Połóg
Połogiem nazywamy okres czasu po porodzie trwający sześć do ośmiu tygodni, w którym w organizmie kobiety dochodzi do cofania się zmian powstałych w czasie ciąży i porodu. Połóg zaczyna się z chwilą urodzenia popłodu, czyli łożyska i błon płodowych.
Jakie zmiany charakteryzują połóg?
Połóg wyróżnia kilka charakterystycznych procesów, w skład których wchodzą:
· Cofanie się zmian powstałych podczas porodu i ciąży;
· Gojenie się ran powstałych podczas porodu;
· Rozpoczęcie tworzenia mleka (laktogeneza) i karmienia piersią;
· Powrót płodności związany z ponownym podjęciem czynności przez jajniki.
Dzieli się na trzy okresy:
- BEZPOŚREDNI – pierwsze 24 godziny po porodzie, w którym mogą wystąpić ostre powikłania poporodowe lub związane ze znieczuleniem.
- WCZESNY POŁÓG- pierwszy tydzień po pordzie.
- POŹNY POŁÓG- do 6 tygodni po porodzie, całkowita inwolucja narządu rodnego oraz powrót do stanu przed porodem.
Inwolucja narządu rodnego
Jest to proces przebiegający w obrębie matczynych narządów, polegający na przywróceniu ich wielkości, kształtu i stanu z okresu przedciążowego. Zaznaczenia wymaga jednak fakt, że u mało której kobiety zostaną osiągnięte parametry odpowiadające sytuacji anatomicznej sprzed ciąży. Każdy okres dziewięciu miesięcy oraz poród pozostawia ślad w wielkości, kształcie czy stanie narządu rodnego. Przykładowo: ciężar macicy przed ciążą wynosi około 50 gramów. W okresie maksymalnego jej rozwoju (w trzecim trymestrze) jej masa sięga niekiedy 1200-1400 gramów. W czwartym tygodniu po porodzie masa macicy osiąga swoją ostateczną wagę - około 70 gramów. Jest to, jak widać, niewielka różnica, ale występuje prawie zawsze. Inwolucja dotyczy macicy, jej dna, skóry brzucha, pęcherza moczowego oraz jelit. Wzrasta również napięcie mięśni brzusznych oraz zmniejsza się stopień uwodnienia organizmu mamy.
Jak do tego dochodzi?
Za zmiany w okresie poporodowym odpowiedzialne są dwa mechanizmy. Po pierwsze - zostaje przywrócona prawidłowa gospodarka hormonalna. Przede wszystkim ustaje działanie hormonów, takich jak: gestageny, laktogen łożyskowy, gonadotropina łożyskowa na macicę. Drugim mechanizmem są skurcze połogowe macicy, zmniejszające w znacznym stopniu ukrwienie tego mięśnia. Dodatkowy wpływ ma samo zmniejszenie się macicy i - w efekcie - brzucha po porodzie.
Jak zmniejsza się wielkość macicy?
Zaraz po porodzie macica się obkurcza i przyjmuje wielkość z dwudziestego tygodnia ciąży. Przez kolejne dziewięć dni zmniejsza się systematycznie. Po dwóch tygodniach nie można już wyczuć jej od strony powłok brzusznych. Pod koniec połogu macica jest tylko nieznacznie większa niż przed ciążą
Jednym z procesów wywołujących inwolucję mięśnia macicy jest zmniejszony przepływ krwi przez narząd rodny spowodowany skurczami połogowymi.
Trzy rodzaje skurczów połogowych:
1. Toniczny skurcz – stałe zwiększenia napięcia macicy, zmniejsza się 4-5 dnia.
2. Skurcze poporodowe- samoistne rytmiczne skurcze, nakładające się na skurcz staly, trwają 2-3 doby.
3. Skurcze odruchowe – na przykład podczas karmienia. Karmienie piersią przyśpiesza inwolucję. Przez stymulację brodawki jest uwalniania oksytocyna endogenna.
Odchody połogowe
Procesowi inwolucji towarzyszy oczyszczanie się macicy, wydzielina z dróg rodnych zwana jest odchodami połogowymi. Odchody początkowo są krwiste (lochia rubra)i zawierają strzępki tkankowe, mogą zdarzać się skrzepy, po ok. 4-6 dobach stają się brunatne (lochia fusca), po 10-14 dniach żółtawe (lochia flava), a w trzecim tygodniu robią się śluzowato –przejrzyste (lochia alba). Wydzielina ta zanika w 4-6 tygodniu.
Zmiany w układzie moczowym
§ Błona śluzowa pęcherza moczowego, jak i cewka moczowa są obrzęknięte w skutek ucisku, jakiego doznały ze strony główki płodu.
§ Ściany pęcherza moczowego mają zmniejszone napięcie, co powoduje osłabienie parcia na mocz.
§ Zaleganie moczu. Przepełniony pęcherz moczowy, zwłaszcza w pierwszych godzinach po porodzie, może być przyczyną gorszego obkurczania dolnego odcinka macicy i uniesienie macicy w całości ku górze co może skutkować krwawieniem.
§ Wzrasta diureza nawet do 3000 ml między 2 a 5 dniem.
Zmiany w układzie krążenia i składzie krwi
§ Zmniejsza się objętość krwi krążącej – utrata krwi podczas porodu drogami natury wynosi ok. 300-500 ml.
§ Pogłębia się niedokrwistość
§ Wzrasta objętość wyrzutowa serca
§ Obniżenie hemoglobiny
§ Wzrasta hematokryt
§ Wzrasta liczba erytrocytów, ale dopiero w późnym okresie.
§ Wzrasta ilość krwinek białych bezpośrednio po porodzie,
§ Narasta aktywność czynników krzepnięcia,
§ Obniża się stężenie żelaza we krwi.
Opieka nad pacjentką w pierwszych dniach połogu
- Przyjęcie położnicy do oddziału położniczego
· sprawdzenie wysokości dna macicy
· sprawdzenie konsystencji macicy
· krwawienie z dróg rodnych i wygląd krocza
· pytanie czy położnica oddała mocz po porodzie
· przegląd dokumentacji
Pomaganie w przejściu na łóżko. Zaopatrywanie położnicy w jalowe wkładki, wodę do picia, ewentualnie środki przeciwbólowe.
- Obserwacja i ocena stanu ogólnego
W pierwszej godzinie po porodzie pomiary należy wykonywać co 15 minut.
W kolejnych 2-8 godzinach co 1-2 godziny.
W kolejnych dobach połogu 2 razy w ciągu doby.
Po cięciu cesarskim:
Przez pierwsze 2 godziny co 15 minut.
Przez kolejne 2 godziny co 30 minut.
Przez kolejne 2 godziny co 60 minut.
Potem co 2 godziny aż do ukończenia zerowej doby.
W kolejnych dobach 2 razy dziennie.
· Sprawdzenie temperatury – Gdy jest powyżej 38 stopni C. może znaczyć o:
zapaleniu blony sluzowej mięśnia macicy, zakażeniu rany krocza, zapaleniu jajowodu, zapaleniu otrzewnej miednicy mniejszej, zapaleniu przymacicz, dróg moczowych, zakażeniu wirusowym, zakrzepowe zapalenie żył kończyn dolnych, miednicy, zaleganiu pokarmu, zapaleniu gruczołu piersiowego.
· Tętno – jest wolne i dobrze napięte
· Ciśnienie tętnicze krwi – gdy jest obniżone może sugerować krwawienie. Zagrażająca rzucawka poporodowa.
· Oddechy
· Zabarwienie skóry:
blade- może być niedokrwistość
żółte- choroby wątroby
sinica- zaburzenia krążenia
- Zapewnienie możliwości wypoczynku.
- Ocena i pielęgnacja piersi.
- Ocena i obserwacja powlok brzusznych, jamy brzusznej i macicy
- Po przebytym cięciu cesarskim należy zwrócić uwagę na wygląd rany
- Kontrola ilości i charakteru odchodów
- Obserwacja i ocena krocza
Rana goi się po ok. 7-10 dniach.
Pielęgnacja - Aby przyspieszyć proces gojenia się rany można stosować do przemywania napary z rumianku, kory dębu lub też roztwór nadmanganianu potasu. Gdy krocze jest opuchnięte i występują krwiaki można zastosować okłady z Rivanolu i Altacetu. Różnego rodzaju nasiadówki, okłady czy też naświetlania lampą solux mogą znacznie złagodzić dolegliwości związane z nacięciem krocza. Czasami dużą ulgę dają również zimne okłady lub żele czy kremy znieczulające.
- Dbanie o higienę i toaletę krocza
Pomoc w myciu, wielokrotne w ciągu dnia przemywanie zewnętrznych narządów płciowych płynem odkażającym i dokładne osuszanie.
Nie powinna używać tamponów.
Przypominać o myciu rąk po wymianie wkładek.
- Ocena stanu emocjonalnego
Opieka psychiczna- rozmowy i wsparcie jako pomoc dla położnicy w razie występowania wahań nastroju w pierwszych dniach( powodem ich jest przestrojenie hormonalne). Wskazówki dotyczące opieki nad noworodkiem, odsuwające niepokój i poczucie niepewności.
- Pobieranie krwi i moczu do badania.
- Kontrola mikcji.
- Kontrola wypróżnień.
Uruchomienie pacjentki
REHABILITACJA PO PORODZIE FIZJOLOGICZNYM
Zaczynamy po 6-8 godzinie od porodu ćwiczeniami przeciwzakrzepowymi i poprawiającymi ukrwienie kończyn. Stosujemy: ćwiczenia oddechowe statyczne i dynamiczne torem mieszanym, ćwiczenia czynne kończyn górnych, grzbietu i pośladków, czynne kończyn dolnych (przeciwwskazane unoszenie i odwodzenie wyprostowanych nóg), ćw. czynne poprawiające ruchomość kręgosłupa (w klęku podpartym, pozycjeKlappa, unikamy siadów). Nauka wstawania: z leżenia na boku pacjentka zsuwa się po zewnętrznej części uda przechodząc do pozycji stojącej lub w leżeniu na boku pacjentka robi wymach nogą w kierunku do pozycji stojącej. Przy chodzeniu poprawiamy sylwetkę. Można stosować ćw. antygrawitacyjne. Nauka odkasływania ze stabilizacją mięsni krocza i dna miednicy. Ćwiczenia stosować najlepiej 3 razy dziennie. W drugim dniu stosujemy wszystko jak wyżej plus ćwiczenia na mięsnie brzucha przy użyciu ćwiczeń izometrycznych i ćw. czynnych mięśni skośnych brzucha z małymi dzwigniami. Układamy też pacjentkę na brzuchu na 20 minut. W trzecim dniu stosujemy ćwiczenia Kegela wzmacniające mięsnie krocza i dna miednicy oraz więcej ćwiczeń ogólnokondycyjnych.
REHABILITACJA PO CESARSKIM CIĘCIU:
Rehabilitację zaczynamy po 10 godzinach. Dopuszczalna jest pionizacja pacjentki ale tylko za zgodą anestezjologa. Zaczynamy od ćwiczeń przeciwzakrzepowych i poprawiających krążenie obwodowe. Ćwiczenia oddechowe raczej torem piersiowym przeplatane ćwiczeniami czynnymi grzbietu i kończyn. Nie ćwiczymy w klęku podpartym i wyprostowaną nogą w górę. Obowiązkowo nauka odkasływania ze zgiętymi kolanami i biodrami ze stabilizacją powłok brzusznych (na szczycie wydechu). Nauka przechodzenia do siadu i wstawania. W drugim dniu jak wyżej i dodatkowo ćwiczenia czynne na mięśnie skośne brzucha z małą dzwignią i izometryczne mięśnia prostego brzucha. Wprowadzamy ćwiczenia w pozycji siedzącej i stojącej nie włączając za ostro brzucha. Korygujemy postawę a po ćwiczeniach leżenie przodem z poduszką pod brzuchem przez 20 do 30 minut. Od 3 dnia wprowadzamy coraz więcej ćwiczeń ogólnousprawniających i wydłużamy czas leżenia na brzuchu. 4-5 dzień- pacjentka dostaje wypis. Przez cały okres połogu pacjentka powinna ćwiczyć i wzmacniać gorset mięśniowy
Zaparcia
W okresie połogu kobiety często cierpią na zaparcia, ze względu na utratę dużej ilości płynów (z moczem), związaną z poceniem się oraz z wydalaniem mleka. Zaparcia mogą być przyczyną różnych dolegliwości, np. wzdęcia brzucha, bólów głowy, złego samopoczucia. Jedną z przyczyn problemów w oddaniu stolca, są zwiotczałe mięśnie tłoczni brzusznej, nadwyrężone podczas porodu. Poza tym ściśnięcie jelit podczas ciąży i porodu zwalnia perystaltykę.
Przyczyną zaparć jest także obawa rozejścia się ran podczas parcia i hemoroidy, które mogą pojawić się już w ciąży, z powodu fizjologicznego zastoku krwi w miednicy mniejszej (w tym okolicach odbytu). Poród, a szczególnie okres parcia sprzyja powstawaniu hemoroidów.
anik1301