Rzewuski - Pamiątki Soplicy.pdf - liceum - clemat

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

HENRYK RZEWUSKI

PAMIĄTKI

JPANA SEWERYNA

SOPLICY

CZEŚNIKA

PARNAWSKIEGO

Tower Press 2000

KAZANIE KONFEDERACKIE

Było to roku 1769, czwartego listopada, w sam dzień świętego Karola, a tak pamiętam,

jakby to się działo onegdaj. Słuchaliśmy mszy świętej w kościele ojców bernardynów w Kal-

warii, kościół był jak nabity szlachtą, którym mnóstwo panów przewodziło. Siedzieli w ła-

wach: solenizant, książę Radziwiłł, wojewoda wileński, siedział i podczaszy Potocki, i woje-

woda kijowski, i marszałek konfederacji litewskiej Pac, starosta [ziołowski], i Rzewuski, cho-

rąży litewski - a któż wymieni wszystkich tych panów? i na sejmach więcej nie widziałem.

Oni siedzieli w ławkach, a my stali, ba, nie tylko my, ale i urzędnicy stali nawet, bo do ławek

niełatwo było się docisnąć. Po mszy świętej ksiądz Marek, karmelita, na którego cuda zacni

ludzie patrzali, zaintonował Te Deum laudamus, a my, szlachta, śpiewali wtór i niektórzy

panowie, jako: JW. chorąży litewski - Panie, daj mu wieczny odpoczynek, bo to zacne było

panięcie i dziwnie basem śpiewał, choć jak starzy mówili, trybem światowym - śpiewał i JO.

wojewoda wileński, ale już nie tak dobrze; ale wszyscy śpiewaliśmy ochoczo, bo też było za

co Panu Bogu dziękować. Przed czterma dniami, w sam dzień Wszystkich Świętych, jakby na

wiązanie JO. i JW. panom, nie zapominając i o nas, szlachcie, pan Kaźmierz Puławski, staro-

ście warecki, porządnie był wytłukł Moskwę pod Lanckoroną; aż do Myślenic Suwarowa

gnali, a i ja tam swoim nie szkodził, co mnie i trochę zaszczytu, i troszkę nieprzyjemności

przyniosło, jak się o tym powie. Po hymnie odbytym wstąpił ksiądz Marek na ambonę. My

wszyscy natężyliśmy uszy: raz, że i łaknąć trzeba za słowem Bożym, a po wtóre, byliśmy

ciekawi, co też ksiądz Marek powie z powodu rocznicy urodzin JO. księcia Karola Radziwił-

ła, któren był pan wielki, pobożny, dobrodziej szlachty i filar naszej barskiej konfederacji, a

którego w dniu tym przepomnieć nie zdawało się nam, aby było z reguł. Przeżegnał się ksiądz

Marek - jeszcze dziś patrzę na niego - a on tak powiedział:

- Święty Jan Ewangelista mawiał: „Dziateczki, kochajcie jedni drugich!” - a i ja wam to

mówię, a raczej wymówię, że tak nie robicie. „Kochamy ojczyznę” -mówicie, a między sobą

w ciągłych swarach! Piękna to miłość ojczyzny ziemię kochać, a z jej mieszkańcami się wa-

dzić. A wy, panowie naczelnicy tej konfederacji, pod hasłem wiary i wolności zawiązanej,

zamiast, cobyście mieli dobry przykład dawać szlachcie, abo sami ogień tworzycie, abo do

gotowego drew przykładacie. Czy wy sadziliście się znękać miłosierdzie Boże, aby drugie

narody oświecić, wiele trzeba grzechów, ażeby aż ojczyznę zatracić, i tym sposobem dośle-

dzić granic cierpliwości Bożej? Wy się cieszycie z wygranej pod Lanckoroną, a ja się smucę,

bo ta łaska boska stanie się wam powodem nowej Boga obrazy: bo powiększy waszą pychę,

waszą swawolę, waszą rozpustę? A kiedy bieda was nie poprawia, co to będzie z pomyślno-

ści? „Lękamy się Boga - mówicie - za wiarę, za biskupów wziętych walczymy i krew naszą

przelewamy.” Bóg daj tak! A to, co się u waszmości na obiedzie zrobiło dzień szósty temu,

JW. marszałku lubelski? Jak dwóch rotmistrzów związku twojego powadziło się i kiedy za-

pomniawszy o Bogu, z cierpkich przymówek przyszło do ograżania się, do korda - to ty, mar-

szałku, natomiast cobyś miał mitygować, godzić, gromić nareszcie, już nie jako wierny kato-

lik, ale przynajmniej jako poczciwy gospodarz, cożeś uczynił najlepszego? Toś sobie z tego

zabawkę robił, toś drugich panów zapraszał, aby byli świadkami, jak się Lubelczyki tęgo w

kordy biją. A o cóż to się bili? O honor Najświętszej Panny, o wypędzenie tego intruza, któ-

rego syzma na stolicy naszej przemocnie usadowili? Nie, o głupstwa, aby wam, panowie, czas

przyjemnie zeszedł. Niech się świat poleruje! Krew szlachecka dla pańskiej zabawy ma się

przelewać! Tak to niegdyś w Rzymie, przed papieżami, bawili się pogańscy panowie, patrząc,

jak gladiatory się zabijali. A i ci przecie krew szlachecką szanowali, bo szermierze byli bran-

ce narodów Rzymowi obrzydłych, ale nie szlachta rzymska. Taka to wolność, taka to równość

szlachecka, taka to religia wasza! Tacy to wy ojcowie ojczyzny! Nie masz ratunku dla was!

Wkrótce opuszczę was; powrócę do klasztoru berdyczowskiego, z którego bogdajbym nigdy

nie był wyszedł! A tam będę błagał Najświętszą Pannę za sobą - tak, za sobą, bo same patrza-

nie na wasze zdrożności zmazało duszę moje. To wy Ją nazywacie Królową waszą? Pięknych

Ona ma z was poddanych! Dziewica czysta i łagodnego serca ma panować nad wszeteczni-

kami i burdami? Złoży Ona wkrótce tę niegodną koronę, a raczej Lutra i syzmę ogłoście kró-

lami waszymi. To będą godni was panowie: jacy poddani, tacy monarchowie! A więcej wam

nic nie powiem, bo nareszcie i duch Boży znużył się w piersiach moich.

To wyrzekłszy zszedł z ambony i przed wielkim ołtarzem uklęknąwszy zaczął śpiewać:

„Przed oczy Twoje, Panie”, a my stali jak wryci; nie mogłem widzieć, co też się natenczas

działo z JW. Granowskim, marszałkiem koronnym lubelskim, ale jak mi później mawiał pan

Mikołaj Morawski, natenczas porucznik pancerny, któren lubo dworzanin księcia Karola Ra-

dziwiłła, miał do niego dziwną poufałość i stał przy jego ławce, co ludzie pewnej okoliczno-

ści przypisywali, która lubo o niej przemilczę, jemu samemu krzywdy nie przynosiła - otóż

pan Mikołaj, więcej trzydziestu lat sąsiadując ze mną, nieraz powtarzał, że JW. Granowski tak

się pocił, jak gdyby w łaźni siedział, a przecie to był czwarty listopad i dobry przymrozek był

na podwórzu: taki był mu wstyd! A nie bez słuszności, bośmy wszyscy wiedzieli, o co rzecz

chodziła. W sam dzień zaduszny zaprosił na obiad obozowy panów i urzędników, i tych, któ-

rzy się dnia poprzedniego popisali pod Lanckoroną, co i mnie dało wstęp do jego stołu, a

swoich Lubelczyków prawie wszystkich. Otóż między nimi był pan Snarski, tęgi jeździec, nie

ma co mówić, i łebski w potyczce, ale - zwłaszcza przy kielichu - wielki kłótnik. Już to on i

do mnie u stołu strzelał przymówkami, ale ja, szanując i gospodarza, i dostojnych gości,

wszystko mimo się puszczałem, raczej przysłuchiwałem się dyskursom zacnych, niżbym się

miał oglądać na jakieś przymówki. Tak tedy nie doczekawszy się ze mną zwady i innych na

próżno o to tentując, aż na koniec otrzymał, czego żądał, z jednym ze swoich. Pan Bolesta,

którego Mańkutem nazywali, lubo opodal od Snarskiego siedział, usłyszał, iż ten się odezwał:

„ Vivat powiat urzędowski, czoło województwa lubelskiego!”, a że był ziemianin łukowski,

przykro mu się zrobiło, i to mu wymówił. Od przymówek do wymówek. Jak zaczął ich pod-

judzać JW. marszałek i JO. książę wojewoda wileński, przyszło do tak grubych między nimi

wyrazów, że aż zgroza było słuchać; a z tego gospodarzowi jeszcze większy śmiech. Wyszli z

izby, a porwawszy się do szabel, przy nas bić się zaczęli. Urzędowczycy swego, Łukowczanie

swego, a JW. marszałek obydwóch zagrzewał. Ślicznie się obadwa składali - Panie Boże,

przyjm to za żart, ale aż miło było patrząc. Ale na koniec silnie po łbie dostał Snarski. Jak

długi padł krwią oblany. Myśliliśmy, że już po nim, ale jakoś przyszedł do siebie; a potem

cerulik tameczny jak zaczął mu chleb z solą do rany przykładać, a krew puszczać z ręki, cier-

piał, prawda, jak w czyśćcu - alem go jeszcze kilkanaście lat potem widział Wojskim urzę-

dowskim na kontraktach dubieńskich, z głęboką wprawdzie krysą, ale zdrowego i opamięta-

łego. I jak ludzie mówili, bardzo był szacowanym w swoim powiecie. A co się zrobiło z Bole-

sta, prawdziwie do dziś dnia nie wiem; ale dawno musiał umrzeć.

Ale wracam do swego. Ksiądz Marek śpiewał, ale sam jeden, bo my wszyscy tak się za-

dumali, że muchę by można usłyszeć, a przecie nas była ćma, a żaden z kościoła nie wyszedł.

Ksiądz Marek po odśpiewaniu pieśni wznowu na ambonę powrócił, co starych mocno zadzi-

wiło, bo i nie słyszałem, aby kiedykolwiek ksiądz lub zakonnik w jednym poranku dwa razy

kazał; ale my wszyscy ciekawi byli słuchać, raz, że to był święty człowiek, po wtóre, że do

przekonania mówił, a na koniec, prawdę powiedziawszy, choć my szczerze do panów byli

przywiązani, nie byliśmy od tego, żeby nie słuchać, jak też i im verba veritatis prawią. Dość,

że gdy ksiądz Marek skończył mówić, przy świeżej pamięci zapisałem sobie to, co mnie naj-

więcej obchodziło w jego kazaniu. Otóż to było tak:

- W piersi uderzyć się muszę, że w dzień urodzin i imienin twoich, JO. książę wojewodo

wileński, dostojny wodzu naszego świętego związku, zdawałem się na chwilę zapomnieć o

tobie. Twoje i przodków twoich zasługi, poświęcenie się twoje dla ojczyzny, miłość szlachty

ku tobie i ta żywa wiara, którą Bóg tobie, pomimo twoich obiadów, zostawuje, zasługują,

Rzewuski - Pamiątki Soplicy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: