KOMUNIKOWANIE SIĘ – sposób porozumiewania się
Podstawowym wariantem komunikowania się jest rozmowa, choć mowa stanowi jedynie 30 % komunikacji. Istnieją jeszcze pozostałe kanały odbioru informacji.
Elementy komunikowania się:
1. nadawca
2. odbiorca
Te dwie osoby muszą być połączone kanałem informacyjnym.
Cechy kanału informacyjnego:
a) musi być drożny (np. on mówi, a ja go słyszę). Rodzaje: dźwiękowo – słuchowy, wzrokowy, nadawanie morsem
b) ujednolicony kod informacji – tym samym kodem musi się posługiwać nadawca i odbiorca, np. po chińsku
c) filtr emocjonalny – występuje u nadawcy i odbiorcy; filtr ten wpływa na modyfikację przekazu informacji, np. ironią w głosie można zmienić znaczenie przekazu. Nadawca może tak samo jak i odbiorca modyfikować przekaz, np. jeżeli ktoś jest zdenerwowany inaczej odbiera informacje.
Filtr emocjonalny nadaje znaczenie, modyfikuje je, ale także wpływa na tzw. indywidualizację komunikatu, np. ekspresja słowna, dobór słów, występowanie starterów, przerywników.
Rodzaje porozumiewania się wg B. Karczmarka (ok. 70 r.)
1. komunikacja nie językowa
a) gestowa
b) mimiczna
c) głosowa
2. komunikacja językowa
a) słowna
b) pisemna
c) sygnalizacyjna
Skład komunikacji językowej:
a) słowa mówione
b) słowa zapisane (pismo)
c) układ sygnalizacyjny – zastępuje słowa przez sygnały, które są wyposażone w znaczenie, np. kierowca i znaki drogowe; oznaczenia szlaków turystycznych
Skład komunikacji nie językowej:
a) gesty – ruchy rąk, nóg, głowy, które mają jakieś znaczenie
b) mimika – miny jakie robimy podczas przekazu
c) sygnały głosowe – dźwięki paralingwistyczne i sama intonacja głosu; dźwięki paralingwistyczne nic nie mówią, ale mają znaczenie
Później opracowano:
d) proksemika – odległość, dystans społeczny między ludźmi
e) ubiór – dobór stroju, dodatków (biżuteria, okulary)
f) sposób czesania się i kolor włosów
Korzenie zachowań komunikacyjnych człowieka:
1) filogenetyczne źródła
zachowania komunikacyjne jeszcze z poprzednich faz życia; właściwe także dla zwierząt, np. proksemika. Darwin wywodzi uśmiech ze szczerzenia zębów – nastąpiło odwrócenie znaczenia z negatywnego na pozytywny
2) ontogenetyczne źródła
związane z socjalizacją, z wychowaniem w określonym kręgu kulturowym, społeczności. Tu: mowa bardziej o języku, np. zasób słów, dostosowanie wypowiedzi do kontekstu
Istnieje ścisły związek między mową a myśleniem – Wygocki mówił nawet o współzależności. We wczesnych okresach pojawiają się niezależnie, ale później się sprzężają. Dorośli myślą słowami, u dzieci jest myślenie obrazowe.
Rodzaje mowy:
1. bierna - rozumienie
2. czynna – nadawanie komunikatów zwrotnych w tym języku
1. uspołeczniona – w kontekście społecznym
2. egocentryczna – potrzeba porozumiewania się samego ze sobą; mowa ta nie potrzebuje adresata; występuje we wczesnych etapach rozwoju (etap przedszkolny)
Funkcje mowy:
1. informacyjna (komunikacyjna) – do zakomunikowania otoczeniu czegoś, ale informacja zwrotna nas nie interesuje, np. zalecenie: „Nie wychylać się przez okno”
2. regulacyjna (społeczna) – regulowanie stosunków z otoczeniem; obchodzi nas informacja zwrotna
3. ekspresywna – przy pomocy słów opisujemy swoje uczucia i emocje, np. „Jak się cieszę, że cię widzę”
4. impresywna – przy pomocy słów wywołujemy u innych określone uczucia i emocje, np. dowcip
Mowa i przekaz komunikacyjny jest ściśle związany z kulturą.
Hipoteza Whorfa:
reprezentacja rzeczywistości w naszym umyśle zależy od języka, jakim się posługujemy, np. Indianie Kobi w dorzeczu Amazonki nie znają pojęcia czasu i nie znają słów określających czas; u Eskimosów jest ponad 20 odcieni śniegu.
Bayl Berneschtain
Ludzie posługują się dwoma podstawowymi kodami językowymi:
1. uproszczony – charakterystyczny dla osób niskiego stanu: mały zasób słów, duża harmonia niewerbalna, duża ilość wtrąceń, przerywników, które świadczą też o ubóstwie językowym
2. wzbogacony – szersze horyzonty, myślenie abstrakcyjne, więcej słów, mniej komunikacji niewerbalnej, tzw. erudycja – umiejętność wymowy, która jest ćwiczona latami
Ubóstwo języka jest zdeterminowane wielością bodźców. Teraz jest więcej bodźców wzrokowych (filmy), a mniej bodźców językowych (książki).
Może powstać trudność komunikacyjna, gdy dwie osoby porozumiewają się ze sobą za pomocą dwóch odrębnych kodów. Zależy od chęci dogadania się.
Teoria Blooma
Skrypt kulturowy (na gruncie relatywizmu kulturowego) – myślenie w danym kręgu kulturowym jest zdeterminowane przez język. Można nauczyć się języka, ale to nie oznacza, że umiemy się porozumiewać, np. przyjęcie w Japonii.
Skrypt – konotacja kultury, rodzaju wychowania z myśleniem.
Obcokrajowcy nie rozumieją kpiny, ironii i znaczenia dowcipu przekazywanego w danym języku, np., angielski humor.
Słowa nie tylko określają rzeczywistość, ale także determinują potrzeby ludzkie.
Typy relacji komunikacyjnych:
1. syntaktyczne – ujęcie strukturalnych elementów języka
2. semantyczne – znaczenie tego komunikatu
3. pragmatyczne – determinują znaczenie tego komunikatu
Komunikaty społeczne są w całości ontogenetyczne, tylko ruchy są filogenetyczne.
Mowa w części jest wrodzona, a w części nabyta.
1. części wrodzone
a) narządy artykulacyjne
b) ośrodki w mózgu (nadawanie, odbiór, kojarzenie); rozsianie ośrodków w mózgu daje większe szanse komunikacji po przebytych urazach
2. części nabyte
a) okres krytyczny (3 r.ż.) – po tym okresie są zaburzenia mowy np. artykulacji. Jeżeli mowa nie zostanie opanowana w danym czasie wpływa na mózg – ogranicza go, np. badania na dzikich dzieciach wychowywanych w izolacji.
KOMUNIKACJA ASERTYWNA
Analiza dyskursu (analiza konwersacyjna)
- podstawą komunikacji jest tranzyt wtórny, czyli sposób przekazywania głosu. Mianowicie, przebieg rozmowy składa się z dwóch etapów: najpierw mówić, potem słuchać.
Style komunikacji (zgodnie z temperamentem – pierwotny styl komunikacji):
1. pasywny – ludzie bierni, mało aktywni, introwertycy, nie lubią ożywionych kontaktów towarzyskich, łatwo dają sobie narzucać styl myślenia; są bardziej wykonawcami. Cechy:
- brak bezpośredniej ekspresji uczuć i myśli
- podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych
- słuchają więcej niż powinni
- pomniejszają znaczenie swoich wypowiedzi
- mówią cichym i niepewnym głosem (pauzy, wahanie, szukanie właściwych słów)
- trudno z nimi nawiązać kontakt wzrokowy
2. agresywny – przeciwieństwo pasywnego; ludzie narzucający swoje zdanie, nie lubią sprzeciwu, częściej ekstrawertycy – prowadzą aktywne życie towarzyskie i społeczne; jest to styl dynamiczny i polega na narzuceniu zdania drugiej stronie. Cechy:
- wyraża swoje zdanie kosztem praw innych
- ma tendencję do poniżania innych
- używa uogólnień typu: zawsze, nigdy
- wyniosły styl bycia i manifestowanie siły
- ukrywa wyraz oczy za przymrużonymi powiekami
3. asertywny – styl komunikacji z wyboru; wymaga wyższej samoświadomości, godzi cechy osobowości i kładzie szczególny nacisk na cel / skutek komunikacji. Cechy:
- formułowanie jasnych wypowiedzi na temat swych uczuć dbając o swoje i innych prawa
- uważnie słucha
- otwarta na negocjacje
- potrafi formułować bezpośrednie prośby i otwarcie odmówić
- skutecznie radzi sobie z krytyką
- pewność, siła i empatia
- bezpośredni kontakt wzrokowy jest dla niej przyjemny
Komunikacja asertywna to sztuka wyrażania uczuć, myśli i pragnień oraz dbanie o przestrzeganie przynależnych nam praw bez naruszenia praw innych osób.
Składniki:
1. asertywny komunikat
- opis sytuacji z twojej perspektywy
- twoje uczucia związane z daną sytuacją
- twoje życzenia związane z sytuacją
2. asertywny sposób odbioru komunikatu – skoncentrowanie uwagi wyłącznie na drugiej osobie, bez przerywania jej wypowiedzi
- przygotowanie (gotowość do słuchania i gotowość drugiej osoby do mówienia)
- słuchanie – skupienie całej uwagi na rozmówcy; ewentualne prośby o wyjaśnienie
- potwierdzenie – udzielenie informacji zwrotnych (zaprzeczanie lub potakiwanie w sposób werbalny i niewerbalny):
a) precyzowanie
b) klasyfikacja
c) parafraza
d) prosta informacja zwrotna: „Tak, zrozumiałam”
Słuchanie musi się odbywać aktywnie: śledzenie wzrokiem, stałe potwierdzanie słuchania
W sposób werbalny i niewerbalny.
Musi istnieć względna równowaga między odbiorem i przekazem.
Asertywne strategie:
1. zacięta płyta (zdarta płyta)
gdy chcemy powiedzieć „nie” lub w inny sposób wytyczyć granice w rozmowie z osobą, do której nie dociera to, co mówimy; najbardziej użyteczna w sytuacjach, w których wyjaśnienia sprowokowałyby jedynie rozmówcę do rozpoczęcia bezsensownej kłótni. Etapy:
- uświadomienie sobie swoich uczuć i myśli
-sformułowanie krótkiego stwierdzenia dotyczącego moich potrzeb
- wesprzeć swoje stwierdzenie językiem ciała
- spokojnie i stanowczo powtarzać dane stwierdzenie
- można krótko wyrazić zrozumienie dla pomysłów rozmówcy
2. z treści na proces
przesunąć uwagę z aktualnego tematu na to, co dzieje się pomiędzy rozmówcami. Sztuka polega na tym, aby wypowiedzieć komentarz na temat tego, co się dzieje pomiędzy rozmówcami w sposób neutralny i bez emocji – tak, aby uwaga ta nie została odebrana jako atak. Ta strategia jest szczególnie pomocna, gdy zaczyna być podnoszony głos.
3. chwila na oddech
daje możliwość pomyślenia i przygotowania się; efektywna gdy sytuacja dojrzewa do patum lub skutki będą zgubne
4. odkładanie na później
kiedy wiem, że temat rozmowy jest istotny, ale dyskusja utknęła w martwym punkcie. Trzeba wyznaczyć konkretny termin w przyszłości, aby kontynuować przerwaną rozmowę.
5. sondowanie
zadawanie pytań, żeby ustalić poziom konfliktu
Asertywna odpowiedź na krytykę oparta jest na założeniu, iż to my sami jesteśmy ostatecznymi sędziami swoich myśli, uczuć i potrzeb. Jesteśmy również sami odpowiedzialni za ich konsekwencje. Każda osoba posiada inne dziedzictwo genetyczne, inną historię życia, a więc również inne oczekiwania, upodobania i wartości. Zasady, którymi się kierujemy różnią się od zasad innych ludzi, więc może się zdarzyć, że ludzie nie zgadzają się ze sobą.
Asertywne strategie na krytykę:
1. potwierdzenie
kiedy popełnimy błąd, informacja zwrotna nauczy nas, jak go nie powtórzyć
2. zamglenie
znalezienie w danym stwierdzeniu elementu, z którym się zgadzamy i równocześnie trzymaniu się wewnętrznie swojego punktu widzenia. Sposoby:
a) zgoda częściowa – znaleźć część wypowiedzi krytycznej, z którą się zgadzam i przyznać, że osoba krytykująca w tym miejscu ma rację;
b) zgoda „być może” – jeżeli istnieje jakaś szansa, że krytyk ma rację, można na krytykę odpowiedzieć „być może”
c) zgoda logiczna – zgoda z logiką krytycznego stwierdzenia, ale nie z jego przesłanką
3. sondowanie
- gdy nie jesteśmy pewni, czy krytyka jest manipulacją, czy stwierdzeniem konstruktywnym. Wybiera się tę część krytycznego stwierdzenia, która jest najważniejsza dla osoby wypowiadającej ją i dopytuj.
Dobrze jest rozładować konflikt na kilka etapów, gdyż tym samym rozładowujemy emocje – wojna zostaje rozłożona na poszczególne bitwy i każda osoba ma szanse na wygranie chociaż jednej rozgrywki.
Konflikty powstają wtedy, kiedy mamy starcie przeciwstawnych poglądów przy braku komunikacji asertywnej.
Skłonności do nieporozumień, tendencje do nieskutecznej komunikacji pojawiają się wtedy, gdy któraś ze stron stosuje bariery komunikacyjne, co poważnie zakłóca komunikację lub uniemożliwia rozwiązanie konfliktu.
Szum – wszelkie przeszkody, jakie napotykamy podczas komunikowania się. Szum może być zależny lub niezależny od uczestników komunikacji.
1. ZAKŁÓCENIA JĘZYKOWE
a) błędy merytoryczne i formalne
b) zająknięcia
c) powtórzenia
d) akty paralingwistyczne – serie dźwięków nie tworzących sensownych słów
e) startery – wypowiedzi buforowe lub segregatory
f) pomyłki językowe – przekręcenia i przejęzyczenia
2. BARIERY KOMUNIKACYJNE DOTYCZĄCE NADAWCY KOMUNIKATU
Brudna dwunastka:
a) krytykowanie – obcesowe i brutalne i bezpośrednie wyrażanie negatywnych ocen o drugiej osobie
b) przezywanie – nadawanie komuś etykietki, naznaczanie, stygmatyzowanie, piętnowanie (poniżanie, bo znika jego indywidualność)
...
motylek515