/. Przedmiot opracowania
ROZDZIAŁ V. SĄD NAJWYŻSZ................................................................. 116
1. Uwagi wprowadzające .......................116
2. Konotacje historyczne ................................................................. 116
3. Podstawa normatywna i funkcje SN - 121
4. Struktura organizacyjna SN 122
5. Sędziowie Sadu Najwyższego 125
6. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów Sadu Najwyższego 127
7. Osobliwości proceduralne 129
ROZDZIAŁ VI. SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE 132
1. Konotacje historyczne 132
2. Podstawa normatywna i funkcje sądów administracyjnych 137
3. Struktura organizacyjna sądów administracyjnych _ 138
4. Sędziowie sądów administracyjnych 139
5. Wojewódzkie sądy administracyjne 141
6. Naczelny Sąd Administracyjny 144
ROZDZIAŁ VH. WŁADZA SĄDOWNICZA TRYBUNAŁÓW 149
1. Konstytucyjne uwarunkowania _ 149
2. Trybunał Stanu _ 150
3. Trybunał Konstytucyjny _ 163
ROZDZIAŁ VD1. IZBY MORSKIE W STRUKTURZE SĄDÓW 174
1. Uwagi wprowadzające 174
2. Charakter prawny izb morskich _ 174
3. Konotacje historyczne 175
4. Podstawa normatywna i zakres właściwości — 177
5. Struktura organizacyjna _ 179
6. Ławnicy izb morskich 180
7. Postępowanie przed izbami morskimi — 182
ROZDZIAŁ IX. SĄDOWNICTWO POLUBOWNE _ 189
1. Uwagi wprowadzające 189
2. Rozwój sądownictwa polubownego w Polsce 190
3. Istota i charakter prawny sądu polubownego 191
4. Rodzaje sądów polubownych 192
5. Sędziowie (arbitrzy) 192
6. Zapis na sąd polubowny _ 194
7. Postępowanie przed sądem polubownym 195
8. Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego 197
ROZDZIAŁ I. ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
1. Przedmiot opracowania
1. Opracowanie niniejsze za przedmiot ma problematykę prawa organów władzy sądowniczej, która jest częścią prawa organów ochrony prawnej,uprzednio określanej mianem prawa organizacji wymiaru sprawiedliwości, adzisiaj czasami nazywanej prawem organów i korporacji ochrony prawnej.
Problematyka ta jest szeroka i normy jej wyznacza kilka dyscyplin prawa: prawo konstytucyjne, prawo procesowe, prawo administracyjne.
2. Problematyka ogólnego prawa organów ochrony prawnej jest szeroka. Współczesność zakłada jasne jej powiązanie z prawem międzynarodowym publicznym. Zasady integracji europejskiej i międzynarodowe powiązania państwa wyzwalają konieczność ochrony prawnej również z pozycji instytucji prawa międzynarodowego.
Ochrona prawna nie może być pojmowana wyłącznie jako działalność organów państwa w zakresie stanowienia i stosowania prawa. Ochrona prawna to również działalność polegająca na świadczeniu pomocy prawnej oraz na tzw. obsłudze prawnej.
3. Prawo ustroju organów ochrony prawnej jest przedmiotem zainteresowania licznych dyscyplin prawniczych. Przedmiot zainteresowania tegodziału prawa jest obszerny i złożony. Obejmuje on problematykę ustroju,organizacji i zadań organów ochrony prawnej.
Prawo jest zespołem norm, a powszechność jego stosowania oraz jednolitość i skuteczność odciska widoczne znamiona. Norma prawna jest wzorem postępowania, czyli regułą świadomego zachowania oraz obowiązku mającego charakter nakazu lub zakazu albo tylko przyzwolenia.
Normy prawne dotyczące działalności organów ochrony prawnej przyjmują trojaki charakter. Mogą one być: normami ustrojowymi, kiedy określają ustrój, prawa i obowiązki, kompetencje oraz wyznaczają kierunki działalności i organizację organów ochrony prawnej. Mogą one być również normami prawa procesowego, kiedy określają sposób postępowania przed organami rozstrzygającymi w sprawach należących do ich właściwości. Wreszcie mogą być normami prawa materialnego kiedy regulują stosunki społeczne, będące przedmiotem ochrony prawnej.
-5-
ROZDZIAŁ I: ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE
4. Z semantycznego punktu widzenia trzeba odnotować, że ochroną jest swojego rodzaju zabezpieczenie, opieka, osłona przed szkodą, skrzywdzeniem czy niebezpieczeństwem. Na ochronę składa się system środków zapewniających bezpieczeństwo oraz służących zapobieganiu i przeciwdziałaniu niepożądanym czynnikom.
5. Przez ochronę prawną należy przede wszystkim rozumieć działalność wyspecjalizowanych organów państwowych, polegającą głównie na rozstrzyganiu sporów prawnych, w odniesieniu do tego czy przepis prawa został naruszony i przez kogo oraz na wyciągnięciu konsekwencji, przewidzianych w ustawie. Istotą ochrony prawnej jest przy tym rozstrzyganie konfliktów prawnych przez wyspecjalizowane organy państwowe, powołane i wyposażone przez ustawodawcę w odpowiednie kompetencje. Organy te bowiem zostały wydzielone organizacyjnie. Posiadają one swobodę w podejmowaniu decyzji i są zobowiązane (na mocy art. 7 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia. 1997 r.) do działania na podstawie i w granicach prawa.
6. Ochronę prawną w państwie zapewnia określony system organów oraz instytucji prawnych i środków służących regulacji i utrzymaniu porządku prawnego. Celem jest ochrona stosunków społecznych, dóbr i wartości niezbędnych do egzystencji i prawidłowego rozwoju jednostki, grup społecznych i całego społeczeństwa.
7. Ochrona prawna polega przede wszystkim na realizacji norm prawnych poprzez ich stosowanie w drodze orzekania o skutkach prawnych określonych stanów faktycznych i na wykonywaniu tych orzeczeń (tzw. stosowanie prawa), a także polega ona na kontroli i wspieraniu przestrzegania prawa przez wszystkich adresatów norm prawnych. Ochrona prawna również obejmuje obsługę i pomoc prawną. Przedmiotem ochrony prawnej w działalności organów stosujących prawo są określone dobra i wartości społeczne, zaś prawo jest jedynie środkiem czy narzędziem urzeczywistnienia tej ochrony poprzez stosowanie go w konkretnych sytuacjach.
8. Każdy człowiek i obywatel państwa ma prawo do ochrony dóbr i wartości zagwarantowanych w Konstytucji i w międzynarodowych aktach prawnych. Ustawodawca określając prawa obywatelskie wskazuje konkretne dobra i wartości podlegające ochronie. Państwo ma obowiązek udzielenia pomocy oraz ma obowiązek zapewnić ochronę jego dóbr. Prawo spełnia ważną rolę w zapewnianiu porządku wyznaczonego przez normy prawne.
9. Ochrona prawna znajduje swoje oparcie w rozbudowanym systemieprawa, który to system wyklucza partykularyzm w państwie prawa.
Zapewnienie społeczeństwu powszechnej ochrony prawnej to rezultat wielowiekowych przemian historycznych, prowadzących do wytworzenia się współczesnych pojęć o zadaniach i funkcjach państwa.
Badania nad tymi problemami i ewolucja poglądów doprowadziły do ustalenia dwóch założeń stanowiących prawne przesłanki działania systemu ochrony prawnej. Pierwszym założeniem jest zakaz uciekania się do samopomocy przez obywateli. Zgodnie z drugim założeniem państwo przyjmuje na siebie obowiązek udzielania pomocy i ochrony prawnej osobie, która takiej ochrony potrzebuje.
Zakaz stosowania samopomocy oznacza, że zabronione jest używanie przez jednostkę przemocy dla wymuszenia realizacji przysługującego jej prawa. Samopomoc jest prawnie niedopuszczalna, (z wyjątkiem samoobrony i przypadków prawem wskazanych np. obrona konieczna – art. 25 k.k. i stan wyższej konieczności - art. 26 k.k.). Samopomoc mająca na celu zabezpieczenie swojego prawa jest co do zasady zakazana, chyba, że prawo wyraźnie ją przewiduje, np. gdy cudze zwierzę wyrządza szkodę na gruncie jego posiadacza (art. 432 k.c).
Samopomoc jest niedopuszczalna, gdyż to właśnie państwo wyłącznie jest zobowiązane do udzielania pomocy i ochrony osobie potrzebujące takiej pomocy.
Zakaz samopomocy nie wyczerpuje problemu. Drugą przesłanką działania ochrony prawnej jest ukształtowanie się specjalnych organów władzy państwowej zobowiązanych do udzielania pomocy tym, których dobra prawne naruszone zostały przez sprzeczne z prawem działanie innych ludzi. Organy te posiadają określoną organizację i wyodrębnione kompetencje oraz zostały powołane przez ustawę do sprawowania ochrony prawnej.
10. Organami ochrony prawnej są przede wszystkim: sądy (Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne i sądy wojskowe – art. 175 ust. 1Konstytucji RP) oraz trybunały (Trybunał Konstytucyjny - art. 188 i n. Konstytucji RP oraz Trybunał Stanu - art. 198 i n. Konstytucji RP), ale także sąnimi konstytucyjne organy kontroli państwowej i ochrony prawa (Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich i Krajowa Rada Radiofoniii Telewizji - art. 202 - 215 Konstytucji RP), jak również organy ścigania (Prokuratura, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Żandarmeria Wojskowa, Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej). Organami ochrony prawnej sątakże sądy polubowne, jak również rzecznicy interesu publicznego (Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Ubezpieczonych,
-6-
-7-
ROZDZIAŁ I: ZACADMEMA WPROWADZAJĄCE
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych), a także różnego rodzaju inspekcje (m.in. Inspekcja Farmaceutyczna, Inspekcja...
UKSW.Prawo