14
MODEL ORGANIZACYJNY SYSTEMU KURATELI
Rys historyczny kurateli dla dorosłych:
Pierwszym w naszym ujęciu kuratorem dla osób dorosłych był Amerykanin Jan Augustus, który w 1841 roku złożył kaucję za pewnego przestępcę i zaręczył sędziemu, że wyprowadzi go na dobrą drogę. W ciągu swojego życia opiekował się wieloma przestępcami, ręczył jedynie za tych którzy pierwszy raz dopuścili się przestępstwa. Praktyka w tym przypadku wyprzedziła teorię, gdyż ustawa w 1848 roku powołała pierwszych kuratorów zawodowych. W Anglii kuratelę powszechnie zastosowano w praktyce dopiero w XX wieku. Ustawa z 1907 roku wprowadziła instytucję kuratorów mianowanych i płatnych dla nieletnich i osób dorosłych. W Polsce Kodeks Karny z 1932 roku przewidywał stosowanie dozoru w stosunku do osób skazanych, którym warunkowo zawieszono wykonanie kary pozbawienia wolności. Jednak przepis ten pozostał martwy dopiero Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w 1959 roku powołało instytucje kuratorów sądowych dla nieletnich. Natomiast w 1957 roku powołano instytucje kuratorów społecznych dla osób dorosłych skazanych. Regulacja prawna w stosunku do kuratorów zawodowych dla dorosłych dokonana została w 1965 roku.
Model kurateli sądowej:
Reforma zmiany modelu kurateli sądowej została zapoczątkowana w 1993 roku. Reforma zakładała zmianę modelu kurateli ze społeczno – zawodowej na zawodową i społeczną.
Zaplanowano trzy etapy reformy kurateli:
- etatyzacja – pozyskać jak największą liczbę etatów, aby zwiększyć liczby kuratorów zawodowych
- legislacji – dążenie do wydania ustawy o kuratorach sądowych
- podnoszenie kwalifikacji kuratorów oraz wprowadzenie metody indywidualnych przypadków jako dominującej w prowadzeniu dozoru
Ustawa z 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych.
W oparciu o tezy profesor BAŁANDYNOWICZA można przyjąć model zawodowo – społeczny opierający się na roli kuratora jako organizatora oddziaływań resocjalizacyjnych.
Innym modelem jest kurator kontroler (społeczny) oraz kliniczny model kurateli. Charakterystyka osób objętych klinicznym modelem kurateli wskazuje na konieczność stosowania specjalistycznych oddziaływań. Najodpowiedniejszym stylem postępowania w klinicznym modeli kurateli jest metoda indywidualnego przypadku (postawienie odpowiedniej diagnozy pedagogicznej). Model roli zawodowej kuratora może być określony przez wskazanie jej funkcji wewnętrznej ze względu na oczekiwania sądu oraz funkcji zewnętrznej wiążącej się z oczekiwaniami szerszego systemu społecznego.
Kurator w strukturze hierarchicznej sądu:
Do 2001 roku:
Wydział Penitencjarny Prezesowi Sądu Okręgowego Kurator Okręgowy
(po odbyciu kary) podlegał
Prezesowi Sądu Rejonowego
podlegał
Przewodniczącemu Wydziału
Kurator Zawodowy
Po 2001 roku, po ustawie kuratorskiej nastąpiła zmiana:
(po odbyciu kary) podlega
podlega
Kierownikowi Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej
Zespół Kuratorski
Powinno być:
Sędzia Kurator
Funkcje kuratora sądowego:
1. system czynności społecznego wynikający z funkcji wewnętrznej:
- czynności wspomagające sąd – związane są z procesem sądowym oraz z czynnościami kuratora w postępowaniu wykonawczym
- czynności organizacyjne – są to czynności związane z pracą zespołu kuratorskiego
2. system czynności kuratora sądowego wynikający z funkcji zewnętrznej:
- czynności resocjalizacyjne związane z realizacją dozoru kuratorskiego
- czynności profilaktyczne
DOZÓR
Dozór – środek związany z podaniem sprawcy próbie w warunkach wolności:
D – dozór kuratorski
Du – dozór uproszczony – nie ma orzeczonego dozoru kuratorskiego (okres póby)
okres próby = probacja + dozór kuratorski
zlecenie dozoru – nie później niż 14 dni
pierwszy kontakt – 7 dni
orzeczenie dozoru – nie później niż 14 dni od nawiązania kontaktu
Okres próby:
Pozostały czas do odbycia całej kary pozbawienia wolności stanowi okres próby. Okres próby nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż lat 5. W przypadku młodocianych i recydywistów od 3 do 5 lat, a skazani na dożywocie od 2 do 10 lat. Okres próby musi być określony w wyroku sądowym.
Probacja:
Są to środki wolnościowe związane z poddaniem sprawcy czynu karalnego przestępstwa próbie, np. kara pozbawienia wolności w zawieszeniu, warunkowe przedterminowe zwolnienie, warunkowe umorzenie postępowania karnego, kara ograniczenia wolności.
Dozór:
Jest orzeczona kara pozbawienia wolności. Ta kara musi być zawieszona i w trakcie okresu próby jest dozór. Okres próby jest niezmienialny. Dozór nie może być większy niż okres próby, ale może być mniejszy.
Powierzenie dozoru powinno nastąpić bezzwłocznie bądź w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku.
Dozór w orzeczeniu sądu nie zawsze musi towarzyszyć ustalonemu okresowi próby. Niektóre przepisy prawa karnego wskazują na obowiązkowe stosowanie dozoru. Dozór kuratorski ma zawsze każdy:
- (nieletni) małoletni
- recydywista
- skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności
- sprawca przestępstwa, który popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku przestępczym
- sprawca, który z popełniania przestępstw uczynił sobie stałe źródło dochodów
Dozór jest ponadto obowiązkowy przy warunkowym zwolnieniu osoby, wobec której był uprzednio wykonywany środek zabezpieczający.
Istota dozoru polega na kontroli wykonanej przez odpowiedni podmiot nad sprawowaniem osoby powierzonej. Osoba zabronionego przez prawo karne. Sąd w orzeczeniu oznacza komu powierza sprawowanie dozoru.
Osoby sprawujące dozór:
- sądowy kurator zawodowy
- sądowy kurator społeczny
- inne podmioty sprawujące dozór: przedstawiciele stowarzyszeń organizacji instytucji (art. 170 art. 32 i 39), osoba godna zaufania (za osobę godną zaufania można przyjąć osobę, która ma obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, nie była skazana za przestępstwo, nie została pozbawiona praw rodzicielskich i ukończyła 24 lata, daję rękojmię należytego wykonywania powierzonych jej obowiązków), wojskowy kurator społeczny
Kurator sądowy po objęciu dozoru powinien:
- zaznajomić się z aktami sprawy karnej i innymi niezbędnymi źródłami informacji o skazanym
- zaznajomić się z przebiegiem dotychczasowych dozorów i nadzorów wykonywanych przez kuratorów rodzinnych
- nawiązać pierwszy kontakt ze skazanym nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej
- pouczyć skazanego o prawach i obowiązkach wynikających z okresu próby i dozoru oraz omówić sposób i terminy ich realizacji
- udzielić skazanemu pomocy w rozwiązywaniu problemów adaptacyjnych i życiowych
- nawiązać kontakt z rodziną i środowiskiem skazanego
Środki probacji, przy których jest orzeczony dozór kuratorski:
Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem:
- zbrodnią – jest czy zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo arą surowszą; zbrodnię można popełnić tylko umyślnie
- występkiem – jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyższej 30 stawek dziennych karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc; występek można popełnić umyślnie i nieumyślnie (jeżeli ustawa tak stanowi)
Kary zasadnicze:
- grzywna – wymierza się w stawkach dziennych określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej najniższa liczba stawek wynosi 10 zł, a najwyższa 360 zł; stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł ani też przekraczać 2 tyś zł
- ograniczenie wolności
- pozbawienie wolności
- 25 lat pozbawienia wolności
- dożywotnie pozbawienie wolności
Metodyka sprawowania dozoru:
Co powinno być w sprawozdaniu z objęcia dozoru?
- terminarz i źródła informacji (kiedy i z kim)
- dane identyfikacyjne
- kiedy objął dozór
- analiza interpretacja zabranego materiału
- aktywa, pasywa
- prognoza
- plan pracy resocjalizacyjnej
- należy przedstawić diagnozę środowiskową
- zamierzenia readaptacyjne
- metody prowadzenia dozoru i kontroli zachowania skazanego
- warunki osobiste i bytowe skazanego oraz jego stosunek do dozoru i obowiązków okresu próby
- określić możliwości i przeszkody ich realizacji oraz podać źródła informacji o skazanym
Karta czynności dozoru:
Przebieg dozoru i podejmowane czynności kurator sądowy dokumentuje w karcie czynności dozoru osobno dla każdego dozorowanego, w której zapisuje: datę i miejsce czynności, rodzaj czynności w tym uzyskane dokumenty i informacje, źródła informacji oraz własne uwagi – zamierzenia w zakresie sprawowania dozoru. Przykład karty czynności dozoru:
Karta czynności dozoru w sprawie (sygnatura) np. D23/03 numer/rok
Imię i nazwisko dozorowanego
Data i miejsce czynności
Rodzaj czynności
Źródła informacji
Uwagi i zamierzenia
wywiady środowiskowe
skrzacik_211