NAGÓRKO
SKŁADNIA
Za Klemensiewiczem: WYPOWIEDZENIE ma szerszy zakres od zdania i oznacza względnie samodzielną jednostkę komunikatywną, o różnej, ale akceptowalnej strukturze formalno-gramatycznej, która może być użyta w tekście.
ZDANIE to zamknięta intonacyjnie (lub graficznie) struktura składniowa, której jądro stanowi orzeczenie (predykat).
Formalny kształt orzeczenia:
· forma osobowa czasownika;
· tzw. bezokolicznik: formy czasownika na –no, -to;
· forma predykaty wu pozbawionego gramatycznej kategorii osoby.
ZDANIA POJEDYNCZE – z jednym orzeczeniem.
ZDANIA ZŁOŻONE – dwa lub więcej orzeczeń, dzielą się wewnętrznie.
SKŁADNIK = CZŁON SYNTAKTYCZNY – poszczególne jednostki, najmniejsze w zdaniu, należące do grupy orzeczenia lub podmiotu; przyimki wchodzą w skład odpowiednich form rzeczownikowych tworząc jeden składnik.
FRAZEMY – gotowe związki słowne, które przywołujemy ze swoich myśli, mogą być nimi związki frazeologiczne czy utarte zwroty.
CZŁON KONSTYTUTYWNY – konstytuuje, ustanawia daną strukturę.
CZŁON OKREŚLANY – człon nadrzędny w danej strukturze.
Różnica między GRUPĄ a ZDANIEM polega na tym, że w grupie składniowej człon konstytutywny jest zarazem członem określanym; w zdaniu członem ustanawiającym zdanie jest przeczenie, członem nadrzędnym, o którym się orzeka, jest podmiot.
GRUPA WSPÓŁRZĘDNA = SZEREG – składniki w relacji równorzędnej.
ZWIĄZEK NIEWSPÓŁRZĘDNY – podział na wyraz określany (nadrzędny) i określający (podrzędny).
ZWIĄZKI SKŁADNIOWE
· strukturalne – rozpoznawane przez fleksję tj. przez końcówki
· linearne (liniowe):
§ prepozycja – występowanie przed innym danym elementem
§ postpozycja – za danym elementem.
· semantyczne.
AKOMODACJA – traktowana tutaj, jako związek zgody i rządu, ponieważ udowadnia się, że typ frazy składniowej w analizowanych przypadkach jest taki sam. Mechanizm obu związków zasadza się na wymaganiu formy przez narzędnik, a pomiędzy ich tradycyjnym postrzeganiem nie widać różnicy.
NIEAKOMODOWANE – związki przynależności; za takie uważa się okoliczniki wyrażane przysłówkiem, ponieważ nie ma fleksyjnej możliwości dostosowania się do narzędnika (nieodmienny).
KONOTACJA – polega na otwieraniu pustych miejsc zapowiadających pojawienie się obok danego wyrazu (formy) jakiegoś innego wyrazu (formy). Jest realizowaną w tekście potencją.
Własności konotacyjne mają:
· wołacz;
· rozkaźnik;
· dopełniacz rzeczownika.
Konotacja jest potencją systemu, stąd przysługuje ona leksemom. Typy konotacji przy leksemach:
· kategorialna – zapowiadanie określonej kategorii leksykalno-morfologicznej, np. przymiotnik -> rzeczownik;
· formalna – zapowiadanie określonej formy gramatycznej (odwrotność akomodacji; np. rodzaj gramatyczny przymiotnika).
Inny podział, tyczy się stwierdzenia, że konotacja wiąże się z wypełnianiem pustych miejsc w wypowiedzeniu:
· obligatoryjna;
· fakultatywna.
Konotacja ALTERNATYWNA – wiąże się z wieloznacznością „konotatora” (dane słowo ma wiele znaczeń, są różne możliwości jego dopełniania w zależności, które z nich wchodzi w grę w danej frazie).
[Pominięto części zdania i zdania złożone – obowiązuje Strutyński]
poezjochomiczka