1. Podstawowe pojęcia:
A) Władza i jej cechy
· Ważne pojęcia polityczne mające związek z zagadnieniem partii politycznych. Władza jest to relacja, w obrębie której podmiot lub grupa podmiotów jest w stanie skłonić bądź zmusić inne podmioty do określonych zachowań. Władza jest niejednokrotnie związana ze stosowaniem przymusu. W ustrojach cywilizowanych kwestie związane z władzą charakteryzują się raczej dobrowolnością.
· Dlaczego dobrowolnie oddajemy władzę innym?
o Ponieważ posiadają wiedzę potrzebną do jej sprawowania
o Z powodu tradycji
o Są w stanie nas przekonać, że posiadają ją z woli Bożej
o Są do tego predestynowani z racji doświadczenia bądź też cnót moralnych
o Są w stanie kupić sobie poparcie
o najważniejszym powodem, dla którego władza jest
o przekazywana w ręce innych jest złożoność i skomplikowanie życia społecznego i publicznego
B) Demokracja i jej cechy. Demokracja bezpośrednia i pośrednia. Nowoczesne rozumienie demokracji (Schumpeter)
· Ważne pojęcia polityczne mające związek z zagadnieniem partii politycznych. Termin pochodzi z greki i jest zbitką wyrazową: demos (lud) i kratos (rządy) Niemożliwe jest w praktyce aby demokracja literalnie interpretowana istniała. Jest więc ona jedynie pewnym skrótem i sytuacją idealną. Często z demokracją wiąże się koncepcja podejmowanie decyzji wolą większości. Niebezpieczeństwo związane z większościowym podejmowanie decyzji: Tyrania większości. Demokracja w ujęciu, w którym uznajemy większościowe podejmowanie decyzji, powinna być podejmowaniem decyzji wolą większości z uwzględnieniem interesów mniejszości.
· Pojęcia często kojarzone z dzisiejszym postrzeganiem demokracji:
o Większościowe podejmowanie decyzji
o Wolność rywalizacji
o Pluralizm polityczny
o Wolność wyrażania opinii
· Dwie podstawowe formy demokracji
o Demokracja bezpośrednia. Obecnie głównie w formie referendum i inicjatywy obywatelskiej
o Demokracja pośrednia (przedstawicielska)
· Ze względu na to, że demokracja jako faktyczna władza ludu jest koncepcją mało realistyczną obecnie przyjęło się często przyjmować za Josephem Schumpeterem, że Demokracja to rywalizacja pomiędzy liderami politycznymi. Według L.Diamonda, J. Linza i S. Lipseta demokracja może być rozumiana jako: System rywalizacji między jednostkami i zorganizowanymi grupami (w szczególności partiami politycznymi) o kluczowe pozycje w systemie rządzenia, w regularnych wyborach i z wykluczeniem użycia siły.
· Koncepcja Schumpetera według Andrzeja Antoszewskiego:
o prawa obywateli do wyłonienia rządzących
o szansa na ich odrzucenie
o ciążący na obywatelach obowiązek posłuszeństwa wobec tych, którzy zostali wybrani.
· Społeczeństwo całkowicie samorządne jest ideałem, do którego w jak największym stopniu należy dążyć, ale obecne społeczności są po pierwsze zbyt duże a po drugie zbyt skomplikowane aby obywatele mogli podejmować świadome decyzje dotyczące przeróżnych aspektów funkcjonowania społeczeństwa. Obecnie więc demokracja przedstawicielska, a w szczególności demokracja oparta na rywalizacji partii politycznych uważana jest często za synonim demokracji. W demokracji przedstawicielskiej wybory są mechanizmem, który łączy reprezentanta z ludźmi których reprezentuje
C) Wybory. Jakie powinny być wybory w demokracji i dlaczego?
· Wybory, jak również ogólnie forma demokracji przedstawicielskiej stały się obecnie wyznacznikiem i standardem funkcjonowania demokracji. Wybory, czyli proces, podczas którego ludzie wybierają swych przedstawicieli do obsadzenia ciał decyzyjnych w społeczności, a więc ciał ustawodawczych, wykonawczych oraz czasami również sądowniczych, są gwarantem funkcjonowania demokracji.
· Warunki jakie muszą spełniać wybory aby być gwarantem demokracji:
o wolne
o uczciwe
o regularne, rywalizacyjne
2. Partia polityczna
· Co to jest partia polityczna? Dochodzenie do definicji partii politycznej. Literalnie termin partia pochodzi od łacińskiego pars (część), lub też partire (dzielić). Partia to więc część jakiejś całości. Partia jest to jakaś grupa ludzi. Grupa ludzi, którzy organizują się dobrowolnie. Partia będzie to zawsze struktura formalnie zorganizowana
· Formalne zorganizowanie partii przejawia się w:
o Członkostwie: członkostwo bezpośrednie, członkostwo pośrednie Elita partyjna, aktywiści, członkowie szeregowi
o Strukturze organizacyjnej partii: Scentralizowana, Zdecentralizowana
o Konstrukcji procesu decyzyjnego
· Grupa ludzi, która przyłącza się do organizacji w celu wpływania na sprawowanie władzy. Partia polityczna stara się mieć bezpośredni wpływ na sprawowanie władzy – stara się więc obsadzić swoimi przedstawicielami punkty decyzyjne w państwie. Partia polityczna stara się przejąć władzę bądź jej część drogą pokojową. W standardach nowoczesnego państwa oznacza to, ze stara się przejąć władzę w drodze wyborów. Wybory powinny charakteryzować się wcześniej wymienianymi cechami, a więc przede wszystkim powinny być wolne.
