Tak zwane zło - Konrad Lorenz.txt

Konrad Lorenz, twrcanowoczesnej etologii, czyli naukio zachowaniu si zwierzt, y w latach1903-1989.
Urodzi si wWiedniu,tam ukoczy studia medycznei filozoficzne, uzyskujc doktoratywlatach 1928 i 1933.
By jednym zzaoycieli InstytutuEtologiiPorwnawczej w Altenbergu,ktrym przez dugie lata kierowa.
Bytrwnie dyrektorem InstytutuFizjologii Zachowaniasi im.
MaxaPlancka w Seewiesen oraz ZakaduSocjologii Zwierztw InstytucieEtologii Porwnawczej wAustriackiejAkademii Nauk.
	W 1973 r.
otrzyma Nagrod Noblawdziedzinie medycyny i fizjologii.
Oprcz wielkiej liczby pracnaukowych (m.
in. Uber tierisches undmenschliches Yerhalten) pisa ksikieseistyczne, ktre zyskay wielkirozgos i stay si bestsellerami tegogatunku.
Sto Opowiadaniao zwierztach, I tak czowiektrafinapsa, Odwrotna strona zwierciada,Regres czowieczestwa, Die achtTodsunden der zmlisierten Menschheitoraz przedstawiana tu ksika Takzwane zo, ktra do czasu pierwszegowydania polskiego osigna w wersjioryginalnej dwadziecia dziewiwyda.
	Konrad LORENZTak zwane zo.

B,BL/OTEK.
MYL, WSPӣCZESNE.
^ ^ LORENZ
	Tak zwane zo
	PrzeoyaAnna Danuta Taussyska
	Sowem wstpnym opatrzyaZuzanna Stromenger
	ZE SKARBNICY EDYTORSKIE!
	PASTWOWEGO
	INSTYTUTU WYDAWNICZEGO PastwowyInstytut Wydawniczy.

Tytu oryginau
	DAS SOGENANNTE BOSE
	URNATURGESCHICHTE DER AGGRESS10N
	Redakcja naukowaZUZANNA STROMENGER
	Okadk i strony tytuowe projektowaMACIEJ URBANIEC
	Publikacja dotowana przezFundacjim.
Roberta Boscha w Stuttgarcie
	Yeroffentlicht mit Unterstiltzungder RobertBosch Stifti
	398p3
	1983 DeutscherTaschenbuch Verlag, Munich/Germany
	Copyght for the Polish edition byPastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996
	PRINTED IN POLAND
	Pastwowy instytut Wydawniczy.
Warszawa1996 r.
	Wydanie trzecie
	Ark.wyd.
16,5; ark.
drak.
20,5
	Skad wykona: Fotoskad EGRAF, Warszawa, ul.
Wolska 45
	Druk i oprawa;"Drogowiec" Kielce, u].
Sienna 2
	ISBN 83-06-02500-8 BIBLIOTEKA wy
	^-ini /5'(^
	//JT/^ /BWpp
	SOWO WSTPNE
	Mamy wszelkie powody po temu,aby w obecnejsytuacji rozwojowej historii kultury i techniki ludzkiej uwaa agresj w obrbie gatunku za najgroniejsze z wszystkich niebezpieczestw.
Niepoprawimyszansy na stawianieczoa tej grobie przeztraktowanie agresji jako zjawiska metafizycznegoi nieuniknionego.
Moe natomiast sprostamy temuzadaniuprzez zbadanie acucha przyczyn, ktre jwyzwalaj.
	Zanimczytelnik przystpi do lektury ksiki, naleymu si, jak sdz,krtka odpowied na pytanie, dlaczego autor okrela agresj wewntrzgatunkow jakozo tylko "tak zwane", a nie najoczywiciejprawdziwe?
Dlatego e cho agresjaw swej prymitywnej, nieokieznanejformie krwawych walk Jest zgubna nie tylko dla poszczeglnych osobnikw, ale w ogle dlagatunku,to jednak gdy ujawniasiwpostaci zrytualizowanej, bywa wprawdzie czasem przykra dlapokonanej jednostki, ale stanowi motor postpu ewolucyjnego i kulturowego, przyczyniajc si do wyselekcjonowania osobnikw najwartociowszych, najstosowniejszych do osigania wysokich rangw spoecznoci.
	Odpowiednioprzeniesiona (nowo ukierunkowana) i zrytualizowanaagresja przyczynia siju nietylko do zachowania gatunku, ale monabyoglnie rzec, uatwia i uprzyjemnia ycie jednostkom.
Prowadzi dodoskonalenia siebie i innych, doobrony sabszego, do dobrej roboty,dostarcza energii do pokonywania trudwi przeciwnoci dniapowszedniego.
Niejednokrotnie te przydaje yciu rumiecw, pobudzajcdo zabawy i miechu, krzeszc temperament i pasj twrcz czy tebadawcz.
W wysublimowanej postaci, skierowana przeciwko swemupodmiotowi, pozwala niepowodzeniayciowe ocenia w aspekciewasnych bdw, naiwnoci czy lenistwa, a nie, jak to bywaw wikszoci wypadkw, w aspekcie krzywdy doznanej z winyblinich.
Awreszcie kto zakochany marzy przecie o owychzrytuahzowanych formach agresji ze strony swego ideau,bez ktrych nie ma midzypartneramipenego szczcia.
Sowem, przy.

wyeliminowaniu (przede wszystkim przez odpowiednie wychowywanie ludzi) szkodliwych jej form, agresja moe w spoeczestwieprzeksztaci si w czynnik zdecydowanie pozytywny.
	Najwaniejszympraktycznym aspektem bada etologicznych jestwicdociekanie, ktre wzorce zachowania si czowieka s muwrodzone (uwarunkowane dziedzicznie), a ktre nabyte z rozwojemkultury.
Psychologia, ktra wyrosa z filozofii,wci cierpi na"zawieszenie w powietrzu"rozpatrywanie waciwoci i zjawiskduchowych czowieka w oderwaniu od ich rodowodu filogenetycznegoi homologicznych, a nawet choby tylko analogicznych podobiestww zachowaniu si zwierzt.
Ten sam zarzut postawi mona socjologiii pedagogice.
Jednak gdy w odniesieniu do medycyny byoby wrcztruizmem zapewnianie kogo, e nie na wielezda si objawoweleczenie dolegliwoci, skoro nie zna sirda i przyczyn jej powstaniato w zastosowaniu do wymienionych dyscyplin ta oczywistobywa zreguy nie doceniana, jeli w ogle jest dostrzegana.
Niemarol odgrywaj tuniestety silnie zakorzenione opory przed odbrzowianiemduszy ludzkiej.
	Niemniej Jednak, podobnie jak subiektywne, cho mocneprzekonania musiay skapitulowaprzed obiektywnoci ukadu heliocentrycznego i rodowoduczowieka od zwierzt tak samo wiele wskazuje nato, e ludzka psychika umieszczona zostanie wrd innych psychikdokadnie na takim stanowisku systematycznym, do jakiego j predysponuj rzeczywiste cechy i genetyczne powizania.
Im szybciej tonastpi, tym lepiej dla samego czowieka.
	W odniesieniu do popduagresji konieczno poznania jej historiinaturalnej, czynnikw wyzwalajcych i form wystpowania jest.
szczeglnie palca ze wzgldu na spoeczndolegliwo wielu jejprzejaww.
Psycholog,pedagog, socjolog czyprawnik po dokadnym(podkrelam to z przyczyn, do ktrych jeszcze powrc)przeczytaniuksiki Lorenza niewtpliwie znacznie wnikliwiej spojrzy na ludzi,z ktrymima do czynienia na gruncie zawodowym, bdzie umiaskuteczniej zawczasuwygasza i przestawia na inne tory owoprawdziwe zo.
Jakim jest prymitywna, nie zrytualizowanaagresja.
	Moliwoci takie uzyskazreszt w pewnym stopniu na prywatnyuytek kady uwanyczytelnik, ktry, nie zalepiony samouwielbieniem, odnajdzie w opisywanych sposobach zachowania siuderzajce analogie nie tylko do swych mniej lub bardziej lubianych blinich,
	ale rwnie do samego siebie Miaoby toniewtpliwie dodatniwpyw wychowawczy, jako e nagruncieskromnego ju, ale popartego rzeczywistymi wartociami duchowymi szacunku dla samegosiebie niemio byoby usysze choby tylko wmyli, naprzykad;
	"Uczciwie mwic, zachowujesz si Jak kaczka.
", "zachowujesz sijak szczur.
"!
	Wszystko to moe nie zorientowanemu jeszcze czytelnikowi wydasi do zaskakujce, ale tok rozwaa autora zpewnoci wyjani tepozorne paradoksy.
	Osobowo ipozycja Konrada Lorenza w wiecie nauki jestwPolsce znana jeszcze ciglezbytszczupej grupie zainteresowanych.
Nie ma w tym zreszt nic dziwnego,jako e dotychczas nie wydanou naswszystkich ksiek, ktre napisa, a fragmentaryczne informacjeo jego badaniach ipogldach,otrzymywane zdrugiej czy nawettrzeciej rki, atwo wiod do rozkwitnicia wyobrae do odlegychod rzeczywistoci.
Z tymwikszym uznaniem naley wic powitadecyzj wydawnictwa okolejnym wznowieniu tego dziea.
	Konrad Zacharias L o renz by wykadowc UniwersytetuWiedeskiego, honorowym profesorem uniwersytetu wMonachiumi w Munster, doktoremfilozofii honoris causa w Leeds (Anglia),doktorem medycyny h.
c. uniwersytetu w Bazylei, doktorem naukh.
c.uniwersytetww Yale i w Oksfordzie, profesorem wizytujcymFakultetu Nauk wUniwersytecie Colorado wDenver i doktorem naukh-c- Uniwersytetu im- Loyoli w Chicago.
	Oprcz wielkiej liczby prac z dziedziny zachowania si zwierzt,zwaszcza wielu gatunkw ryb i ptakw, Lorenz ogasza rwniepublikacje o oglniejszej tematyce, dotyczce np.
konfliktu pokole,naruszonejprzez czowieka rwnowagiw przyrodzie, jego biologii,"grzechw miertelnych", ktre ludzko popenia wobecsamejsiebie, ewolucyjnychi kulturowych procesw rytualizacji itd.
Spord jego ksiek o charakterze naukowymwymieni trzeba Ubertierisches mu menschlichesYerhalten ("O zwierzcym i ludzkimzachowaniu si") i ogoszone wsplniez Paulem LeyhausenemAntribe tierischen wid menschlichen Yerhaltens ("Siy napdowezwierzcego i ludzkiego zachowania si").
Wrd szerokich krgwczytelnikw nazwisko jego rozsawiyksiki popularnonaukowe:
	Opowiadania o zwierztach, l lak czowiek trafina psa.
Odwrotnastrona zwierciada.
Regres czowieczestwa i jako pierwsza ksika, ktr czytelnik ma w tej chwili przed sob.
Do czasu.

pierwszego wydania polskiego osigna ona w wersji oryginalnejdwadziecia dziewi wyda.
	Konrad Lorenz jesttwrc nowoczesnej et o l o g i i.
O nauce tejmwi si i pisze coraz czciej, a liczba etologw na wiecie wzrastanieomal lawinowo: jeszcze przed niespena czterdziestu laty midzynarodowe sympozja i zjazdy cigay nie wicej ni dwadziecia osb,natomiast poczwszy od lat siedemdziesitych gromadziy ju kilkusetdo ponad tysica uczestnikw.
Wobec tak potnegorozwoju tejdziedziny bada, a zarazem sabegostopnia spopularyzowania jejw Polsce, bdzie chyba celowewstpne zorientowanie czytelnika w jejpodstawowej terminologii iproblematyce, zwaszczatej, o ktrejmowa w ksice.
	Wyraz etologia, pochodzcy od greckiego efhos (obyczaj), istniaJu w roku 1762 we Francji i oznacza badaniezachowania si zwierzt.
W literaturze anglosaskiej okrelano nim jednak "nauk o charakterach".
Chocia pionierskie obserwacje jeszcze dziewitnastowiecznych uczonych, m.
in. Karola Darwina, a w drugim dziesicioleciu naszego wieku O.
Heinrothai W.
Craiga wzbudziy zainteresowanienaukowcw zagadnieniami zachowania si zwierzt, jednakesamodzielnaegzystencja etologii jako dziau zoologii datuje si mniej wicej od roku 1910.
Obecnie etologiajest porwnawcz nauk o zachowaniu sirnych gatunkw zwierzti rnych g...