Pojęcie „polipa”
Nazwa tradycyjna z łac. „polypus” – „polip”[gr polypos) – „polip” (w znaczeniu głowonóg, ośmiornica), 2. „polip” (narośl, guz); gr (polys) – przedrostek oznaczający m.in.: 1. „liczny”, 2. „wielki” + gr (pous) – stopa, 2 „noga, łapa”, 3. „macka”, 4 „ramię”]
Nie jest to zmiana „wielonożna” ale jest mocno przytwierdzona do ściany i kształtem przypomina pomniejszony wór głowowo-trzewny odpoczywającej ośmiornicy.
Polipy w ścisłym znaczeniu są postacią przewlekłego zapalenia wytwórczego błon śluzowych górnych dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, macicy, i innych. W rozszerzonych (kolokwialnym) znaczeniu odnosi się także do zmian nowotworowych, gdyż wiele nowotworów i złośliwych ma także kształt polipa.
Polipy jelita grupego
W jelicie grubym polipowate rozrosty są najczęściej nowotworami – tj. takimi zmianami, w których pierwotnie dochodzi do rozrostu nabłonka, wtórne do rozrostu podścieliska (blaszki właściwej).
Polipy zapalne są rozrostami odczynowymi podścieliska w przebiegu zapalenia, z wtórnym rozrostem nabłonka.
W praktyce często trucno odróżnić polipy zapalne od tzw. polipów hiperplastycznych (de facto nowotworów łagodnych) – najczęściej spotykanych zmian polipowatych w jelicie grubym.
Pseudopolipy są „wyspami” zachowanej błony śluzowej w zniszczonym otoczeniu.
Polipy odosobnione i mnogie
- polip hiperplastyczny
- gruczolak cewkowy (adenoma tubulare) i gruczolak brodawczkowaty (adenoma papillare):
- postać uszypułowana (ang. „pedunculated”) i
- postać nieuszypułowana (ang. „sesile”)
- gruczolak kędzierzasty (adenoma villosum) – zwykle nieuszypułowany (duże zagrożenie rakiem)
- polip zdalny
- polip meta plastyczny (przerostowy)
- polipy hamartotyczne
- polip retencyjny (młodzieńczy)
Polipowatości
- polipowatość rodzinna (Powyżej 100 polipów)
- polipowatośc mnoga w zespole Gardnera (mnogie polipy typu gruczołowego) bezwzględny stan przedrakowy
- polipowatość w zespole Turcota
- polipowatość typu Peutz Jeghersa (polipy hamatromatyczne)
- polipowatość młodzieńcza (polipy retencyjne)
Polypositas familiaris
Zespół polipowatości rodzinnej charakteryzuje się rozwojem od wieku dziecięcego setek (niekiedy tysięcy rozrostów gruczolakowa tych) w błonie śluzowej jelita grubego. Jest to bezwzględny stan przedrakowy, związany często z obecnością defektu genetycznego (locus APC)
Specjalnymi postaciami polipowatości rodzinnej jest zespół Gardnera (ryzyko rozwoju nowotworów mezenchymalnych, nieznaczne wady rozwojowe) oraz
Zespół Turcota związany z większym ryzykiem zachorowania na medulloblastoma (APC locus) lub glioblastoma (Lynch loci)
Polypositas juvenilis hamartomastosa
„Polip retencyjny” jest zaburzeniem rozwojowym błony śluzowej, rozpoznawanym zwykle u dzieci. Pojawiają się w odbytnicy, zwykle są objęte naciekam zapalnym, powodują krwawe stolce, mogą ulegać autoamputacji i wydalać się ze stolcem.
U pewnej liczby chorych zidentyfikowano podłoże genetyczne (geny rodziny SMAD), które nieznacznie zwiększają ryzyko wystąpienia raka (ang. „juvenile polyposis syndrome”)
Polypasiats hamartomatosa Peutz-Jeghers
Opisana po raz pierwszy w 1921 r. Istotą zmiany jest pojawienie się linczych, dużych polipów, w których w podścielisku oprócz tkanki łącznej znajdują się włókna mięśni gładkich. Zmianom w jelitach (cienkich i grubym) oraz w żołądku, towarzysza przebarwienia skóry (okolic ust i nosa, ręce i genitalia). Ryzyko rozwoju raka jest dośc duże. Zmiany mają podłoże genetyczne (gen STK11/LKB1)
Guzy złośliwe jelita grubego
Postacie histologiczne nowotworów złośliwych jelita grubego:
- adenocarcinoma
- carcinoma mucinosum
- carcinoma mucocellulare (linitis plastica)
- adenocarcinoma cum metaplasia planoepithelias
- carcinoma cloacogenicum (basalioides) – odbyt
- carcinoma (rzadki)
- MALT – muc osa associated lymphoid tissue (GALT – Gut associated lymphoid tissue) lymphoma (rzadki)
- guzy mezenchymalne, GIST – gastrointestinal stromal tumor (rzadkie guzy wywodzące się z prekursorów komórek rozrusznikowych Cajala zwojów śródściennych, charakterystyczny odczyn CD 117, leczenie imatinibem – Glivec’em)
Gruczolakorak jelita grubego
Obecnie jeden z najczęstych nowotworów złośliwych (2-4 co do częstości występowania) w krajach rozwiniętych.
Czynniki ryzyka i stany przedzłośliwe:
- dieta bogata w tłuszcze i cholesterol
- colitis ulcerosa
- diverticuliculitis (dotyczy okrężnicy występującej)
- polipowatośc jelita grubego
- czynniki genetyczne (obecność genu ACP)
- otyłość ?
- Helicobacter (?)
Rak jelita grubego
Czynniki pogarszające rokowanie w gruczolakoraku:
- młody wiek
- rasa czarna
- płeć męska
- większe rozmiary i większa głębokość naciekania
- specjalna postać histologiczna i niższy stopień dojrzałości
- obecnośc komórek endokrynnych w utkaniu
- zajęcie węzłów chłonnych
bombelspec