· Min. G. Sartori, jeden z najwybitniejszych badaczy demokracji i partii politycznych pisze, że uważa on za partię polityczną „każdą mającą oficjalną nazwę grupę polityczną, która wysuwa kandydatów i jest w stanie zapewnić im urzędy publiczne w rezultacie wyborów zarówno w pełni demokratycznych, jak i niedemokratycznych.” Grupa ludzi, która przyłącza się do organizacji w celu dążenia do posiadania władzy. Partia polityczna stara się mieć bezpośredni wpływ na sprawowania władzy – stara się więc obsadzić swoimi przedstawicielami punkty decyzyjne w państwie. Partia polityczna stara się przejąć władzę bądź jej część drogą pokojową. Partie konkurują o głosy wyborców najczęściej prezentując im swój program i przekonując, że jest on jedynym słusznym
· Program (według Marka Żmigrodzkiego) Cele, jakie formułuje partia na następujących poziomach ich wyrażania: ideologii, doktryny, programu sensu stricte i platformy wyborczej
o ideologia, która znajduje się u podstaw doktryny stanowi usystematyzowany całokształt idei, poglądów na świat i życie społeczne, także wartości i celów, właściwy określonej części społeczeństwa czy grupy społecznej, danego kierunku, prądu politycznego, ekonomicznego, a nawet artystycznego.
o Doktryna jest konkretyzacją ideologii - o ile ideologia tłumaczy sens polityki, o tyle doktryna przekłada go na tory praktycznego działania, przenosząc w ten sposób teorię na grunt programu sensu stricte.
o W programie znajduje się diagnoza istniejącej rzeczywistości oraz określone wizje na przyszłość formowane przez dane ugrupowanie. Program określa, jak dana partia polityczna ocenia sytuację w odniesieniu do kwestii społecznych, gospodarczych, ustrojowych, międzynarodowych oraz jakie proponuje rozwiązania, aby istniejący stan rzeczy utrzymać lub zmienić.
o Platforma wyborcza jest określeniem krótkofalowych celów działania partii, formułowanych w związku z wyborami.
· Grupa ludzi, która przyłącza się do organizacji w celu dążenia do posiadania władzy. Partia polityczna stara się mieć bezpośredni wpływ na sprawowania władzy – stara się więc obsadzić swoimi przedstawicielami punkty decyzyjne w państwie. Partia polityczna stara się przejąć władzę bądź jej część drogą pokojową. Partie konkurują o głosy wyborców najczęściej prezentując im swój program i przekonując, że jest on jedynym słusznym. Partie starają się najczęściej wyrażać i zabiegać o interesy członków i zwolenników
· Partia to : organizacja ludzi oparta na dobrowolnym członkostwie, która w drodze wyborczej prezentując swój program stara się przejąć władzę bądź jej część i poprzez obsadzenie stanowisk decyzyjnych swoimi przedstawicielami stara się dążyć do realizacji interesów swoich członków i sympatyków.
· Partia polityczna to: Inne definicje
o „Zorganizowane zgromadzenie ludzi, zjednoczonych dla wspólnego zabiegania o interes narodowy na podstawie uzgodnionych zasad.” Edmund Burke
o „partiami powinniśmy nazwać stowarzyszenia oparte na dobrowolnej rekrutacji, których celem jest zapewnienie swoim przywódcom szans zdobycia władzy w ramach systemu politycznego, a aktywnym członkom możliwości zrealizowania dzięki temu rzeczowych lub idealnych celów bądź osobistych korzyści, bądź jednych i drugich.” Max Weber
· Definicje funkcjonalne
o „Każda mająca oficjalną nazwę grupa polityczna, która wysuwa kandydatów i jest w stanie zapewnić im urzędy publiczne w rezultacie wyborów zarówno w pełni demokratycznych, jak i niedemokratycznych” Giovanni Sartori
o „partia polityczna jest przede wszystkim zorganizowaną próbą przejęcia władzy.” E.E. Schattschneider
o „grupa, której członkowie decydują się na wspólne działanie w walce o władzę polityczną.” Joseph Schumpeter
o „Formalna organizacja , której uświadomionym zasadniczym celem jest umieszczenie i utrzymanie na stanowiskach publicznych osób, które będą kontrolowały, same lub w koalicji, machinę sprawowania władzy”...
Olivkova