2
Prawo wyznaniowe – dr Jarosław Matwiejuk
11.XII. zerówka – 12 pytań zamkniętych.
Podział prawa:
1. Wyznaniowe – to prawo państwowe określające stosunek państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych określające status ww. w państwie oraz regulujące wolności sumienia i religii.
2. Kościelne – to prawo wewnętrzne tworzone przez kościoły lub inne zw. Wyznaniowe, które obowiązuje wewnętrznie (in. statutarne, statutowe)
3. Kanoniczne (2 kościoły), prawo wewnętrzne, najważniejsza część prawa kościelnego (do 1954r. jeden kościół chrześcijański). Wydawane przez papieża, patriarchę, najwyższego dostojnika lub kolegialnie np. przez konferencje biskupów.
Etapy historyczne:
Kościelne prawo państwowe pochodziło od państwa przed wojną. Po 49r. w ramach laicyzacji usunięto je z wydziałów prawa, jednak w 3 szkołach nadal je wykładano, na KUL-u i In. W 1954r. utworzono szkoły państwowe takie jak Akademie teologii Katolickiej i Chrześcijańską Akademię Teologiczną. W roku 1979r. prof. M.Pietrzak rozpoczął nauczanie jako przedmiotu dobrowolnego a w 1977r. na Wydziale Prawa UWB..
Związki wyznaniowe (pojecie podstawowe) – to rodzaj organizacji społecznej, która ma określone cele, metody działania oraz określoną budowę, prawa i obowiązki członków. Celem jest zapewnienie opieki religijnej, czyli zapewnienie wiecznego życia.
Kościoły to te związki wyznaniowe oparte o nauczanie na podstawie Biblii ( 2 wyjątki: zw. Światowida i Św. Jehowy)
Podział:
1. Ze względu na czas działania – najstarsze gminy żydowskie, kościoły chrześcijańskie;
2. Organizację ,budowę związków wyznaniowych:
Wolność sumienia i religii (wolność wierzeń, sumienia i wyznania) to prawo do posiadania i zmiany poglądów religijnych lub niereligijnych. Wolność religii to uprawnienie do uzewnętrzniania swoich poglądów religijnych bądź nie,
Związek wyznaniowy ma charakter dobrowolny.
Wykład II – wolność sumienia i religii.
Podmiotem jest dzisiaj człowiek, wcześnie był obywatel, tzn. że obywatelem jest każdy człowiek i towarzyszy mu od początku do końca a potem dodatkowo prawo do grobu na 20 lat, które może być przedłużone. Podmiotami takimi są również rodzina, dziecko, społeczności np.: wyznawców.
Art. 53.
1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.
Granice wolności ograniczone są granicami wolności innych osób. Bez wyjątku ta wolność niesie obowiązek pozytywnej agitacji religii.
Zakazuje się promowania swojej religii przez negowanie innej. Jest też w państwie demokratycznym zabronione ośmieszanie, wyszydzanie innej religii.
Wolność ta może zostać ograniczona w zależności od sytuacji, np. klęska żywiołowa bądź walki na tle religijnym gdy zagraża życiu, zdrowiu, przyrodzie, moralności. Ograniczenie to jest w zależności od potrzeb. Zawsze takie sytuacje znajdują zapis w konstytucji.
Uprawnienie do posiadania i zmiany swoich poglądów religijnych (wolność sumienia).
Wolność religii – prawo do noszenia bądź nie symboli religijnych, prawo do pochówku, do uczestniczenia w zgromadzeniach, do grobu, do małżeństwa religijnego oraz do innych obrzędów religijnych, nauczania, zakładania szkół, do zostania duchownym, do jedzenia pokarmów zgodnych w wierzeniami, do posiadania symboli religijnych, ich wytwarzania i obrotu, do kantaków ze współwyznawcami, czyli wsio czego prawo nie zakazuje.
Rys historyczny:
Rzym – opieka państwa nad bogami (panteon bóstw) i obowiązek oddawania im czci.
313 r.n.e. – cesarz Konstantyn wydał edykt mediolański o tolerancji religijnej.
Okres 67 lat wolności religijnej i sumienia do roku 380 kiedy wydano edykt o uznaniu za państwową religii chrześcijańskiej.
W roku 391 zakazano kultów pogańskich i wszelkie akty prawne zawarte przez pogan stały się nieważne.
XVIw. – oświecenie: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm czyli okres nietolerancji i wojny religijne.
XVIIIw. Pierwsze próby zdefiniowania wolności sumienia i religii – to wolność posiadania i zmiany poglądów religijnych.
Konstytucja USA z 1787r. (w 1791r. poprawka) zapis o wolności sumienia i religii mówiący o zakazie religii dominującej, nieuzależniania zatrudnienia od wyznania oraz niemożności zakazywania istnienia jakiejkolwiek religii.
Pierwsi ateiści – Marks i Engels – prawo do głoszenia nauki bez bóstw.
Leninizm – wolność sumienia i religii to wolność posiadania poglądów niereligijnych.
Jagiellonowie – wzór państwa bez wojen religijnych, wolność wyznania, po zakończeniu dynastii rozbiory Polski z uwagi na waśnie religijne.
Andrzej Frycz-Modrzewski zawarł rady reform (końcówka XVIw.) „każdy musi mieć wolność wierzeń w RP”.
1791r. Konstytucja 3 Maja – „każdy ma wolność wierzeń”.
1918r. – państwo wyznaniowe – „obowiązek każdego do ukończenia 18r.z. do nauki religii”.\
Wykład z 13.XI.2010r.
II RP i PRL
Model państwa wyznaniowego to silny związek koscioła z państwem.
Cztery modele:
1. Cezaropapizm (zespolenie kościoła i państwa);
2. Hierokratyzm (papo centryzm) – spór papieża z cesarzem rozstrzygnięty w 1122r. w traktacie wormackim kompromisem. Uznano, że władza państwowa ma pewne określone uprawnienia (polityka zagraniczna, wojsko) w pozostałych sprawach decydował kościół, wspólne były sądy i prawo.
3. Supremacji – Anglia (trwa do dzisiaj) – państwa protestanckie, uprzywilejowanie jednego związku wyznaniowego (np. anglikanie, protestanci). Monarcha jest głową kościoła (Anglia), Norwegia – większość rady ministrów musi być protestantami. Kościół dominujący wspiera państwo.
4. Zwierzchnictwo państwa nad związkami wyznaniowymi, które mają uprzywilejowaną pozycję prawną nad innymi i są poddane ścisłemu nadzorowi państwa, które kontroluje co robią, wypłaca duchownym pensje. Przewaga sądów i prawa państwowego nad kościelnym. Państwo broni kościoły dominujące. Przymus nauczania religii w szkołach powszechnych.
Cechy państwa wyznaniowego:
1. Musi być zapis np. w konstytucji, że jest jeden albo kilka kościołów albo zw. Wyznaniowych uprzywilejowanych;
2. Przymus nauczania religii w szkołach;
3. Finansowanie z budżetu państwa kultu nabożeństw. Minister ds. wyznaniowych wyraża zgodę na powołanie lub odwołanie duchownych. Spełnienie jednego z ww. warunków sprawia, że państwo jest wyznaniowe.
IIRP – Konstytucja marcowa: istniał zapis, że pierwszym z kościołów jest kościół katolicki, a wszystkie legalnie działające kościoły w Polsce były opłacane przez państwo i w zamian prowadziły księgi ewidencyjne aktów stanu cywilnego i wychowanie obywatelskie społeczeństwa.
Po 54r. nastąpiła laicyzacja państwa. W wojsku zejście do dekanatu. Rejestrację przejęły USC i ważnym ślubem stał się tylko przed USC. Powstała możliwość zwolnienia dziecka od nauczania religii ,konstytucję zmieniono okólnikiem ministra.
Dekret Bieruta do 48 zabezpieczał względnie dobre warunki. Po 48 roku nastąpiła konfiskata majątków kościelnych (50r. – reforma martwej ręki). 52r. dekret o obsadzaniu stanowisk duchownych. Po 57r. Gomułka złagodzi represje. 59r. – spór o obchody 1000-lecia PP i odmowa wizyty papieża. 61r. usuniecie religii ze szkół i zmiana dni wolnych świat katolickich i zakaz budowy kościołów. 70r. – Gierek – ocieplenie, niknie antyreligijna propaganda, zgoda na budowanie kościołów. Sejm PRL-u nadał własność sakralnych obiektów poniemieckich kościołowi w Polsce. 78r. wybór JPII; 79r. I pielgrzymka.
81r. – rozporządzenie o zezwoleniu na pielgrzymki (W.jaruzelski) i wspieranie kościołów w remontach.
17.05.89r. ustawa o gwarancjach WSiW, ustawa o stosunku państwa do kościoła.
28.07.93r. – konkordat (ratyfikacja w 98r.)
Związek wyznaniowy może założyć 100 osób.
Żródła prawa:
Art.25 konstytucji
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.
Art.53 o wolności sumienia i religii
Art.48 o wychowaniu dzieci
1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.
Art.169 o TK – że kościoły i związki wyznaniowe mogą składać wnioski do TK o zgodność z konstytucją przepisów prawa ich dotyczących.
Preambuła: wspomnienie, że są wierzący i niewierzący.
Konkordat – 28.07.1993r. (ratyfikacja w 98r.) – dotyczy wszystkich związków wyznaniowych
Zasady:
nie wykluczają one jednak współdziałania państwa w tych sferach.
!!! 17.05.89r. ustawa o stosunkach państwa do kościoła i z tej samej daty o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Stosunek państwa z kościołami regulują ustawy.
Art.53 konstytucji: adresatem jest każdy, wylicza przykładowe uprawnienia dla osób wierzących bądź nie. Zakaz pytania o wyznanie bądź światopogląd.
Umowy międzynarodowe np. konkordat.
Ustawy: 2 grupy – uniwersalne (obie z 17.V.89r.) i 15 indywidualnych dot. Funkcjonujących w Polsce kościołów i zw. wyznaniowych. A przy okazji o podatku dochodowym od osób fizycznych dot. Duchownych.
Rozporządzenia: np. nauczania religii w szkołach, dni wolnych od nauki w święta.
Żródłami prawa nie są: akty prawa wewnętrznego czy lokalnego.
Status duchownego – w Polsce nie ma statusu prawnego (przed wojną był funkcjonariuszem publicznym).
Duchowni podlegają ZUS (nauczyciel, ksiądz w ZK), a w pozostałych przypadkach opłacają sami 20% a 80% opłaca państwo z funduszu kościelnego.
Podatki: płacą dochodowy od osób fizycznych chyba, że korzystają z formy zryczałtowanej, wtedy raz na kwartał płacą 1200zł. Kościoły i związki wyznaniowe płacą podatki na zasadach zwykłych, a nie płacą od działalności gospodarczej jeżeli przekazują dochód na działalność charytatywną, opiekuńczą, edukacyjną czy renowację zbytków sakralnych i przekażą ten dochód w ciągu 2 lat.
Nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji dot. Dochodów ani przychodów związanych z działalnością religijną.
Obecnie w Polsce rejestrację urodzeń, ślubów i zgonów prowadzi USC. Zgłoszenie ślubu wyznaniowego musi być dokonane przez duchownego w ciągu 5 dni.
Pogrzeb: prawo do pochówku godnego i grobu (na 20 lat potem opłata na kolejne 20 lat).
Administracja cmentarza wyznaniowego ma obowiązek przyjęcia do pochówku zwłok innowiercy bądź niewierzącego, jeżeli na terenie nie ma innego cmentarza komunalnego bądź cmentarza wyznaniowego wyznania zmarłego i ma obowiązek udostępnienia go wyznawcom innej religii i ich duchownym.
Prawo karne ściga za ośmieszanie, wyszydzanie, przeszkadzanie w kultach czy obrzędach.
Minister WSWiA jest właściwym ds. wyznaniowych, negocjuje zmiany w prawie.
ulcik99