Cezura 1932 roku
Najistotniejsza cezura w rozwoju prozy Dwudziestolecia przypada na okolice roku 1932.
Cezurę tę wyznaczają głównie dwa czynniki:
1) pojawienie się nowej fali debiutantów,
2) spowodowany kryzysem ekonomicznym, pauperyzacją społeczeństwa, rosnącą autorytarnością rządów sanacyjnych i zaostrzającymi się konfliktami wewnętrznymi – gwałtowny zwrot prozy ku współczesnej problematyce społecznej, dokonany w duchu radykalizmu, realizmu, autentyzmu.
Nowa fala prozaików była dość zróżnicowana generacyjnie: począwszy od H. Boguszewskiej, B. Schulza i P. Gojawiczyńskiej. Ciekawym zjawiskiem było nagłe zaktywizowanie się pisarskie Berenta, które nastąpiło po jego zamilknięciu w latach dwudziestych. Jednak główny trzon nowej fali stanowili pisarze młodzi, tj. trzydiestoletni L. Kruczkowski, A. Ciompa, W. Gombrowicz, M. Choromański, T. Breza oraz przedstawiciele pokolenia 1910: Z. Uniłowski, A. Rudnicki, J. Kornacki, H. Malewska, J. Andrzejewski, M. Ruth-Buczkowski, S. Otwinowski, T. Parnicki, S. Piętak czy M. Promiński. Pisarze ci wprowadzili do ówczesnej literatury nowego bohatera powieściowego. Zapoczątkowali nowe techniki pisarskie. Nastąpił gwałtowny zwrot ku problematyce społecznej. W okresie tym narodził się neonaturalizm, populizm polski. Nastąpił zwrot ku powieści-reportażu. Uwaga pisarzy kieruje się w stronę proletariatu miejskiego, przeżywającego klęskę bezrobocia (zarówno robotników, jak i inteligentów). Na ważne miejsce wysuwa się bohater zbiorowy. Na nowo zostaje odkryta wieś – z perspektywy walki klasowej i politycznej; ważna staje się postać bezrobotnego i bezrolnego.
Przełom lat 20/30 zaznaczył się stopniowo narastającym poczuciem kryzysu cywilizacji i kultury. Po roku 1932 poezja ustępuje miejsca prozie. Proza staje się różnorodna. Obok wielkiej epiki, prozy psychologicznej, autobiograficznej, wielką rolę zaczęły odgrywać utwory pograniczne, będące w równym stopniu powieściami filozoficznymi, autobiograficznymi, groteskowymi czy autotematycznymi.
1932 w umowny sposób wyznacza ważną cezurę w dziejach literatury dwudziestolecia. Zaczyna dominować proza. Z początkiem lat 30tych do literatury wkracza nowa generacja pisarzy (pokolenie 1910).
Debiutanci prozy nie tworzyli ani grup, ani programów literackich, chętnie manifestowali wspólnotę pokoleniowa.
Utwory debiutantów na różne sposoby zrywały bądź bardzo głęboko modyfikowały tradycje mimetyczną. Niektórzy pisarze nawiązując do naturalizmu, jednocześnie proponowali rozwiązania prekursorskie wobec prozy przedstawiającej wizję jednostki o rysach znamiennych dla antropologii behawiorystycznej czy egzystencjalistycznej.
Twórczość debiutantów otworzyła się również na inspiracje nowych koncepcji psychologicznych: personalizmu i psychoanalizy.
Nieufność wobec zastanych struktur społecznych i procesów politycznych skłaniała do postawy krytycznej, ujawniania anachronizmów polskiej kultury, manifestowania niewiary w trwałość zastanego porządku, opisywania mechanizmów podporządkowujących indywiduum społeczeństwu.
aramanda