DEMOKRACJA A SYSTEMY PARTYJNE
Demokracja
1. Element polityczno gospodarczy (wolny rynek)
2. System partyjny (wymiar podmiotowy i przedmiotowy)
Modele demokracji
I. Teoretyczne
a) madisonowski - model oparty na klasycznym podziale władzy
* władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza
* relacje miedzy instytucjami władzy ustawodawczej (parlament), władza wykonawcza (jednorodność, wieloistość) w Polsce: prezydent i Rada Ministrów (Premier), władza sądownicza (sądy), w praktyce odejście od trójpodziału władzy (system naczelnych organów administracji publicznej) co najmniej 6 typów instytucji
1. ustawodawcze - Zgromadzenie Narodowe
2. ustrojowe
3. instytucje rządowe - Rada Ministrów, Prezydent
4. administracyjne
5. sądy, trybunały, instytucje kontrolne (WIK, RzPO, KRRiT, Rpp)
6. prokuratorskie - prokuratura, policja, UŚ, regionalne izby obrachunkowe, system penitencjarny
7. instytucje kontrolujące konstytucjonalność stanowionego prawa (Trybunał Konstytucyjny)
b) decyzyjny - nie skupia się na instytucjach, ale bada relacje pomiędzy tymi instytucjami
II. Empiryczne modele - decydują wzorce rywalizacji politycznych o tym czy jest to model medisonowski czy decyzyjny
a) majorytarny - silne skonfliktowanie: system prezydencki, semiprezydencki, kanclerskie
b) konsensualny - podmioty nastawione są na współprace, system o charakterze parlamentarno - gabinetowym
Modele majorytarny a konsensualny - różnice:
1. Jedno lub wielopartyjne rządy
2. Dominacja parlamentu (gabinetu) lub podział władz
3. System wyborczy
4. Liczba partii relewantnych
5. Liczba wymiarów sporu politycznego
relewantność - istotność, ważności partii systemie
2 kryteria relewantności:
1. potencjał koalicyjny (zdolność zawierania trwałych układów koalicyjnych w parlamencie (gabinetowych))
2. możliwość szantażu politycznego
6. W systemie majorytalnym mała liczba poniżej 4, w konsensualnym powyżej 4
7. Liczba wymiarów sporu politycznego - podziały soscjopolityczne
- w modelu mojarytalnym - jeden główny dominujący,
- w modelu konsensualnym - najczęściej około 4-5 istotnych, ale żaden nie jest najważniejszy
Funkcjonalne cele systemów partycyjnych:
1. Wyłamanie stabilnego rządu
2. Zgodność decyzji reprezentantów z hipotetyczną wolą wyborców
3. Konsensualny model podejmowania decyzji politycznych
4. Sprzyjanie wyborowi kompetentnych reprezentantów
5. Reprezentacja wszystkich istotnych grup interesu
Typologie systemów partycyjnych
1. Wymiar ilościowy
M. Duverger
- jednopartyjny
- dwupartyjny
- wielopartyjny
J. Blondet
- dwu i pół partyjny
- wielo partyjny, z partią dominującą
- wielopartyjny rozproszony
2. Wymiar jakościowy
G. Smith
- nierównowagi
- rozproszone
- zrównoważone
P. Mair
- partii wielkich
- partii małych
- pośrednie
- przejściowe
M. Wheaton
- pragmatyczne
- zideologizowane (tylko w Irlandii)
3. Wymiar relewantności
G. sartari
- jednopartyjny z partia dominującą
- wielopartyjny spolaryzowany umiarkowanie (do 5 partii politycznej)
- wielopartyjny spolaryzowany ekstremalnie (powyżej 5 partii)
polaryzacja - dystans ideologiczny
M.Sobolewski
- partii dominującej
- rozbicia wielopartyjnego
- wielopartyjny ustabilizowany (dwublokowy)
- kooperacji partii
TEORIA I PRAKTYKA FUNKCJONOWANIA PARTII POLITYCZNYCH
partia polityczna to instytucja dążąca do zdobycia i utrzymania władzy - Weber
Typologia partii politycznych
- kryterium ideologiczna
- kryterium programowe
- kryterium strukturalno-funkcjonalne
- kryterium systemowe
Partie odwołują się do sfery przekonań:
- odwołanie bezpośrednie (liberalizm społeczny)
- instrumentalizacja sfery aksjologii, która polega na "podpięciu się" do istotnych kwestii społecznych
Kryterium programowe (doktrynalne)
- socjaldemokratyczne (lewa strona partii politycznej)
- konserwatywne (prawa strona partii politycznej)
- liberalna (centrum)
antytetyczność - wpływ jednych partii politycznych na drugie partie polityczne ze względu na miejsce jakie zajmują na osi lewico-prawica
Kryterium ideologiczne
- lewicowe - skrajnie lewicowe, komunistyczne, socjalistyczne, socjaldemokratyczne, nowo lewicowe
- centrowe - liberalne, ludowe, agrarne, populistyczne
- prawicowe - chadeckie, chrześcijańsko-narodowe, nacjonalistyczne, skrajnie prawicowe
Kryterium strukturalno - funkcjonalne
- kadrowe - wysoki stopień ideologizowania; spersolizowane jednostkowe przywództwo; niska (mała) liczba członków; jeden główny cel działania
- masowe - nieco niższy stopień ideologizacji; kolegialne przywództwo; wyższa liczba członków; zwiększenie zakresu działania
- kierownicze - niska ideologizacja; zmniejszenie liczby członków; spersonalizowane jednostkowe przywództwo; konkretyzacja celów działania
- wyborcze - aideologiczna; zdepersonalizowane przywództwo; odejście od członkostwa; jeden podstawowy cel działania (wygranie wyborów)
Kryterium systemowe
- relewantne
- irrelewantne
- antysystemowe
Główne podziały socjopolityczne
- centrum - peryferie
- miasto - wieś
- państwo - kościół
- pracodawcy - pracobiorcy
- postkomuniści - solidarność
Wymiary rywalizacji politycznej
- wymiar społeczno-ekonomiczny (redystrybucja)
- wymiar polityczny
- wymiar aksjologiczny (podział miedzy świeckością a państwem kościelnym)
Relacje partie-społeczeństwo
- zachowania wyborcze
- tożsamość partii
- zakorzenienie w systemie społecznym
Modele zmian zachowania wyborczego
- przeniesienie preferencji wyborczych
- proces zaniku lojalności partyjnej
- przesunięcie poparcia wyborczego
Zarządzanie partią polityczną
- teoria wyboru politycznego
- makrootoczenie partii politycznej
- otoczenie konkurencyjne
- potencjał wewnętrzny
- podstawowe rodzaje strategii
Olivkova