Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 02.04.pdf - Wykłady - a.bunia

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 02.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040402.html

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

powrót

drukuj

prowadzący: dr Luba data: 02.04.2004 aktualizacja: 08.04.2004

kontakt

zapisz

12. Awangarda: formiści, futuryści

Ekspresjoniści - formiści

Przed I wojną w Krakowie działała grupa artystów - skończyli studia, byli na zachodzie, poznali nowe

zjawiska (kubizm, ekspresjonizm), które jednak nie znajdowały oddźwięku u publiczności.

Organizowane przez nich wystawy przechodziły bez echa, natomiast triumfy święciła sztuka

młodopolska. Gdy wybuchła wojna artyści ci przenieśli się do Zakopanego - powstało silne środowisko

artystyczne (np. Witkacy, bracia Pronaszkowie, Czyżewski), byli tam też pisarze, inteligenci

(Kasprowicz, Orkan). W 1917 r Pronaszkowie wrócili do Krakowa, zorganizowali I wystawę formistów

polskich (którzy początkowo zwali się ekspresjonistami polskimi) - artyści, którzy kładli nacisk na silne

środki wyrazu, ekspresję, nawiązywali do ekspresjonistów niemieckich. Formiści czerpali z różnych

aktualnych prądów europejskich - kubizm, futuryzm, ekspresjonizm, ale także nurty klasycyzujące.

[reprodukcja afisza]

Na wystawie oprócz prac artystów znalazły się także drzeworyty, płaskorzeźby ludowe, podhalańskie,

obrazy malowane na szkle itp. - było to szukanie nowych źródeł sztuki - prawdziwej, tworzonej

autentycznie, prostej, syntetycznej, odmiennej od sztuki wysokiej. Formiści przenosili sztukę ludową w

obszar sztuki wysokiej - stała się elementem ikonosfery współczesnej sztuki (zaczerpnięte z

Kandinsky'ego). Ta demonstracja miała także charakter narodowy (nawiązanie do podejścia

symbolicznego, Młodej Polski) - odwołanie się do źródeł polskiej sztuki, fascynacja pierwiastkami

narodowymi, swojskością.

Na wystawie pokazane zostały prace będące naturalną kontynuacją sztuki z lat 1913-14, ale przy tym

pojawiła się propozycja nowej konwencji polskiej sztuki, opartej na ludowości. W sztuce ludowej

interesowano się czystą, syntetyczną formą, prawdą, a nie ludową barwnością - dlatego też takie

podejście poparli także artyści awangardowi z lat 20. - choć odrzucali ludowość w sztuce wysokiej. Na

wystawie znalazły się też ulotki, wycinanki itp.

Charakterystyczne były odwołania do różnych źródeł (od Słowackiego do sztuki współczesnej) - nacisk

na szerokie zainteresowanie.

Formiści działali w latach 1917-22 r, zmiana nazwy z ekspresjonistów polskich była związana z tym, że

ekspresjoniści kojarzyli się z Niemcami, ale też dlatego że artyści z tej grupy kładli nacisk na formę.

Poza opisami dzieł i reprodukcjami formiści w katalogach wystaw zamieszczali też teksty teoretyczne,

programowe, literackie. Katalogi cieszyły się dużą popularnością, artyści zaczęli więc wydawać swoje

pismo. [reprodukcja okładki katalogu]

Futuryści

Byli kolejną silną grupą artystyczną działającą w Krakowie, zajmowali się głównie twórczością

literacką, teatralną, nawiązywali do prądów ze sztuki rosyjskiej - główni polscy futuryści przyjechali z

Rosji.

Grupy oddziaływały na siebie, twórczość futurystów wpływała na formistów - na ich poezję, ale też

malarstwo, np. przejęli motyw oka popularny wśród futurystów. [okładka]

Tytus Czyżewski

[fot] Jeszcze przed I wojną tworzył tzw. obrazy wielopłaszczyznowe - nie będące deformacją w stylu

kubistów, lecz rozbiciem struktury obrazu. Podłożem było płótno cięte, zszywane pod kątem,

przypominające lustro rozbite na kawałki. Celem było odtwarzanie zdeformowanego świata -

nawiązanie do sposobu widzenia świata przez kubistów, futurystów (np. Boccioni), kontrreliefów

Tatlina.

Autoportret - dostrzegalny mimo deformacji, elementów absurdu. Kształty obłe, gięte - nowoczesność

łączona ze sztuką prymitywów. Całość bardzo literacka - Czyżewski też pisał.

[fot] - kolejny rysunek

Pejzaż - dobrze widoczne zszycie płócien, sam ramy też są krzywe (żaden z tych obrazów się nie

zachował)

[fot] - prawie jak kolaż, assemblage - trójwymiarowość, łączenie różnych elementów. Styl

1 z 3

2008-02-28 10:04

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 02.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040402.html

tandetno-kiczowaty, odrzucenie ładności.

[fot] - futurystyczna multiplikacja ruchów, nawiązania do Duchampa i in. Mieszanie wszelkich

konwencji.

[fot] - różne twarze, różne skale, horror vacui, każda przestrzeń szczelnie wypełniona dekoracją.

Rozbicie twarzy, eksponowanie oka - nawiązania do sztuki europejskiej.

Formiści , okładka miesięcznika - artysta próbuje narysować dziwną kompozycję przestrzenną

zbudowaną z płaskich powierzchni, łączenie różnych elementów.

Muzykanci - zastosowane częste u formistów rozbicie twarzy (np. centralna), także muzykalizacja - na

obrazie pojawiają się instrumenty, pięciolinie - jest to próba ukazania muzyki, czyli tego czego nie da

się namalować.

Wazon - kompozycja uspokojona, przejrzysta.

Zbójnik - tutaj także zasygnalizowana muzyka - poprzez zawijasy, woluty. Obraz jest wcześniejszy niż

Wazon, wiele się w nim dzieje, widoczne są nawiązania do sztuki ludowej.

Bruno Jasieński - portret malowany płasko, ale daje złudzenie wielopłaszczyznowości. Głowa

przypomina ciosane drewno.

[fot] - ze sztuki ludowej czerpano nie tylko prymitywizację, ale też ikonografię - głównie religijną,

najpopularniejszą (obrazy religijne na wsi były używane do celów religijnych, kultowych, ale też maiły

funkcję apotraficzną). Przedstawiano świętych, Chrystusa, Marię z Dzieciątkiem - do XIX w były to

drzeworyty, potem oleodruki. Nie ważna była ich klasa artystyczna, lecz działanie - były wieszane w

izbach mieszkalnych, komorach z dobytkiem, zwierzętami. Odwoływali się do tego także artyści

korzystający ze sztuki ludowej - prymitywiści, formiści i in.

Akt z kotem - Czyżewski tworzył też zupełnie inne dzieła, np. nowoczesne, bardzo zdeformowane

akty.

Motyle - częsty motyw, pojawiały się też u Chwistka, możliwe że działo się to pod wpływem

ówczesnej literatury.

Zbigniew Pronaszko

Był postrzegany głównie jako rzeźbiarz, w mniejszym stopniu jako malarz. Jednak po niezrozumieniu

jego Mickiewicza w Wilnie porzucił rzeźbę.

Płaskorzeźba Matki Boskiej , kościół misjonarzy, Kraków - przejście od Młodej Polski do widzenia

formistycznego (patrz 19.03.2004).

Chrystus, Prorok Izajasz i in. figurki - surowe, ciosane (patrz 19.03.2004).

Pieta - nawiązania do ołtarza w kościele misjonarzy i jego malowideł - połączenie form ciosanych i

okrągłych.

Prorok Izajasz - zbliżenie

.............. - we wczesnym okresie Pronaszko należał do prymitywistów, ale ok. 1920-21 r (mimo, że był

głównym orędownikiem sztuki niepokornej) zdąża ku wyciszeniu, klasycyzacji. Widoczne są elementy

cezanne'ująco-kubistyczne, ale następuje uspokojenie, uproszczenie.

Wasiułkowski (?), architekt - cienie jak ciosy, myślenie rzeźbiarskie, ale też spokój.

Żona artysty - na początku lat 20. tworzy spokojne, wyciszone obrazy - portret prosty, klasyczny,

przejrzysty modelunek, gładkie ciało, czerpanie z kubizmu, Cezanne'a, lekkie traktowanie koloru -

nowoczesny klasycyzm. Ale dół obrazu nawiązuje do Czyżewskiego - ostre formy.

Akt śpiący - skrót perspektywiczny, akt przedstawiony jak rzeźba - gładki, kamienny (często tworzył

śpiące akty).

Akt śpiący #2 - przechodzenie akcentów z form ostrych na miękkie kształtowanie kolorem.

Andrzej Pronaszko

Projekt afisza ekspresjonistów-formistów - jak kadr z przedstawienia teatralnego. Postaci jak kukły,

nierzeczywiste, teatralizacja, nawiązania do sztuk kuglarskich.

[fot] - rysunek roztańczony.

Taniec Salome - rysunek.

Podpalacz - próbował także możliwości w grafice (drzeworyty, linoryty) - płynn e linie, wycinki

okręgów - oddanie płynności, chybotliwości płomienia.

Procesja - był zainteresowany sztuką witrażu, tworzył kompozycje malarskie do niej nawiązujące.

Baśniowa deformacja, jego własny język, brak wzorów w Europie.

Mnich - teatralizacja (był scenografem, miał liczne realizacje w tej dziedzinie).

Ucieczka do Egiptu - chłodna barwa, całość w kulisach. Nawiązania do prymitywów, ikon -

geometryzacja, geometryczne łamanie pejzażu, wysmuklone postaci.

Portret żony - tonacja ciemnego błękitu, wyciszenie formy.

2 z 3

2008-02-28 10:04

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 02.04.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040402.html

Leon Chwistek

Ważna postać, wiele pisał o formizmie, logik, filozof, matematyk, pisarz, malarz.

Okładka katalogu z III wystawy formistów (widoczny spis treści - liczne teksty o sztuce).

Okładka pisma , 1920 r - widoczne wpływy futuryzmu włoskiego, ale też modnego wtedy art deco.

Akt - futuryzm, ale pojawiają się też elementy jego koncepcji strefizmu (podział na strefy

kolorystyczne), przy tym akt bardzo kubistyczny.

Leda z łabędziem - projekt, szkic

Akt

Leda z łabędziem (kompozycja z motylami) - charakterystyczny dla niego motyw półleżącego aktu.

Portret pani z pieskiem - nawiązania klasyczne i do art deco.

Szermierka - namalowane kolejne etapy ruchu, kompozycja bardzo dynamiczna, dużo się dzieje, ale w

zupełnie inny sposób niż u Czyżewskiego.

Hotel w Zakopanem , projekt - tworząc wizje architektoniczne czerpał z futurystów

Miasto - częsty temat u futurystów.

SI Witkiewicz

Opozycja Chwistek-Witkacy była główną siłą napędową sztuki tego okresu. Witkacy ciągle atakował

Chwistka, raczej bez wzajemności. Witkiewicz przyjechał do Krakowa z Rosji. Jeździł też do Paryża,

znał aktualną sztukę zachodnią. W Rosji też przebywał w środku kręgu artystycznego - znał najnowsze

tendencje petersburskie i paryskie. Znajomość tych prądów + doświadczenie Oceanii bardzo wpływały

na jego sztukę.

kompozycja Kuszenie św. Antoniego

Kompozycja malarska - zapewne jeszcze z Rosji (formy, kolorystyka nawiązują do sztuki rosyjskiej)

Kompozycja

kompozycja Bajka - deformacja postaci ludzkich i zwierzęcych, przedziwna, intensywna kolorystyka.

Nawiązania do ówczesnego malarstwa rosyjskiego.

Pocałunek mongolskiego księcia w lodowej pustyni - gwasz

Projekt katalogu z I wystawy formistów w Warszawie - Witkacy wystawiał z formistami (skład grupy

był dość luźny, wystawiali z nimi także artyści ściśle nie związani).

.............. - nawiązania do drzeworytów ludowych o charakterze świeckim - tematy janosikowe itp.

Kompozycja

Kompozycja z dzikiem , 1920 r - we wszystkich pracach widoczne podobne deformacje

Kompozycja z tańczącymi postaciami

Tymon Niesiołowski

Łączył się z formistami, choć nie był prymitywistą, kubistą i miłośnikiem folkloru - jednak był daleko

od sztuki Młodej Polski, więc trzymał z formistami. Zdolny, ale często malował w manierze innych

artystów. Czasem jednak tworzył malarstwo samodzielne, bardzo interesujące.

Postać w kąpieli

Sielanka - preferował sielanki, świat idealny (popularne było wtedy marzenie o Arkadii, szczególnie

we Francji). Artyści często uwspółcześniali ten motyw - nie musiała być to koniecznie ucieczka od

rzeczywistości, sielankę można było znaleźć tu i teraz, np. pod Paryżem.

W kąpieli (Toaleta), 1919 r

Wioślarze - inspirowani twórczością malarza rosyjskiego

Formiści nie byli grupą o ściśle określonym programie - byli w niej zjednoczeni wszyscy artyści, którzy

chcieli tworzyć nową sztukę, ale nie mieli szans działając pojedynczo - wspólnota dawała im znaczenie,

rozgłos. W efekcie w grupie formistów widoczny jest przegląd wszystkich aktualnych ówcześnie

nurtów - prymitywizm, kubizm, futuryzm, kubizmo-futuryzm rosyjski, klasycyzacja. Z czasem część

tych artystów przeszła do Rytmu.

powrót kontakt drukuj zapisz

3 z 3

2008-02-28 10:04

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 02.04.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: