Polska w obliczu zagrożeń terrorystycznych.pdf

218

POLSKA W OBLICZU

ZAGROŻEŃ TERRORYSTYCZNYCH

Waldemar ZUBRZYCKI

Agresja, przemoc i „prawo pięści” towarzyszą ludzkości od zawsze.

Czasy, w jakich przyszło nam żyć, również nie są pozbawione podobnych

zjawisk, często określanych mianem terroryzmu. Nazwano je „epoką ter-

roryzmu”, co wywiera wrażenie na współczesnych społecznościach, za-

pominających niekiedy, że – mimo wszystko – jest to chyba najbardziej

humanitarny okres w historii ludzkości.

W literaturze znanych jest wiele różnych deinicji terroryzmu. Według

różnych autorów jest to:

− metoda walki politycznej polegająca na używaniu przemocy wo-

bec poszczególnych jednostek lub grup ludzi 2 ;

− wszelkie działanie przestępcze skierowane przeciwko państwom,

których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi,

grup osób lub społeczeństwa ;

− świadome budzenie strachu w wyniku przemocy lub groźby prze-

mocy w dążeniu do zmian politycznych ;

− przestępstwo wojenne popełnione w czasie pokoju ;

− stosowanie gwałtu przez jednostki lub grupy osób, w celu wy-

warcia wpływu na rząd lub opinię publiczną, jak i na grupy osób

i poszczególne osoby ;

− indywidualne działania skierowane przeciwko aparatowi władzy

lub jego przedstawicielom .

Niektórzy badacze stwierdzili, że najskuteczniejszą metodą zdeinio-

wania zjawiska terroryzmu jest jego charakterystyka na podstawie ze-

wnętrznych przejawów, wymieniając czyny bezprawne, stanowiące akty

terrorystyczne:

− uprowadzenia i zawładnięcia środków komunikacji: samolotów,

podinsp. dr Waldemar Zubrzycki, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie.

Bankowicz B., Bankowicz M., Dudek A., Leksykon Historii XX wieku, Kraków

996.

Liga Narodów, Ośrodek Informacyjny ONZ w Warszawie, http://www.unic.un.org.

pl/terroryzm/deinicje.php

B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 00.

Schmidt A.B., Ośrodek Informacyjny ONZ w Warszawie, http://www.unic.un.org.

pl/terroryzm/deinicje.php

6 Pawłowski A., Terroryzm w Europie w XIX i XX wieku, Zielona Góra 980.

Szmidt T., Terroryzm a państwo, Lublin 99.

Polska w obliczu zagrożeń terrorystycznych

219

statków, pociągów, autobusów wraz z pasażerami w charakterze

zakładników;

− akty sabotażu gospodarczego;

− napady, włamania, żądania okupu w celu pozyskania środków na

własną działalność;

− zamachy na życie, zdrowie lub wolność przedstawicieli władz,

znanych osób ze sfer gospodarczych oraz osób podlegających

ochronie międzynarodowej;

− uprowadzenia i przetrzymywania w charakterze zakładników osób

pochodzących z innych państw niż teren działania terrorystów (np.

dziennikarzy, duchownych, wolontariuszy);

− stosowanie ładunków wybuchowych, broni palnej (w tym rakiet)

w miejscach publicznych i wywoływanie przez to szczególnego

zagrożenia ludzi postronnych;

− skażanie materiałami radioaktywnymi lub trującymi terenu, obiek-

tu i środków komunikacji pasażerskiej. 8

Komitet prawny ONZ, ze względów polityczno-ideologicznych, w cią-

gu kilkudziesięciu lat swojej działalności unikał stworzenia deinicji terro-

ryzmu. Dlatego też zjawisko to interpretowane jest odmiennie w różnych

krajach, zależnie od sytuacji, w jakiej one się znajdują. To, co dla jednych

jest terroryzmem, wg innych jest metodą usprawiedliwionej walki naro-

dowo-wyzwoleńczej lub obroną tożsamości i uczuć religijnych. Przedsta-

wiciele niektórych państw arabskich, afrykańskich czy azjatyckich twier-

dzą nadal, że potępienie terroryzmu oznacza potępienie walki o wolność

i zgodę na władzę silniejszych, bo ludzie, którzy walczą o wyzwolenie

spod obcego ucisku i wyzysku mają prawo używać wszelkich metod, nie

wykluczając siły 9 .

Ataki terrorystyczne z września 00 roku na wieże World Trade

Center oraz budynek Pentagonu, spowodowały cywilizacyjne przewarto-

ściowanie postrzegania zagrożenia terroryzmem i walki z nim w wymiarze

ogólnoświatowym. Zamachy te uznano za akt wojny. Prezydent George

W. Bush zwracając się do swoich rodaków i ludzi na całym świecie nie po-

zostawił żadnych wątpliwości co do jakościowo nowego podejścia Stanów

Zjednoczonych do zagrożenia terrorystycznego, mówiąc: „ Ameryka użyje

wszelkich możliwych środków, żeby wygrać wojnę, którą wypowiedzieli jej

terroryści. To nie był akt terroru, lecz akt wojny. Wróg zaatakował nie tylko

USA, ale i cały miłujący wolność świat ”. A zatem, po września, walka

z terroryzmem przybrała także wymiar umiejscowiony w kategoriach woj-

ny, rozumianej w klasycznym ujęciu.

8 Karolczak K., Encyklopedia terroryzmu , Warszawa 99, s. 9.

9 Hoffman B., Oblicza terroryzmu, Warszawa 00, s. 9.

Waldemar ZUBRZYCKI

Po tych wydarzeniach w samych tylko Stanach Zjednoczonych funk-

cjonują różne, oicjalne deinicje zjawiska. Według Departamentu Stanu

USA terroryzm to zaplanowana, umotywowana politycznie przemoc wo-

bec celów nie uczestniczących w walce, stosowana przez subnarodo-

we grupy czy tajnych agentów, zwykle mająca na celu oddziaływanie na

społeczeństwo. FBI deiniuje terroryzm jako bezprawne użycie siły lub

przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszyć lub wywrzeć przymus

na rząd, ludność cywilną albo części wyżej wymienionych, co zmierza

do promocji celów politycznych lub społecznych. Terroryzmem, według

Departamentu Obrony USA, jest bezprawne użycie – lub groźba użycia

– siły czy przemocy wobec osoby lub mienia, by wymuszać lub zastra-

szać rządy czy społeczeństwa, często dla osiągnięcia celów politycznych,

religijnych czy ideologicznych 0 .

Poszukiwania jednoznacznej i wszechstronnej deinicji zjawiska ter-

roryzmu upoważniają do sformułowania wniosku, że najistotniejszą jej

częścią jest wskazanie strachu przed przemocą lub groźbą użycia prze-

mocy. To właśnie strach ma być przyczyną ustępstw, których oczekuje

agresor i siłą napędową stosowania przez niego metod osiągania celów

opartych na terrorze. Sam termin „terroryzm” wywodzi się od języka grec-

kiego τρέω/treo – „drżeć, bać się”; „stchórzyć, uciec” oraz łacińskiego ter-

ror, -oris – „strach, trwoga, przerażenie”; „straszne słowo, straszna wieść”

i pochodnego czasownika łacińskiego terreo – „wywoływać przerażenie,

straszyć”. 11 Od chwili „narodzin” wielokrotnie zmieniał swoje oblicze, bę-

dąc niewątpliwie zjawiskiem o charakterze rozwojowym. Raport Depar-

tamentu Stanu USA z marca 00 „O Zagranicznych Organizacjach Ter-

rorystycznych” 12 wymienia organizacje terrorystyczne, podobny raport

z roku 00 zawierał ich 8.

Powodem stosowania przemocy wobec innych ludzi są negatywne

emocje, u podłoża których leżą rozmaite czynniki. Jednak w przypadku

omawianego zjawiska nie mamy do czynienia z niskimi pobudkami (np.

chciwością), ale z bodźcami nacjonalistycznymi, religijnymi lub ekono-

micznymi, powstającymi na tle politycznym, społecznym, psychologicz-

nym, historycznym, etnicznym, kulturowym, językowym, terytorialnym,

ekologicznym, kryminalnym czy też wojskowym. Emocje stanowią podsta-

wę wszystkich ludzkich decyzji i główną siłę napędową wszelkich dążeń

i działań 1 . Jakaś emocja kryje się również u źródeł każdego pragnienia.

Jeśli zostanie ono spełnione, człowiek jest zadowolony. Brak takiej możli-

wości rodzi frustracje, które doprowadzić mogą do stosowania skrajnych

metod, w tym przemocy. Z całą pewnością akty dokonywane w ramach

0 Filar M. , Terroryzm, Toruń 00, s. 8.

11 Terroryzm w Wikipedia, wolna encyklopedia, http://pl.wikipedia.org/wiki/Terro-

ryzm

12 http://usinfo.state.gov/ U.S. Designates, Foreign Terrorist Organizations

1 http://www.akohard.kk.e-wro.pl/Ksiazka_html/terroryzm.html

Polska w obliczu zagrożeń terrorystycznych

221

współczesnego terroryzmu obliczone są na spowodowanie masowych

oiar oraz spektakularnych skutków.

Koncepcja terroryzmu dnia dzisiejszego zakłada sieciowy charakter

organizacji, co w praktyce oznacza odejście od klasycznej struktury hierar-

chicznej oraz stałej lokalizacji, a podłożem działania sprawców zamachów

jest motywacja religijna, wręcz fanatyczna. Konsekwencją tego jest wzrost

śmiertelności wśród oiar zamachów, jak też wzrost liczby zamachów sa-

mobójczych. Charakterystyczną cechą współczesnego terroryzmu jest

także brak jednoznacznie sprecyzowanych problemów, na które zama-

chowcy chcieliby zwrócić uwagę opinii publicznej. Celem samym w sobie

jest wzbudzenie strachu w obcych, znienawidzonych społecznościach.

Z rozpoznania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego wynika, że

zagrożenie podjęciem na terytorium naszego kraju bezpośrednich działań

terrorystycznych jest niskie i ma raczej charakter potencjalny 1 . Jak dotąd

nie odnotowano próby ataku terrorystycznego, skierowanego przeciwko

obiektom rządu polskiego, polskim instytucjom państwowym czy prywat-

nym. Wyjątek może stanowić incydent, jaki miał miejsce w Turcji 1 , gdzie

pod polskim konsulatem w Istambule eksplodował ładunek wybuchowy.

Nie spowodował on jednak żadnych oiar, ani strat w mieniu, a jego tło nie

jest do końca znane. Na terytorium RP nie działają rodzime grupy terro-

rystyczne, a geograicznie oddaleni jesteśmy od głównych jego źródeł,

jednak w praktyce liczyć się musimy z możliwością dokonania na naszym

terytorium zamachu terrorystycznego. Głównymi przesłankami, determi-

nującymi takie podejście do problemu są m.in.:

− prozachodnia polityka naszego państwa – zwłaszcza strategiczny

sojusz ze Stanami Zjednoczonymi;

− integracja europejska (Polska jako państwo graniczne Unii Euro-

pejskiej) oraz przystąpienie Polski do strefy Schengen;

− udział sił zbrojnych RP oraz Policji w misjach pokojowych na tere-

nach objętych konliktami zbrojnymi (Irak, Afganistan, Czad);

− polityczne popieranie walki z terroryzmem, łącznie z izycznym

udziałem polskich kontyngentów sił zbrojnych w amerykańskiej

koalicji antyterrorystycznej;

− normalizacja stosunków polsko-izraelskich;

− planowana budowa na terytorium Polski tarczy antyrakietowej;

− organizacja, wspólnie z Ukrainą, mistrzostw Europy w piłce noż-

nej – EURO 0.

Powyższe przesłanki powodują, że nasz kraj jest adresatem wie-

lu gróźb ze strony arabskich terrorystów. W ten kontekst wpisują się

1 Raport z funkcjonowania Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego za I półrocze

00, 0.09.00r., http://www.abw.gov.pl/Raporty/raport_0.htm,

1 0.0.00r .

222

Waldemar ZUBRZYCKI

również oświadczenia formułowane przez szefa Al-Kaidy, w tym wypo-

wiedź wyemitowana 8.0.00 r. przez katarską telewizję Al-Dżazira.

Nasz kraj wymieniony został (obok USA, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii,

Australii, Japonii i Włoch) jako miejsce potencjalnego ataku terrorystów

w odwecie za wspieranie interwencji w Iraku. Oznacza to, że aktualna

orientacja polityczna naszego kraju może być przyczynkiem do wkro-

czenia na jego terytorium międzynarodowego terroryzmu. Potencjalny

atak terrorystyczny nie musi być przy tym skierowany przeciwko polskim

obiektom, mogą to być znajdujące się na terytorium RP ambasady, przed-

stawicielstwa dyplomatyczne lub handlowe państw obcych.

Ekspansji terrorystów na terytoria krajów, które – podobnie jak Pol-

ska – pozostają obecnie na peryferiach międzynarodowego terroryzmu,

sprzyja postępująca globalizacja procesów gospodarczych. W jej efek-

cie powstają dodatkowe czynniki sprzyjające aktywności terrorystów na

naszym obszarze, takie jak szerokie otwarcie granic, systematyczne

znoszenie barier w komunikowaniu i podróżowaniu, istotny wzrost licz-

by cudzoziemców stale i okresowo przebywających w naszym kraju oraz

niewystarczająca skuteczność kontroli administracyjnej i polityki państwa

wobec obywateli innych krajów, przybywających do Polski i legalizujących

w niej swój pobyt.

Biorąc pod uwagę możliwość przenikania do Polski międzynarodo-

wych organizacji terrorystycznych, liczyć się należy z możliwością wyko-

rzystania terytorium naszego kraju do działań o charakterze logistycz-

nym i wspomagającym działalność terrorystyczną, jako swoiste zaplecze

działań podejmowanych w innych krajach. Tranzytowy charakter nasze-

go państwa i stosunkowo liberalna polityka wizowa, członkowstwo w UE

i przynależność do strefy Schengen, istniejąca infrastruktura komunika-

cyjna, system bankowy i możliwość wykorzystania go do procederu „pra-

nia brudnych pieniędzy” oraz duże zapotrzebowanie na obce inwestycje

kapitałowe, a wreszcie łatwość zakupu broni i materiałów wybuchowych,

to cechy sprzyjające rozwojowi tego rodzaju działalności.

W Polsce, podobnie jak w większości krajów europejskich, mogą

przebywać zwolennicy organizacji terrorystycznych. Istnieje także nie-

bezpieczeństwo angażowania się w działalność terrorystyczną obywateli

polskich, zafascynowanych kulturą, językiem i ilozoią życia muzułma-

nów, którzy przeszli na Islam. Za realną należy również uznać możliwość

angażowania się w działalność terrorystyczną zorganizowanych grup

przestępczych i powiązania przedstawicieli środowisk terrorystycznych,

np. muzułmańskich, ze światem przestępczym. Sami przestępcy także

sięgają po metody charakterystyczne dla działalności terrorystycznej,

walcząc pomiędzy sobą o wpływy, jak również wykorzystując je jako środ-

ki przestępczej działalności.

Terror kryminalny to ten rodzaj działalności przestępczej, z którą

na co dzień mamy do czynienia w naszym kraju. Od działalności czysto

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: