy przyzwyczajeni od kilku stuleci.

Diagnostyka mikroskopowa

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje diagnostyki mikroskopowej: histopatolo-

giczną i cytologiczną. W diagnostyce histopatologicznej analizuje się morfologiczne

Ryc. 1.1. Obraz mikroskopowy przerzutu gruczolakoraka do wątroby. W środku

widoczne są beleczki komórek wątrobowych, a po bokach komórki rakowe tworzące

nieregularne gruczoły.

456632479.009.png

456632479.010.png

456632479.011.png

456632479.012.png

456632479.013.png

456632479.014.png

456632479.015.png

456632479.016.png

456632479.017.png

456632479.018.png

456632479.019.png

456632479.020.png

Diagnostyka mikroskopowa

3

cechy zmienionych chorobowo komórek i tkanek w wycinkach tkankowych, a za-

tem w odniesieniu do ich budowy architektonicznej (histologicznej, ryc. 1.1). Dia-

gnostyka cytologiczna (cytodiagnostyka) polega na ocenie izolowanych, rozproszo-

nych komórek lub grup komórek bez kontekstu tkankowego. W diagnostyce

mikroskopowej wykorzystywane są różne rodzaje materiału do badania.

Histopatologia

Biopsją nazywamy chirurgiczne pobranie wycinka tkankowego (czyli bioptatu)

do badania mikroskopowego. W czasie oligobiopsji , czyli minibiopsji, pobiera się

materiał tkankowy (ok. 2 × 2 mm) specjalnymi szczypczykami w trakcie bron-

cho-, gastro- lub kolonoskopii. W diagnostyce niektórych chorób nerek i wątroby,

a także raka prostaty i guzów piersi (ryc. 1.2) wykorzystuje się biopsję gruboigło-

wą . W tak pobranym materiale nie tylko można ustalić rozpoznanie, ale także np.

w przypadku raka piersi wykonać odczyny immunohistochemiczne na obecność

receptora estrogenów (ryc. 1.3), receptora progesteronowego lub HER-2 , co ma

znaczenie w planowaniu terapii. Specjalny rodzaj biopsji gruboigłowej, zwany

Ryc. 1.2. Biopsja gruboigłowa raka sutka. A. Obraz mikroskopowy całego bioptatu

o wymiarach 10 × 1 mm. Prostokątem zaznaczono obszar uwidoczniony na ryc. B

w większym powiększeniu. B. Gniazda komórek rakowych (strzałki) naciekają

podścielisko.

456632479.021.png

456632479.022.png

456632479.023.png

456632479.024.png

456632479.025.png

456632479.026.png

456632479.027.png

456632479.028.png

456632479.029.png

456632479.030.png

456632479.031.png

456632479.032.png

4

Diagnostyka patomorfologiczna – zasady i cele

Ryc. 1.3. Komórki raka piersi wykazujące ekspresję receptora estrogenów w jądrach

(kolor czerwony).

biopsją mammotomiczną , dostarcza materiału do badania mikroskopowego

i jednocześnie pozwala usunąć cały guzek (niezbyt dużych rozmiarów) z pozosta-

wieniem tylko kilkumilimetrowej blizny w skórze. Przezodbytnicza biopsja gru-

boigłowa prostaty wykorzystywana jest w diagnostyce raka tego gruczołu. Jednym

z najczęściej nadsyłanych do pracowni patomorfologicznej materiałów do badania

są wyskrobiny z jamy macicy pobierane w przypadkach patologicznych krwa-

wień z narządu rodnego. Tak zwane badanie mrożone ( badanie śródoperacyjne )

to przeprowadzana w czasie operacji ocena histopatologiczna wycinka tkankowe-

go, który w pracowni zostaje zamrożony, aby umożliwić szybkie skrojenie cien-

kich skrawków, co pozwala na rozpoznanie zmian w ciągu ok. 0,5 godz. Badanie

śródoperacyjne wykonuje się głównie w celu:

l uzyskania rozpoznania – wtedy, gdy przed zabiegiem nie udało się jednoznacznie

ustalić, czy zmiana jest złośliwa, czy łagodna (a od tego zależy rozległość opera-

cji),

l oceny marginesu operacyjnego – aby ustalić, czy zmianę usunięto z odpowiednią

granicą tkanek zdrowych,

l potwierdzenia lub wykluczenia obecności przerzutów nowotworowych w wę-

złach chłonnych lub innych tkankach.

456632479.033.png

456632479.034.png

456632479.035.png

456632479.036.png

456632479.037.png

456632479.038.png

456632479.039.png

456632479.040.png

456632479.041.png

456632479.042.png

456632479.043.png

456632479.044.png

Diagnostyka mikroskopowa

5

Cytodiagnostyka

Diagnostyka cytologiczna służy głównie do rozpoznawania nowotworów. Jest meto-

dą nieinwazyjną lub mało inwazyjną. Wyróżnia się cytodiagnostykę złuszczeniową

(eksfoliatywną) i aspiracyjną . W cytologicznej diagnostyce złuszczeniowej ocenia

się albo materiał, do którego komórki złuszczają się samoistnie (np. płyn z jamy

otrzewnej, opłucnowej lub osierdzia, mocz, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy,

popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe), albo uzyskany (złuszczony) za pomocą od-

powiednich szczoteczek (np. z szyjki macicy, oskrzeli, żołądka, jelita grubego).

W cytodiagnostyce aspiracyjnej materiał do badania z guza nowotworowego (nieza-

leżnie od jego umiejscowienia) pobiera się za pomocą biopsji aspiracyjnej cienko-

igłowej (ryc. 1.4), nakłuwając guz igłą o zewnętrznej średnicy < 1 mm i wykorzy-

stując podciśnienie uzyskiwane za pomocą strzykawki. Do odpowiedniego

naprowadzenia igły wykorzystuje się ultrasonograię bądź tomograię komputerową

(tzw. biopsja cienkoigłowa celowana ). Cytodiagnostyka nowotworów została

szczegółowo omówiona w rozdziale 7.

Ryc. 1.4. Obraz mikroskopowy komórek raka brodawkowatego tarczycy w rozmazie

z biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej guzka tego narządu. Jądra komórek rakowych

wykazują polimorizm oraz obecność tzw. wodniczek śródjądrowych.

456632479.045.png

456632479.046.png

456632479.047.png

456632479.048.png

456632479.049.png

456632479.050.png

456632479.052.png

456632479.053.png

456632479.054.png

456632479.055.png

456632479.056.png

456632479.057.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Zwyrodnienia.PDF (1827 KB)
Zwyrodnienia.docx (3077 KB)
Zwapnienia węzłów chłonnych miednicy.ppt (20126 KB)
Zmiany wsteczne.pdf (90 KB)
Wykład 3 III rs.ppt (5294 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin