Brzydkie słowa po łacinie.pdf

Brzydkie słowa po łacinie

ņ aden inny j ħ zyk nie nadaje si ħ do przeklinania tak dobrze, jak łacina

Nast ħ pnym razem, kiedy zdenerwuje was fotoradar, który zrobi wam zdj ħ cie, albo kto Ļ , kto

nieprawidłowo wyprzedzi was na autostradzie, posłuchajcie mej rady: u Ň yjcie łaci ı skich

przekle ı stw.

Tak zrobił Mark Lowe, milioner i szef funduszu hedgingowego, kiedy wysłał e-maila z

jednym z najbardziej wulgarnych cytatów po łacinie – który brzmi równie plugawo w ka Ň dym

innym j ħ zyku.

Ariane Gordji, staraj Ģ ca si ħ o prac ħ młoda kobieta spytała pana Lowe, absolwenta filologii

klasycznej na Oxfordzie, o znaczenie słów: "Ego autem dico vobis: diligite inimicos vestros,

benefacite his qui oderunt vos".

Pochodz Ģ one z Nowego Testamentu (Ewangelia Mateusza

5,44) i oznaczaj Ģ : "A ja wam powiadam: Miłujcie waszych

przyjaciół i módlcie si ħ za tych, którzy was prze Ļ laduj Ģ ".

Lowe nie zawracał sobie głowy tłumaczeniem i zamiast tego

odpowiedział fragmentem "Carmina" ("Pie Ļ ni") Katullusa,

który jest tak obsceniczny, Ň e jego angielski przekład został

oficjalnie opublikowany dopiero pod koniec XX wieku.

"Irrumabo vos et pedicabo vos", napisał Lowe, uprzejmie

dodaj Ģ c:"To tekst Katullusa, niezbyt przyzwoity".

Owszem, nie jest on przyzwoity; w istocie jest tak

obel Ň ywy, Ň e tłumaczenie nie mo Ň e by ę wydrukowane w

codziennej gazecie bez wykropkowania. Niech co wra Ň liwsi

odwróc Ģ głowy. Nawet ocenzurowany tekst wygl Ģ da do Ļę

drastycznie: "Wyd… ħ was i wyr… was w usta".

By ę mo Ň e zatem Lowe nie jest najbardziej taktownym z

szefów. Inna młoda kobieta, która pozwała go za rzekome

zmuszenie jej do odej Ļ cia z pracy, twierdzi, Ň e na przyj ħ cia biznesowe sprowadzał on

prostytutki i kazał jej chodzi ę do klubów ze striptizem.

Ale je Ļ li chodzi o Katullusa, jestem po jego stronie. Jak stwierdził, poezja Katullusa "nie jest

ohydna. Jest prze Ļ miewcza. Była Ň artobliwa w pierwszym wieku naszej ery i taka jest dzi Ļ ".

Wiersz ten istotnie był lekk Ģ satyr Ģ , skierowan Ģ przeciw dwóm krytykom poezji Katullusa.

"Aureli pathice et cinaede Furi" – "Lachoci Ģ gu Aureliuszu i cioto Furiuszu", zwracał si ħ do

nich poeta.

Odpowied Ņ Lowe'a, podobnie jak fraszka Katullusa, te Ň była Ň artobliwa. Ostrzegł przecie Ň

pani Ģ Gordji, Ň e tłumaczenie nie jest przyzwoite. Nie obraził jej te Ň osobi Ļ cie: twierdzi, Ň e w

dowcipny sposób opisał własn Ģ filozofi ħ post ħ powania z wrogami. Wiedział te Ň , Ň e ona nie

zna łaciny i musiałaby zada ę sobie sporo trudu, by sprawdzi ę znaczenie tych słów.

Fot. Getty Images/FPM

Ale sama łacina nie może być obraźliwa dla kogoś, kto jej nie rozumie. To jedna z cudownych zalet tej

mowy – i powodów, dla których warto użyć jej pod adresem fotoradaru lub głupiego kierowcy

zajeżdżającego nam drogę. Jako że jest to martwy język, znany tylko garstce pasjonatów łaciny, a

poza tym kojarzy się ze szlachetnością i dostojeństwem, można opisywać za jego pomocą najbardziej

zdegenerowane akty seksualne, a większość ludzi i tak pomyśli, że cytujemy epicką poezję

Wergiliusza pisaną jambicznym heksametrem.

Żaden inny język nie nadaje się do tego tak dobrze, jak łacina. Przekleństwo w nowożytnym, żywym

języku byłoby zbyt prostackie. Obelga w innym martwym języku – na przykład starożytnej grece lub

asyryjskim – za bardzo niszowa. Nic dziwnego więc, że to łacina wciąż pomaga nam popisywać się

dowcipem, inteligencją i wyrafinowaniem. Ostatnio wykorzystał ją deputowany Partii Pracy Denis

MacShane w swym wystąpieniu będącym odpowiedzią na przemówienie królowej. „Na koniec

chciałbym rzec, że jako Izba – powiedział przed Izbą Gmin – jesteśmy bezradni wobec

geopolitycznych, gospodarczych i społecznych zmian, jakie nas czekają. Jak stwierdził Horacy:

"Parturient montes, nascetur ridiculus mus".

Tu nie trzeba kropek. To cytat z "Listu do Pizonów" Horacego, który oznacza: "Góry w połogu legną i

urodzi się śmieszna mysz". Ta zgrabna sentencja opisuje olbrzymie wysiłki, które przynoszą mizerny

skutek. Biedny Denis pomylił się – użył czasu przeszłego zamiast przyszłego – ale dopiął swego.

Przesłanie było jasne: "znam łacinę". "Jestem strasznie bystry i udowadniam tym cytatem, że wiem

wszystko o cycerońskim oratorstwie i potrafię zakończyć mowę efektownym ozdobnikiem".

Mistrzem trafnego łacińskiego cytatu jest Boris Johnson. Burmistrz Londynu okrasza swe wypowiedzi

odrobiną autoironii i potrafi sypać sentencjami jak z rękawa, nie brzmiąc pretensjonalnie, a

jednocześnie niemalże mimochodem daje ludziom odczuć, że jest nieprzeciętnie inteligentny.

Spytany, czy chce być premierem, Boris odpowiedział: "Gdyby mnie oderwano jak Cincinnatusa od

pługa, to taka służba z pewnością byłaby wielkim przywilejem".

Pięknie powiedziane, z odpowiednią dawką erudycji – Cincinnatus był rzymskim politykiem, którego

w roku 457 p.n.e. ściągnięto z jego gospodarstwa, by objął dowództwo nad wojskami Rzymu w bitwie

z ludem Ekwów. Pokonał on wroga w ciągu 16 dni, po czym wrócił do swego pługa. W wypowiedzi

burmistrza było jednak także sporo skromności. Porównując samego siebie autoironicznie i z

udawanym patosem do wielkiego męża stanu starożytnego Rzymu, Johnson obronił się przed

zarzutami o nieposkromione ambicje polityczne.

Do osób, które uznały, że łacina przydaje mądrości i dostojeństwa, należy Angelina Jolie, która na

dolnej części brzucha ma wytatuowany napis "Quod me nutrit me destruit" – "Co mnie żywi, niszczy

mnie". To swego rodzaju antyczny slogan anorektyczek, łacińska wersja powiedzenia Kate Moss:

"Żaden smak nie dorówna uczuciu chudości".

Spośród 11 tatuaży na ciele Davida Beckhama cztery są napisami po łacinie (a dwa kolejne, "Victoria"

i "Romeo", to imiona pochodzenia łacińskiego). Na lewym przedramieniu ma on sentencję "Ut Amem

et Foveam" ("Obym kochał i się troszczył") – pomysłowe użycie koniunktiwu.

Na prawym przedramieniu wytatuował sobie słowa "Perfectio in Spiritu" – "Doskonałość ducha". Na

jego skórze widnieje także data ponowienia przysięgi małżeńskiej – VIII.V.MMVI – oraz angielski

przekład ulubionego powiedzonka cesarza Kaliguli "Oderint dum metuant" ("Niech nienawidzą, byle

się bali").

Łacińskie wyrazy na brzuchu Angeliny Jolie i torsie Davida Beckhama są dziedzictwem wielu stuleci i

piór największych pisarzy w dziejach. Dlatego właśnie gwiazdy tatuują sobie napisy po łacinie, a nie

po angielsku czy w suahili.

Podobnie jest z rzymskimi liczbami. "Elżbieta II" wygląda dużo bardziej imponująco niż "Elżbieta 2";

tak samo siódemka na koszulce Beckhama, która została upamiętniona na jego prawym ramieniu

tatuażem rzymskiej VII.

Majestat antyku zawsze mocno przemawiał do ludzi, którzy chcieli uchodzić za wyjątkowych. Właśnie

dlatego, że łacina jest martwym językiem bez praktycznego zastosowania, od czasu najazdu

Normanów cieszyła się prestiżem wśród osób, które mogły poświęcić swój czas zgłębianiu prozy,

poezji oraz historii, nie musiały zaś kształcić się w lukratywnych zawodach związanych z techniką lub

inżynierią.

Łaciny nauczano więc przez pięćset lat w elitarnych szkołach, katolickich liceach i prywatnych

placówkach. I choć w ostatnim półwieczu niemal całkowicie zniknęła z ogólniaków, teraz – mirabile

dictu ("co zadziwiające") – następuje jej renesans.

Liczba liceów z lekcjami łaciny w ostatniej dekadzie podwoiła się, co zawdzięczamy między innymi

Lynne Truss, której książka "Eats, Shoots and Leaves" rozbudziła na nowo zainteresowanie nauką

gramatyki. Swój udział w tym miał też Harry Potter. W programie Hogwartu jest dużo łaciny, a dewiza

szkoły zawiera nawet podchwytliwe gerundivum: "Draco dormiens numquam titillandus" ("Nie wolno

drażnić śpiącego smoka").

Bogu dzięki za ten renesans. Nie dlatego, że jest to pompatyczny, wytworny i snobistyczny język, w

którym można na dodatek bezkarnie przeklinać, ale dlatego, że sporą część najlepszej prozy i poezji

świata napisano właśnie po łacinie. Mowa tu nie tylko o Katullusie, który oprócz obscenicznych

paszkwili tworzył też poruszające wiersze miłosne dla swej ukochanej Lesbii.

Dorzućmy do tego satyrę, komedię, architekturę, rzymskie liczby, historię Rzymu oraz wszelkie słowa

łacińskiego pochodzenia, a okaże się, że łacina nie straciła nic ze swej niesamowitej żywotności – i to

po kilkuset latach od swej rzekomej śmierci.

Pięć łacińskich perełek-cytatów

Ad infinitum – "Bez końca". Dosłownie "w nieskończoność". Wyrażenie ukute przez Jonathana Swifta:

"Jak obserwują przyrodnicy, pchła ma mniejsze pchły, które na niej żerują; a te mają jeszcze mniejsze,

które je gryzą; i tak to idzie, ad infinitum".

Alea iacta est – "Kości zostały rzucone". Tak rzekł Cezar, gdy podczas bitwy z Pompejuszem w 49 roku

p.n.e. przekroczył Rubikon, rzekę oddzielającą Galię Przedalpejską od Rzymu. W tym momencie

wiedział, że nie ma już odwrotu, a wojna jest nieunikniona.

Carpe diem – "Chwytaj dzień". Sentencja zawarta w "Odach" Horacego: "Dum loquimur, fugerit

invida Aetas: carpe diem, quam minimum credula postero". „Póki gadamy, upływa bezlitosny czas:

ruszmy więc wreszcie d…, zamiast siedzieć i czekać, aż zdarzy się coś ciekawego".

Eheu fugaces labuntur anni – "Niestety, szybko mijają lata". Cytat ten znajdziemy także w "Odach"

Horacego. Można skrócić go do "eheu fugaces" i używać za każdym razem, kiedy zobaczymy coś,

przez co czujemy się staro – coraz młodszych policjantów na ulicach, nazwiska przyjaciół w

nekrologach, lub dojdziemy do wniosku, że kluby nocne wcale nie są takie fajne.

Peccavi – najlepszy żart w historii Imperium Brytyjskiego, autorstwa sir Charlesa Napiera, generała z

cokołu na Trafalgar Square. Kiedy w 1843 roku dostał on rozkaz zajęcia miasta Miani w prowincji Sind

w północno-zachodnich Indiach, załatwił wszystko szybko i sprawnie. Telegram wysłany do Indian

Office też był krótki i zwięzły. Napisał tylko słowo "Peccavi", czyli "zgrzeszyłem" – po angielsku "I have

sinned", brzmiące tak samo jak "I have Sind" – "Zdobyłem Sind".

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: