studia_nad_jezykiem_migowym.pdf

Studia nad jezykiem migowym

nr 1/2006

Instytut Polskiego Jezyka Migowego

http://www.ipjm.pl

Spis tresci

Przedmowa

Piotr Tomaszewski, Małgorzata Czajkowska-Kisil

Niesłysz acy i niedosłysz acy w Polsce

Lucyna Długołecka

Jezyki migowe w Unii Europejskiej

Maja Kami nska

Tłumacz w swiecie ciszy: wokół zagadnie n dotycz acych tłumaczenia mi-

gowego i ustnego

Aleksandra Kalata-Zawłocka

Studia nad jezykiem migowym, nr 1/2006

Piotr Tomaszewski, Małgorzata Czajkowska-Kisil

Przedmowa

Pocz atki rozwoju polskiego jezyka migowego (PJM) miały zapewne miejsce w

Warszawskim Instytucie Głuchoniemych, którego załozycielem był ks. Jakub Fal-

kowski. W kontekscie etnograﬁcznym Instytut ten stanowi pierwotne zródło po-

wstania polskiej społecznosci Głuchych. Mozna powiedziec, ze na jego terenie, a

zwłaszcza wsród Głuchych wychowanków, PJM zacz ał sie nieformalnie rozwijac

w 1817 roku; był to rok otwarcia tej placówki. Tak wiec w porównaniu z jezykiem

polskim PJM jest stosunkowo młodym jezykiem. Juz w tamtych czasach zaczeto

zwracac uwage na to, jak funkcjonował PJM w srodowisku Głuchych uczeszcza-

j acych do warszawskiego Instytutu Głuchoniemych. Wyrazem tego jest Słownik

Mimiczny dla głuchoniemych i osób z nimi stycznosc maj acych , opracowany przez

dwóch ksiezy, Hollaka i Jagodzi nskiego i wydany w 1879r. Wprawdzie praca ta

stanowi próbe podjecia pierwszych bada n nad PJM, były to jednak badania i opisy

leksykograﬁczne, a nie gramatyczne.

Do niekorzystnej zmiany w podejsciu do PJM doszło po kongresie surdope-

dagogów, poswieconym problematyce edukacji Głuchych, który odbył sie w Me-

diolanie w 1880 roku. Podjeto wówczas decyzje, ze Głusi maj a uczyc sie mówic

dostosowuj ac sie do swiata ludzi słysz acych, i ze naturalne jezyki migowe maj a

byc na siłe wyrugowane z systemu kształcenia Głuchych. Okres oralizmu w Pol-

sce przykurzył odkrycia ze wspomnianych bada n nad PJM. Podobnie było i w

innych krajach. Dopiero na pocz atku lat szescdziesi atych ameryka nski lingwista,

William Stokoe zapocz atkował nowy okres w badaniach nad jezykami migowymi

przeprowadzaj ac pierwsz a analize ameryka nskiego jezyka migowego (ASL). W

1960 roku powstała jego praca Sign Language Structure: An Outline of the Vi-

sual Communication Systems of the American Deaf . Autor przedstawił w niej

znacz acy argument, iz naturalny jezyk migowy dysponuje wszystkimi cechami,

jakimi charakteryzuje sie kazdy jezyk foniczny. Zawarte w pracy Stokoe’a roz-

wazania stały sie owocn a inspiracj a do kolejnych bada n nad jezykami migowymi

swiata. Opisano juz bowiem ponad 200 jezyków migowych, powstała nawet pod

redakcj a Cleve’a encyklopedia Gallaudet Encyclopedia of Deaf People and De-

afness (1987), która obejmuje opisy tych jezyków. Badania te od tego czasu tak

dalece sie rozwineły, ze w wielu szkołach dla Głuchych na swiecie przyznano je-

zykowi migowemu status jezyka nauczania, jezyka wykładowego, co gwarantuje

efektywn a realizacje nauczania dwujezycznego dzieci głuchych.

W Polsce od ponad dziesieciu lat trwaj a badania nad PJM. Pierwszy tekst lin-

gwistyczny poswiecony PJM napisał Michael Farris (1994); (wydana w 1992r.

praca Perlina i Szczepankowskiego, Polski Jezyk Migowy powstała wprawdzie

wczesniej, ale poswiecona była raczej wprowadzeniu systemu jezykowo-migo-

Studia nad jezykiem migowym, nr 1/2006

wego, a nie PJM). Pózniej ukazały sie kolejne publikacje tego autora (Farris,

1997, 1998), a takze autorstwa członków grupy badawczej pracuj acej do dzis pod

kierunkiem Marka Swidzi nskiego na Uniwersytecie Warszawskim ( Swidzi nski,

1998, Swidzi nski, Gałkowski, 2003, Tomaszewski, 2004, 2005a, b). Wszystkie

dotychczasowe prace stanowi a cz astkowe opisy struktury gramatycznej PJM.

Powodem rozpoczecia tych bada n była rosn aca potrzeba opracowania gra-

matyki PJM w celu odpowiedniego przygotowania kursów PJM jako jezyka ob-

cego dla nauczycieli, a takze opracowania nowych programów nauczania dwuje-

zycznego, wykorzystuj acych PJM nie tylko jako forme komunikacji, ale tez jako

główn a baze do nauki drugiego jezyka, jakim dla Głuchych jest jezyk polski. Tym

bardziej, ze w ostatnich latach coraz wiecej autorów podkresla potrzebe wpro-

wadzania edukacji dwujezycznej do szkół specjalnych dla Głuchych (Gałkowski,

1998, Czajkowska-Kisil, 2005, Bednarska, Dobrowolska, 2005, Szyszkowska-

Jachowicz, Tywonek, 2005, Tomaszewski, 2005c, d, e, Swidzi nski, Adamiec,

1999).

Wiele osób w Polsce zaangazowało sie w badania nad PJM, ale robiło to nie-

zaleznie od siebie. Spotykaj ac sie na konferencjach, sympozjach i wymieniaj ac

doswiadczenia doszlismy do wniosku, ze poł aczenie naszych wysiłków pozwo-

liłoby przyspieszyc badania i poprawic skutecznosc naszych stara n o uchwalenie

ustawy rz adowej dotycz acej PJM. Chodzi tu o uznanie w drodze ustawy PJM

za jezyk mniejszosci kulturowej, a Głuchych Polaków za mniejszosc jezykow a

odrózniaj ac a sie w sposób istotny od pozostałych obywateli jezykiem, kultur a i

tradycj a. Uchwalenie takiej ustawy sprzyjałoby podniesieniu prestizu PJM i uła-

twieniu wprowadzenia metody nauczania dwujezycznego do szkół dla Głuchych.

W zwi azku z powyzszym w maju 2004 roku zarejestrowalismy stowarzysze-

nie o nazwie Instytut Polskiego Jezyka Migowego. Członkowie Instytutu to Głusi

i słysz acy entuzjasci PJM. Znajomosc PJM wyniesli z domu lub szkoły lub uczyli

sie na kursach i w kontaktach z Głuchymi. S a wsród nas nauczyciele surdopeda-

godzy, psychologowie, lingwisci, tłumacze i jezykoznawcy. W swojej pracy zaj-

mujemy sie tłumaczeniami, dydaktyk a jezyka migowego, glottodydaktyk a, psy-

chologi a i pismem migowym.

Aby jak najpełniej rozpowszechniac wiedze o PJM, otwieramy nowy biuletyn

zatytułowany Studia nad Jezykiem Migowym . Pragniemy w ten sposób publiko-

wac wyniki naszych bada n lingwistycznych b adz psycholingwistycznych, a takze

prezentowac rózne mozliwosci wykorzystania jezyka migowego.

Pierwszy numer niniejszego biuletynu (na razie w formie internetowej) obej-

muje prace trzech autorek. Pierwszy tekst Lucyny Długołeckiej Niesłysz acy i

niedosłysz acy w Polsce poswiecony jest problematyce klasyﬁkacji głuchoty. Au-

torka podkresla, ze przy tej klasyﬁkacji konieczne jest uwzglednienie warunków

społecznych, w jakich funkcjonuje dana osoba niesłysz aca b adz niedosłysz aca, a

takze jej mozliwosci jezykowych. Ponadto ludzie kulturowo Głusi, a takze sły-

Piotr Tomaszewski, Małgorzata Czajkowska-Kisil

sz acy pracuj acy zawodowo z Głuchymi zwykle pisz a słowo Głusi wielk a liter a,

aby okreslic przynaleznosc kulturow a i jezykow a danej osoby, która nie słyszy.

Kolejna praca Mai Kami nskiej Jezyki Migowe w Unii Europejskiej omawia sy-

tuacje polityczno-prawn a Głuchych i ich jezyka w róznych krajach europejskich.

W niektórych z tych krajów zrównano juz wczesniej w prawach jezyk migowy

Głuchych obywateli z jezykiem fonicznym słysz acych obywateli. Wykorzysta-

nie wiedzy o prestizu jezyków migowych w Unii Europejskiej pozwoliłoby nam

skutecznie podejmowac starania o decyzje ustawodawców o uchwaleniu ustawy

dotycz acej uznania PJM jako równoprawnego jezyka dla Głuchych Polaków po-

sługuj acych sie tym jezykiem.

Trzecia praca Aleksandry Kalaty-Zawłockiej Tłumacz w swiecie ciszy wokół

zagadnie n dotycz acych tłumaczenia migowego i ustnego przedstawia w sposób

wyczerpuj acy problemy dotycz ace tłumaczenia jezyka migowego i jezyka ust-

nego. Trzeba przyznac, ze na dzie n dzisiejszy w Polsce jest coraz wieksze za-

potrzebowanie na tłumaczy naturalnego jezyka migowego, czyli PJM, a nie tylko

systemu jezykowo-migowego, który do tej pory jest preferowany przy tłumacze-

niu migowym. Autorka wyraznie podkresla, ze, aby mozna było efektywnie prze-

łamywac bariery komunikacyjne miedzy Głuchymi a słysz acymi, nalezy w całej

Polsce rozpowszechniac usługi tłumaczy Polskiego Jezyka Migowego jako kultu-

rowego i jezykowego wyróznika społecznosci Głuchych.

Dr Piotr Tomaszewski

Prezes Instytutu Polskiego Jezyka Migowego

Mgr Małgorzata Czajkowska-Kisil

Sekretarz Instytutu Polskiego Jezyka Migowego

Literatura

[1] Bednarska A., Dobrowolska M., 2005, Lekcje dwujezyczne w szkołach dla

dzieci głuchych , „Nauczyciel w

Swiecie Ciszy”, 7, 23–32.

[2] Cleve J.V., 1987, (red.) Gallaudet Encyclopedia of Deaf People and Deafness ,

New York: Mc Graw-Hill.

[3] Czajkowska-Kisil M., 2005, Dwujezycznosc w nauczaniu głuchych „Nauczy-

ciel w

[4] Farris M.A., 1994, Sign Language Research and Polish Sign Language „Lin-

gua Posnaniensis”, 36, 13–36.

Swiecie Ciszy”, 7, 3–9.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: