PROBLEMY ŚRODOWISKOWE UE.PDF

1831-2713

SYGNAŁY

EEA

KLUCZOWE PROBLEMY ŚRODOWISKOWE,

Z KTÓRYMI MUSI ZMIERZYĆ SIĘ EUROPA

2009

Projekt okładki: © ZOB 2008

Ilustracja na okładce: © ZOB 2008

Ilustracje: © ZOB 2008

Opracowanie graficzne: EEA

Zastrzeżenia prawne

Treść niniejszej publikacji niekoniecznie odzwierciedla oficjalne stanowisko Komisji Europejskiej, czy też

innych instytucji wspólnotowych. Ani Europejska Agencja Środowiska ani żadna inna osoba czy firma

działająca w imieniu Agencji nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne wykorzystanie informacji

zawartych w niniejszym dokumencie.

Wszelkie prawa zastrzeżone

Żadna część niniejszej publikacji nie może być odtwarzana pod jakąkolwiek postacią, ani też z

wykorzystaniem środków elektronicznych czy technicznych, takich jak kserowanie, nagrywanie, czy

innej formy przechowywania informacji bez pisemnego zezwolenia posiadacza praw autorskich. Proszę

skontaktować się EEA w kwestiach związanych z prawami do tłumaczenia i reprodukcji niniejszego

dokumentu (dane adresowe znajdują się poniżej).

Informacje dotyczące Unii Europejskiej są dostępne w internecie za pośrednictwem portalu Europa

(www.europa.eu).

Luksemburg: Biuro Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009

ISBN 978-92-9167-390-2

ISSN 1831-2713

DOI 10.2800/58116

Druk ekologiczny

Niniejsza publikacja jest drukowana zgodnie z wysokimi standardami związanymi z ochroną środowiska.

Druk: Schultz Grafisk

— Certyfikat systemu zarządzania środowiskowego: ISO 14001

— IQNet — Międzynarodowa sieć jednostek certyfikujących DS/EN ISO 14001:2004

— Certyfikat: ISO 9001: 2000

— Rejestracja w systemie EMAS. nr licencji DK — 000235

— Oznaczenie ekologiczne „Nordycki łabędź”, nr licencji 541 176

— Certyfikat FSC — kod rejestracji: SW — COC — 698

Papier

— Papier o niskiej gramaturze, bezdrzewny, matowy, produktowny metodą bezchlorową (TCF)

— Oznakowanie „Nordycki łabędź”

Wydrukowano w Danii

REG.NO. DK-000244

Europejska Agencja Środowiska

Kongens Nytorv 6

1050 Copenhagen K

Dania

tel.: +45 33 36 71 00

faks: +45 33 36 71 99

Strona internetowa: eea.europa.eu

Pytania: eea.europa.eu/enquiries

SYGNAŁY 2009 EEA / 3

Spis treści

Czym są „Sygnały” ................................................................................................................4

Od redakcji...........................................................................................................................5

Łagodzenie zmian klimatycznych — Nie tylko gorące powietrze ....................................................6

Przystosowanie do zmian klimatycznych — Gdy wyschną studnie ...............................................10

Bioróżnorodność — Ślimaki-zabójcy i inne obce gatunki ............................................................14

Zanieczyszczenie powietrza — Twój każdy oddech....................................................................18

Rolnictwo i środowisko — Opanować WPR ...............................................................................22

Morza — Jak ryba bez wody ..................................................................................................26

Energia — A co, jeśli nastąpi dobra koniunktura dla bioenergii?..................................................30

Odpady — Nie na moim podwórku .........................................................................................34

4 / SYGNAŁY 2009 EEA / CZYM SĄ „SYGNAŁY”

Czym są „Sygnały”

„Sygnały” są raportem publikowanym przez Europejską

Agencję Środowiska (EEA) na początku każdego roku,

zawierającym zwięzłe historie związane z interesującymi

zagadnieniami, zarówno z punktu widzenia debaty na temat

polityki środowiskowej, jak i szeroko pojętej opinii publicznej w

nadchodzącym roku.

Zajmujemy się monitorowaniem środowiska naturalnego w

32 krajach będących członkami EEA, w ramach partnerstwa z naszą

siecią. Począwszy od naukowców, brodzących po kolana w wodzie,

skończywszy na zdjęciach satelitarnych z przestrzeni kosmicznej,

pracujemy z wielką ilością danych na temat środowiska.

U podstaw naszej działalności leży znajdywanie, odczytywanie

i rozumienie szerokiej gamy „sygnałów” dotyczących stanu i

różnorodności naszego środowiska. Opracowując „Sygnały”

dbamy o poszanowanie złożoności nauki, która stanowi fundament

naszej działalności oraz uwzględniamy pełen zakres niepewności,

jaka cechuje wszystkie zagadnienia będące przedmiotem naszych

prac.

Swoje działania kierujemy do szerokiego grona odbiorców,

od studentów, do naukowców, od polityków do rolników oraz

przedstawicieli małego biznesu. Przygotowując „Sygnały”,

które zostaną opublikowane we wszystkich 26 językach EEA,

przyjęliśmy formułę przedstawiania konkretnych historii, co

umożliwi nam dotarcie do przedstawicieli wszystkich wyżej

wymienionych grup odbiorców.

Osiem historii przedstawionych w raporcie nie wyczerpuje

tematyki, lecz przy ich wyborze kierowaliśmy się ich istotnością z

punktu widzenia bieżącej debaty na temat polityki środowiskowej

w Europie. Historie dotyczą takich tematów priorytetowych, jak

zmiany klimatyczne, przyroda oraz bioróżnorodność, eksploatacja

zasobów naturalnych i zdrowie.

W relacjonowaniu historii przyjęliśmy różne podejścia. Każda z

historii stawia określoną tezę, natomiast wspólnie historie obrazują

mnogość wzajemnych relacji między pozornie niepowiązanymi

zagadnieniami.

Będziemy wdzięczni, jeżeli zechcecie się Państwo podzielić

z nami swoją opinią na temat Sygnałów. Prosimy o zgłaszanie

uwag przy pomocy formularza EEA: http://www.eea.europa.eu/

enquiries. Proszę pamiętać o wpisaniu w polu z tematem słowa

„Signals”.

SYGNAŁY 2009 EEA / OD REDAKCJI / 5

Od redakcji

Otaczający nas świat przyrody często stanowi zachwycające

swym pięknem tło naszego codziennego życia. Może to być

pobliski potok, staw lub pas plaży. W większej skali, zachwyca

nas nieopisane piękno Alp lub Karpat, prastarych lasów, wielkich

rzek lub zapierających dech w piersiach wybrzeży. Poza Europą

głęboko w naszej pamięci pozostają niezapomniane obrazy mas

lodu na Antarktydzie i Arktyce, lasy tropikalne Amazonii oraz

porośnięte sawanną równiny Afryki.

Większa część naszego dziedzictwa przyrodniczego jest obecnie

narażona na zagrożenia związane z niespotykanym dotąd

wzrostem liczby ludności i rozwojem gospodarczym. Kiedy

przyszłam na świat, na świecie żyło 3 miliardy ludzi. Dziś jest

nas 6,7 miliarda, a według prognoz, do roku 2050 liczba ludności

świata wzrośnie do 9 miliardów.

W ostatnich dziesięcioleciach wzrost światowej gospodarki —

pod względem globalnego produktu krajowego brutto (PKB) —

postępuje w niespotykanym wcześniej tempie: w roku 1950 PKB

wyniósł 4 tryliony euro, podczas gdy w roku 2007 przekroczył

42 tryliony euro. Ten dziesięciokrotny wzrost był spowodowany

kilkoma głównymi czynnikami, nie tylko przepływem surowców

i towarów, które w całości pochodzą z naszego środowiska.

W przeciwieństwie do wzrostu gospodarczego, środowisko

naturalne ucierpiało. Lodowce w górach Europy topnieją,

powodując coraz większe zagrożenie powodziowe, a co za tym

idzie, niedolę milionów zwykłych ludzi. Letnia pokrywa lodowa

Morza Arktycznego kurczy się coraz bardziej i staje się coraz

cieńsza w niespotykanym wcześniej tempie: w roku 2007 obszar

pokrywy lodowej był o połowę mniejszy w porównaniu z 1950 r.

Na całym świecie ponad miliardowa rzesza, głównie ubogich

ludzi, uzyskuje żywność oraz środki do życia z rybołówstwa.

Jednak połowa wszystkich naturalnych zasobów rybackich

została przetrzebiona. Najprawdopodobniej, jeżeli dzisiejsze

tendencje nie zostaną odwrócone, do roku 2050 większość

dzisiejszego rybołówstwa komercyjnego upadnie. Wróćmy

na ląd. Tam ludzie bezwzględnie trzebią lasy tropikalne na

potrzeby gospodarcze, nie zwracając przy tym uwagi na korzyści

ekologiczne, jakie te lasy przynoszą.

Powyższe tendencje mogą zmienić charakter naszej relacji ze

światem przyrody, lecz nie zmienią tego, że nasze istnienie zależy

od świata natury. Zasoby naturalne, którymi obdarza nas planeta,

stanowią fundament naszej działalności gospodarczej oraz

integralności naszych społeczeństw.

Mimo to sposób, w jaki organizujemy swoją gospodarkę nie

uwzględnia w wystarczającym stopniu naszej zależności od

przyrody w relacji z nią — nie ma społeczeństw bez środowiska

naturalnego, lecz istnieją przykłady środowiska naturalnego bez

społeczeństw. Brak odpowiedzialności za to, co istotne z punktu

widzenia naszego związku z naturą stanowi główną przyczynę

degradacji świata przyrody, którą możemy dostrzec dookoła.

W 2006 r. Lord Nicolas Stern określił cenę skutków zmian

klimatycznych. Przewidywał on, że koszty oddziaływania zmian

klimatycznych mogłyby zostać w znacznym stopniu ograniczone

pod warunkiem natychmiastowego zmniejszenia emisji gazów

cieplarnianych. Działania podjęte już teraz będą o wiele tańsze i

bardziej skuteczne niż działania podjęte później.

Raport Sterna stanowił bodziec dla inicjatyw w innych

obszarach polityki, głównie w zakresie bioróżnorodności i

usług ekosystemowych. Takie inicjatywy jak raport Sterna

pomogły nam zrozumieć jaką stawkę ryzykujemy, jeżeli nadal

będziemy postępować według obecnych schematów konsumpcji.

Przede wszystkim, musimy odzyskać poczucie pokory wobec

świata przyrody, gdyż jak już od dawna wiadomo rdzennym

mieszkańcom, w końcu będziemy musieli odpowiedzieć przed

przyrodą. Przyroda rządzi się własnymi prawami i ma własne

ograniczenia. Otaczający nas świat natury stanowi fundament

naszego społeczeństwa — a nie wyłącznie tło dla życia

społecznego.

Przy pomocy „Sygnałów” pragniemy przyczynić się do

większego docenienia środowiska naturalnego. Mamy nadzieję,

że uda nam się wpłynąć na sposób myślenia oraz postawy i

decyzje, które wszyscy podejmujemy na co dzień.

Ten rok będzie miał historyczne znaczenie z punktu widzenia

środowiska. Jego kulminacją będzie wielki szczyt ONZ w

sprawie zmian klimatycznych, który odbędzie się w grudniu w

Kopenhadze. Szczyt ten, który będzie być może najważniejszym

jak dotąd spotkaniem dotyczącym środowiska, musi zakończyć

się przyjęciem godnego następcy Protokołu z Kioto.

Emisja gazów cieplarnianych stanowi zaledwie jeden z

przejawów znacznie głębszego problemu: naszej niezdolności do

życia w sposób zrównoważony. Skala istniejących problemów

środowiskowych nie powinna nas jednak paraliżować, powodując

naszą bezczynność. Powinna zwiększać naszą świadomość i

zachęcać do rozwijania nowych, bardziej ekologicznych modeli

życia, rozwoju, produkcji i konsumpcji. Kwestia ta sprowadza się

do przewartościowania fundamentalnych aspektów życia. Teraz,

gdy kierunku rozwoju poszukują rynki finansowe, być może

kierunek ten może wskazać środowisko.

Prof. Jacqueline McGlade,

Dyrektor wykonawczy,

Europejska Agencja Środowiska,

Kopenhaga

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: