Współpraca terapeutów wczesnej interwencji.doc

Współpraca terapeutów wczesnej interwencji

z rodzicami dziecka

z uszkodzonym wzrokiem

SPIS TREŚCI:

         WSTĘP

1. WCZESNA INTERWENCJA

2.                   WCZESNA STYMULACJA

3.                   POMOC DLA RODZINY DZICKA NIEWIDOMEGO

4.                   ROLA RODZICÓW W PROCESIE WCZESNEJ INTERWENCJI

5.                   WSPÓLPRACA ZESPOŁU TERAPEUTÓW Z RODZICAMI

        ZAKOŃCZENIE

        BIBLIOGRAFIA

WSTĘP

Wpływ nieprawidłowego widzenia na rozwój ogólny i poznanie świata jest związany ze stopniem utraty wzroku. Wiek, w którym wystąpiło uszkodzenie, odgrywa rolę kluczową. Wzrok jest najbardziej efektywną drogą porozumiewania się i nauki w czasie pierwszych lat życia, pozostaje ważny w dzieciństwie i odgrywa ważną rolę w komunikacji nastolatków. Niemowlęta i dzieci z poważnym uszkodzeniem wzroku tracą wiele godzin mimowolnego uczenia się płynącego z komunikacji wzrokowej i muszą rozwijać liczne pojęcia na podstawie skrawków informacji z licznymi „dziurami” w ich wiedzy. Wiele z tych osób otaczanych jest nadmierną opieką, a w ten sposób uniemożliwia się im poznawanie otoczenia, często uczone są zależności i bezbronności, aż do momentu, kiedy zaczyna to poważnie wpływać na ich świat pojęć. Ważne jednak jest, aby nie litować się nad dzieckiem niewidzącym lecz od początku wykrycia niepełnosprawności rozpocząć działania zmierzające do jego usprawnienia. 

1.      WCZESNA INTERWENCJA

– jest rozumiana jako wczesne, psychopedagogiczne oddziaływanie na małe niepełnosprawne dziecko w celu poprawy jego funkcjonowania oraz udzielania wsparcia psychicznego i merytorycznego jego rodzinie. W Polsce funkcjonuje również określenie „wczesna rewalidacja lub wspomaganie” w znaczeniu kompleksowych działań psychopedagogicznych, społecznych, medycznych mających na celu doprowadzenie dziecka do stanu umożliwiającego względnie samodzielne życie w społeczeństwie.

Wczesna interwencja oznacza wszystkie realne poczynania, których celem jest stymulacja małego dziecka, w zakresie kompensacji braków rozwojowych oraz wykorzystania tych rezerw, które są ponadprzeciętne możliwości dziecka.

Wczesna interwencja odgrywa duże znaczenie gdyż:

·         Zmniejsza ryzyko opóźnień rozwojowych.

·         Spełnia funkcję leczniczą, umożliwiając osiąganie w miarę normalnego procesu rozwoju i zapobiegając pogłębianiu się wad.

·         Zmniejsza skutki uboczne ciążącego na dziecku upośledzenia.

·         Jest efektywną formą pomocy rodzicom w zakresie postępowania z dzieckiem z różnego rodzaju inwalidztwem.

·         Dostarcza informacji z zakresu diagnozy, przyczyn kalectwa, prognoz, wiedzy na temat normalnego rozwoju dziecka i jego stymulacji.

·         Umożliwia wsparcie socjalnego systemu pomocy.

·         Umożliwia całej rodzinie przystosowanie się do nowej sytuacji związanej z obecnością i postępowaniem wobec dziecka niepełnosprawnego.

Wczesna interwencja to także przygotowanie rodziców i wychowawców do umiejętnego postępowania z dzieckiem.

Można wyróżnić następujące etapy wczesnej interwencji:

·         wczesne wykrywanie

·         wczesna diagnoza

·         realizacja programu usprawniania, terapii dziecka, wspomaganie rodziny

Wczesne wykrywanie – to rozpoznawanie pierwszych symptomów, wskazujących na zaburzony rozwój dziecka. Zaburzenia funkcjonalne układu wzrokowego małych dzieci może stwierdzić pediatra w trakcie przeprowadzonych badań lub wizyt z powodu innych chorób dziecka, ale przede wszystkim rodzice, przebywający z dzieckiem codziennie w różnych sytuacjach. Mają oni wiele okazji do zaobserwowania zachowań i reakcji typowych dla danego wieku dziecka, bądź ich braku, świadczącym, że rozwój pewnych funkcji sensoryczno – poznawczych przebiega nieprawidłowo.

Kompleksowa diagnoza – powinna obejmować nie tylko badania medyczne, ale również psychologiczne i socjalne. Zasadniczą cechą diagnozy małego dziecka jest fakt, iż ocenie poddaje się nie tylko aktualny stan widzenia, ale ocenia się możliwości rozwoju widzenia. Podczas każdego badania dziecka trzeba starać się znaleźć odpowiedzi na pytania:

·         w jakim stopniu i jaki rodzaj widzenia można rozwijać

·         w jakim stopniu i zakresie  dziecko potrafi wykorzystywać swój wzrok

·         ile informacji wzrokowych powinno być zrekompensowanych  przy pomocy innych zmysłów

Ustalając odpowiedzi na te pytania, trzeba mieć na uwadze różne czynniki, m.in. poziom rozwoju psychofizycznego  dziecka oraz specyfikę okresu rozwojowego, w którym znajduje się badane dziecko.

Ocena wzroku małego dziecka jest bardzo skomplikowana również dlatego, że bardzo często u dzieci tych poza trudnościami w widzeniu występują rożne inne czynniki utrudniające porozumiewanie się z nimi. Czynnikami tymi są najczęściej ograniczenia ruchowe, upośledzenie umysłowe, zaburzenia neurologiczne, zespoły genetycznie wrodzone i towarzyszące zaburzenia w obrębie innych zmysłów, a na reakcje dziecka wpływa:

-ogólny stan rozwoju psychofizycznego dziecka

- przebieg i efekt dotychczasowego leczenia

- poziom aktywności dziecka po dotychczas zażywanych lekarstwach

- doświadczenia dziecka zdobyte w analogicznych sytuacjach

 Wśród głównych argumentów przemawiających za wczesną interwencją wymienić należy:

·         wyjątkową plastyczność układu nerwowego i związaną z tym możliwość korekcji zaburzonych funkcji i kompensowania deficytów;

·         możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym przebiegu, a czasami nawet całkowitego zatrzymania dalszych niekorzystnych zmian;

·         małe dzieci są bardziej podatne na programy usprawniające, czynią szybciej postępy;

·         uczenie małych dzieci jest łatwiejsze, ponieważ wiele zaburzeń narasta z wiekiem utrudniając terapię i edukację;

·         rodzice małych dzieci mają więcej nadziei, sił i zapału, są bardziej zaangażowani we współpracę ze specjalistami.

Z psychologicznego punktu widzenia, argumentem uzasadniającym rangę wczesnej diagnozy i terapii jest szczególna gotowość każdego małego dziecka do uczenia się podstawowych umiejętności motorycznych, emocjonalnych i społecznych w wieku 0 - 6 lat.
Wczesne zaniedbania w tym zakresie muszą zaowocować opóźnieniami, których w dalszych latach życia dziecka nie udaje się całkowicie nadrobić.
Myślą przewodnią wczesnej interwencji jest plan kompleksowy, który jest ukierunkowany na dziecko jako pełną osobowość w jego środowisku. Bazuje na tym, co dziecko umie, pomaga mu rozwinąć jego własne możliwości oraz wyrabia wiarę we własne siły.

2. WCZESNA STYMULACJA

- jest terminem węższym i oznacza oddziaływanie psychopedagogiczne głównie na małe dziecko w celu podniesienia poziomu jego funkcjonowania intelektualnego i emocjonalno-społecznego. Termin wczesna stymulacja głównie koncentruje uwagę terapeutów na samym dziecku, a w mniejszym stopniu uwzględnia jego rodzinę w ogólnych działaniach interwencyjnych.

 Wczesna stymulacja funkcji wzrokowych jest bardzo ważna, ponieważ:

·         Dziecko widzące już w pierwszym miesiącu może skupiać spojrzenie.

·         W drugim miesiącu potrafi skupić wzrok na pochylonej twarzy.

·         W trzecim miesiącu zaczyna sięgać do zawieszonych zabawek.

Jeżeli dziecko jest słabo widzące, to umiejętności te wystąpią u niego dużo później. W wyniku badań okulistycznych nie zawsze jednoznacznie można stwierdzić, czy niemowlę nie widzi wcale, czy też i w jakim stopniu jest słabo widzące. Dlatego też, jeżeli nie ma pewności, że dziecko jest niewidome, to każde, nawet najmniejsze resztki wzroku powinny być ćwiczone i wykorzystywane.

3. POMOC DLA RODZINY DZICKA NIEWIDOMEGO

Pomoc rodzinie wychowującym małe dziecko jest priorytetowym zadaniem reformy systemu edukacji. Bez wprowadzenia rzeczywistych zmian w tym zakresie, bez stworzenia pro rodzinnego systemu opieki, który do tej pory nie istniał, niemożliwe będzie:

·         Efektywne zapobieganie nawarstwiającym się w późniejszych latach życia dziecka zaburzeniom zachowania i trudnościom wychowawczym,

·         Wyrównanie szans edukacyjnych,

·         Zapewnienie dzieciom optymalnych warunków rozwoju i późniejszej edukacji, a ich rodzinom koniecznego wsparcia psychicznego i wielozakresowej pomocy.

Program profilaktyczny dla rodzin wychowujących dzieci z kalectwem wzroku powinien obejmować:

·         Zagadnienia związane z zapewnieniem rodzinie właściwej jakości usług psychologiczno-pedagogicznych ( właściwa diagnoza, dobrze przygotowani specjaliści znający programy wczesnej interwencji i metody wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, znający również zasady i metody pracy z rodziną).

·         Zasady koordynacji, planowania i monitorowania działań specjalistów świadczących różne usługi na rzecz dzieci i ich rodzin.

·         Systemowe rozwiązania dotyczące świadczenia rodzinie pomocy wielozakresowej (zdrowotnej, edukacyjnej, wychowawczej, psychologicznej, materialnej, prawnej itp.).

Jaki program zostanie zastosowany w przypadku konkretnego dziecka zależy od:

·         Wstępnej identyfikacji problemu.

·         Gotowości rodziców do współpracy i korzystania z pomocy profesjonalistów.

·         Przygotowania zawodowego i praktycznych umiejętności psychologa i pedagoga pracującego bezpośrednio z rodziną i dzieckiem.

Zadania wynikające z opracowanego przez MENiS projektu wspomagania rozwoju małych dzieci mogą być organizowane w formie zajęć z dzieckiem i jego rodzicami w środowisku rodzinnym lub w placówkach edukacji specjalnej albo w innym miejscu pobytu dziecka.

Terapeutyczna pomoc rodzicom dzieci z uszkodzonym wzrokiem powinna między innymi polegać na:

1.     wyjaśnianiu im przyczyn i istoty niepełnosprawności  ich dzieci,

2.     ukazywaniu ich możliwości poznawczych, rozwojowych i wykonawczych,

3.     uświadamianiu ich potrzeb i oczekiwań,

4.     podkreślaniu znaczenia właściwych postaw rodzicielskich dla ich rozwoju, wychowania i społecznego funkcjonowania.

.

  Jedną z form pomocy udzielanej małym dzieciom i ich rodzinom może być objęcie ich zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju.

Potrzebna jest więc właściwa pomoc, wprowadzona we właściwym czasie. Tę właśnie pomoc określamy mianem Wczesnej Interwencji.

1. Najskuteczniejszą formą pomocy rodzinie małego niewidomego dziecka są oddziaływania prowadzone w trakcie regularnych wizyt w domu rodzinnym, a więc w otoczeniu, w którym cała rodzina czuje się dobrze, bezpiecznie i swobodnie. Mogą one być wspomagane wizytami rodziny w instytucji prowadzącej wczesną interwencję.

2. Skonstruowany na podstawie wielospecjalistycznej diagnozy Program Oddziaływań Terapeutyczno - Rewalidacyjnych powinien być tak zaplanowany, aby rodzice mogli go wpleść w codzienne, naturalne sytuacje, takie jak czynności pielęgnacyjne i toaletowe, (karmienie, spacer, aktywność własna dziecka i zabawa z nim).

3. Wczesna interwencja powinna rozpoczynać się w jak najkrótszym czasie po otrzymaniu przez rodziców informacji o występującej u ich dziecka niepełnosprawności. Początek oddziaływań nie powinien przekraczać momentu ukończenia przez dziecko sześciu miesięcy.

4. Specjaliści pracujący z dzieckiem i jego rodziną powinni ściśle współpracować ze sobą scalając w trakcie diagnozy informacje i integrując planowane oddziaływania w jeden spójny, całościowy program.

5. Stała współpraca specjalistów z rodzicami musi opierać się na prawie rodziców do:
A/...