ADMINISTRACJA WOBEC PRAW CZŁOWIEKA
WYKŁAD I
Ostatni wykład- zerówka
Definicja praw człowieka
- brak jednolitej definicji
- trzy grupy poglądów
1. prawa człowieka stanowiące pewne normy mające umocnienie w prawie pozytywnym
2. umocowanie praw człowieka o godności ludzkiej i już sam fakt bycia człowiekiem umożliwia powoływanie się na pewne prawa
3. łączy cechy dwóch pierwszych zasadzając prawa człowieka w godności ludzkiej i mocując je w normie prawa pozytywnego
I grupa – zawsze jest wskazany podmiot uprawniony i zobowiązany
II grupa – żadnych norm prawnych, podstawą jest godność ludzka
III grupa – przedpaństwowe, ponadpaństwowe, czy nawet ponadpozytywne normy etyczne, które wymagają ochrony prawnej poprzez umieszczenie ich w konkretnych normach prawa pozytywnego
Prawa a wolności
- pojęcie praw a pojęcie wolności nie są tożsame
PRAWA są definiowane jako uprawnienia wynikające bezpośrednio z prawa w sensie przedmiotowym z aktów normatywnych, służące do ochrony interesów przedmiotów tego prawa, np.: prawa wyborcze czy prawo do nauki.
WOLNOŚCIAMI są natomiast uprawnienia nie wynikające bezpośrednio z prawa w sensie przedmiotowym, prawo określa jedynie ich granice, których przestrzeganie daje możliwość legalnego korzystania z wolności, np.: wolności sumienia i wyznania, słowa, stowarzyszania się.
Pojęcie WOLNOŚCI wykorzystywane jest zasadniczo w prawie wewnętrznym. W normach prawa międzynarodowego częściej odnaleźć można pojęcie „prawa do wolności”. Czasem spotkać można pojęcie „swobody”, np.: w prawie UE, swoboda przepływu usług, towarów, osób.
Prawidłowe rozróżnianie praw i wolności powinno pociągać za sobą zarówno właściwy sposób ich normowania przez ustawodawcę oraz właściwy sposób ich egzekwowania w sporach z organami państwowymi.
· Przy normowaniu wolności należy zakreślić granicę tego czego obywatelom NIE WOLNO. Przy normowaniu uprawnień jest to dopuszczalne.
· Przy egzekwowaniu praw i wolności w sporach z organami na tle realizacji prawa, zainteresowany podmiot powinien podać podstawę prawną, z której wywodzi swoje prawa.
· W przypadku zaistnienia sporu na tle korzystania z wolności organ państwowy powinien podać podstawę prawną ograniczającą wolność.
Prawa obywatelskie:
- prawa przysługujące obywatelom danego państwa
- ich katalog jest zazwyczaj szerszy niż katalog opraw przysługujących cudzoziemcom
- prawa obywatelskie przysługujące wyłącznie obywatelom polskim w Konstytucji w Konstytucji RP: zakaz wydalenia obywatela polskiego z kraju i zakazanie mu powrotu, prawo dostępu obywateli polskich do służby publicznej, prawo do udziału w referendum.
· Prawom i wolnościom obywateli polskich towarzyszą również obowiązki, np.; obowiązek wierności RP i troski o dobro wspólne, obowiązek ochrony ojczyzny.
Prawa i wolności obywatelskie:
- podmiotami uprawnionymi do przestrzegania praw i wolności obywatelskich są obywatele RP i cudzoziemcy przebywający na terenie RP.
Aby zapewnić przestrzeganie praw człowieka powołano instytucje ochrony praw człowieka:
- organizacje i ich organy
- unormowania prawne
- procedury prawne
Administracja publiczna jest sługą ustroju i aparatem wykonawczym władzy politycznej, cała jej działalność polega na wykonywaniu prawa i na prawie się opiera.
Konstytucje wolności i praw człowieka i obywatela RP – Konstytucja art.30
Katalog konstytucyjnych wolności i praw:
1. zasady ogólne
- nienaruszalność, poszanowanie i ochrona godności człowieka
- prawo do wolności
- równość wobec prawa
- zakaz dyskryminacji
- równość wobec kobiet i mężczyzn
- prawna ochrona mniejszości narodowych
2. wolności i prawa osobiste
- prawna ochrona życia
- zakaz poddawania kogokolwiek eksperymentom naukowym
- zakaz tortur
- nietykalność i wolność osobista
- zakaz działania prawa wstecz
- ochrona danych osobowych
- wolność sumienia i religii
3. wolności i prawa polityczne
- wolność organizowania pokojowych zgromadzeń
- wolność zrzeszania się w partiach politycznych, związkach zawodowych, stowarzyszeniach, fundacjach
- prawo do udziału w referendum
- prawo do skladania petycji, skarg i wniosków
4. wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
- prawo do własności i dziedziczenia
- prawo do ochrony zdrowia
- obowiązek państwa do ochrony dziecka
- obowiązek państwa do ochrony środowiska
1. stosunek prawa międzynarodowego do prawa krajowego
2. pojęcie podmiotu uprawnionego i zobowiązanego
Z formalnego punktu widzenia zobowiązanie międzynarodowe jest stosunkiem prawnym, który polega na usankcjonowaniu pewnych powinności (działania lub zaniechania) przez podmioty danego stosunku korzystające z prawa do występowania w stosunkach międzynarodowych.
Pierwotnymi i głównymi podmiotami prawa międzynarodowego są państwa i to one zaciągają zobowiązania międzynarodowe w zakresie praw człowieka stając się jednocześnie podmiotem zobowiązanym.
Podmiotami prawa międzynarodowego są również organizacje międzynarodowe, które do podpisania TL nie były stronami umów międzynarodowych, w zakresie ochrony praw człowieka. TL wprowadza taką zmianę dając możliwość UE przystąpienie do EKPCZ.
MONIZM – prawo międzynarodowe i prawo krajowe tworzą jednolity system prawny z prymatem prawa międzynarodowego bądź prymatem prawa krajowego.
- pacta sunt sewenda – zaciągniętych zobowiązań należy dotrzymywać
- państwo, które ważnie zaciągnęło zobowiązanie międzynarodowe winno wprowadzić do swego ustawodawstwa zmiany konieczne do zapewnienia wykonania zobowiązań
- KWT- art.27
- każde państwo samodzielnie decyduje się jakie zobowiązania na siebie przyjąć. Jeśli podejmuje taką decyzję musi tak dopasować swój wewnętrzny system prawny, aby umowa mogła być przestrzegana.
Sposoby harmonizacji polskiego prawa z prawem międzynarodowym
Art.91 ust.1 Konstytucji mówi, że ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana.
Koncepcja dualistyczna i koncepcja monistyczna – dywagacje teoretyczne, w praktyce istotne są dwie płaszczyzny.
1. relacje prawa międzynarodowego do porządku wewnętrznego poprzez wskazanie zakresu uznania tych norm w systemie krajowym.
2. nakreślenie stosunku norm zawartych w ustawach zasadniczych do prawa międzynarodowego oraz reguł kolizyjnych
- wzorowanie
- uchylenie lub zmiana prawa
- WZOROWANIE- odnosi się zwykle do formułowania katalogu praw człowieka z perspektywy praw człowieka.
Doktryna prawa międzynarodowego wyróżnia:
1. oddziaływanie interpretacyjne zobowiązań międzynarodowych (art.9 Konstytucji) oraz
2. oddziaływanie na konkretna decyzję
Rzecznik Praw Obywatelskich jest konstytucyjnym, niezależnym od innych organów i niezawisłym w swojej działalności organem ochrony prawnej. Powołuje się go na okres 5 lat. Działa na podstawie Konstytucji i Ustawy z dnia 15 lipca 1987 roku o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
RPO może zostać obywatel Polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym, mający nieposzlakowaną opinię.
W Polsce od 10 czerwca 2010 roku RPO jest prof. Irena Lipowicz.
Cechy charakteryzujące instytucję RPO:
- samodzielny organ państwowy
- związany z parlamentem (powoływany przez parlament)
- jest Rzecznikiem obywateli w sprawach związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem administracji
- działa w sposób niesformalizowany i jest łatwo dostępny obywatelom.
Powołanie:
- RPO w formie uchwały powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Sejmu albo grupy 35 posłów
- na zatwierdzenie uchwały Senat ma 1 miesiąc od dnia przekazania przez Marszałka Sejmu uchwały
- niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody
- w przypadku odmowy przez Senat, Sejm powołuje inną osobą
Kadencja:
- 5 lat i liczona jest od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem
- RPO może pełnić tę funkcję maksymalnie 2 kadencje
Odwołanie:
- przed upływem kadencji przy co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowych posłów
Odwołanie i zakończenie funkcji:
- zrzekł się
- stał się niezdolny do pełnienia obowiązków (śmierć lub choroba)
- sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu
- złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu
Ograniczenia RPO:
1. Nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem działalności dydaktycznej.
2. Nie może należeć do partii politycznej.
3. Stanowiska nie można łączyć z mandatem poselskim.
Zadania RPO:
- stoi na straży wolności praw człowieka i obywateli
- kontroluje i podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organizacje lub instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie praw oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.
Funkcje RPO:
- prewencyjna
- diagnostyczna
- kontrolna
- kreująca
· Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich
· Zadania i organizację Biura określa statut, który nadaje Marszałek Sejmu na wniosek Rzecznika
· Na wniosek Rzecznika Marszałek może powołać nie więcej niż trzech zastępców, w tym zastępcę do spraw żołnierzy. Odwołanie następuje w tym samym trybie.
· Rzecznik określa zakres zadań zastępcy ( zastępców) Rzecznika.
· Rzecznik posiada pełnomocników terytorialnych (w miejscowościach oddalonych od Warszawy).
- każdy obywatel Polski
- cudzoziemcy, którzy znajdują się pod władzą RP, bezpaństwowiec
- osoba prywatna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej
- organizacje obywateli ( fundacje, partie polityczne, kościoły, związki wyznaniowe)
...
ulcik99