Definiowanie niepełnosprawności i najczęściej stosowane klasyfikacje niepełnosprawności w Polsce
Urszula Skrzypczak
W roku 1980 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przyjęła i ogłosiła Międzynarodową Klasyfikację Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń, w której niepełnosprawność określona została jako biologiczna.
W procesie powstawania niepełnosprawności lub procesie stawania się osobą niepełnosprawną koncepcja ta przyjmuje trzy wymiary:
· uszkodzenie – oznacza wszelki brak lub anormalność anatomicznej struktury narządów oraz brak lub zaburzenie funkcji psychicznych lub fizjologicznych organizmu, na skutek określonej wady wrodzonej, choroby lub urazu;
· niepełnosprawność funkcjonalna – oznacza wszelkie ograniczenie lub brak, wynikający z uszkodzenia, zdolności wykonywania czynności w sposób i w zakresie uważanym za normalny dla człowieka;
· upośledzenie lub niepełnosprawność społeczna – oznacza mniej uprzywilejowaną lub mniej korzystną sytuację danej osoby, wynikającą z uszkodzenia i niepełnosprawności funkcjonalnej, która ogranicza lub uniemożliwia jej wypełnianie ról związanych z jej wiekiem, płcią, oraz sytuacją społeczną i kulturową.
To „medyczne” podejście było krytykowane. W październiku 1994 roku rozszerzona definicja osoby niepełnosprawnej została przedstawiona przez Europejskie Forum Niepełnosprawności w Parlamencie Europejskim:
Osobą niepełnosprawną jest jednostka w pełni swych praw, znajdująca się w sytuacji upośledzającej ją na skutek barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, których z powodu występujących u niej uszkodzeń nie może przezwyciężać w taki sposób jak inni ludzie. Bariery te zbyt często są zwiększane przez deprecjonujące postawy ze strony społeczeństwa.
(Ze strony internetowej: http://www.republika.pl/forestap/niepelnosprawnosc.htm)
W literaturze polskiej używa się najczęściej poniższych klasyfikacji:
Deklaracja Praw Dziecka ONZ podaje uproszczony podział upośledzeń:
· fizyczne,
· umysłowe,
· społeczne.
Najpowszechniejsze upośledzenia (odchylenia od normy) klasyfikowane są na:
· upośledzenie organów zmysłowych.
· upośledzenia umysłowe,
· upośledzenia charakterologiczne (zaburzenia w zachowaniu),
· upośledzenia motoryczne.
Maria Grzegorzewska w 1964 roku dokonała klasyfikacji z punktu widzenia potrzeb praktycznych w szkolnictwie:
· upośledzeni umysłowo (oligofrenopedagogika);
· głusi: z resztkami słuchu, niedosłyszący, ogłuchli mówiący, głusi upośledzeni umysłowo (surdopedagogika);
· niewidomi: z resztkami wzroku, niedowidzący, ociemniali, niewidomi upośledzeni umysłowo (tyflopedagogika);
· kalecy (pedagogika terapeutyczna);
· społecznie niedostosowani (resocjalizacja):
- zaniedbani moralnie,
- z zaburzeniami nerwowymi.
W aktualnie używanej terminologii zaniechano określenia upośledzenie umysłowe, zastępując je niepełnosprawnością. Mamy więc uczniów:
- z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim,
- z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym itd.
W szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych wszyscy wyżej wymienieni uczniowie, niezależnie od normy intelektualnej, typu schorzenia, dysfunkcji, deficytów rozwojowych itp., określani są wspólnym terminem uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W tym miejscu podkreślić należy, iż do grupy uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych zalicza się również tzw. ucznia zdolnego.
Podsumowując rozważania dotyczące niepełnosprawności należy przyjąć, że dziecko uznaje się za niepełnosprawne jeśli ma ograniczenia psycho-fizyczne, które w sposób istotny ograniczają jedną lub więcej z głównych aktywności życiowych.
Główne aktywności życiowe obejmują:
- dbanie o siebie,
- chodzenie,
- patrzenie,
- słyszenie,
- mówienie,
- uczenie się,
- wykonywanie operacji manualnych,
- pracę/ zdolność do podejmowania ukierunkowanej aktywności/,
- oddychanie.
Bibliografia:
Lipkowski O.,1984 - Pedagogika specjalna, PWN, Warszawa.
Wapiennik E., Piotrowski R. 2002 - Niepełnosprawny- pełnosprawny obywatel Europy, Warszawa.
kamila-mazur81