LIBERTE.pdf

LIBERTÉ! | 1

LIBERTÉ!

Redaktor Naczelny

Leszek Jażdżewski

Zespół Liberté!

Piotr Beniuszys, Alicja Błaszkowska, Michał Ciechan, Sławomir Drelich, Joanna Elmann, Maria Filipek, Daria Hejwosz,

Witold Jarzyński, Maciej Jędraszek, Małgorzata Jastrzębska, Michał Kałużyński, Michał Kolanko, Łukasz Kowalski,

Dominik Krakowiak, Adrian Kret, Tomasz Krzyżanowski, Włodzisław Kuzitowicz, Igor Lyubashenko, Kamila Łepkowska,

Malwina Nowak, Ewa Pęcherska, Yana Prystupa, Monika Rosa, Mariusz Samulak, Anna Strożek, Adam Szłapka,

Aneta Wawrzyńczak, Katarzyna Wolanin, Wojciech Zasadowski, Michał Żakowski, Anna Żamejć

Redakcja i korekta wersji drukowanej

Alicja Błaszkowska, Anna Strożek

Korekta liberte.pl

Alicja Błaszkowska, Marta Niedziałkowska, Anna Strożek

OD REDAKTORA NACZELNEGO

iedy na początku roku oddawaliśmy Państwu do rąk I nu-

mer „Liberté!”, nie wiedzieliśmy jeszcze, czy będzie miał

następców, czy też było to wydarzenie jednorazowe.

Z dumą możemy powiedzieć — udało się. Oto II numer „Liber-

té!” w druku.

Rada patronacka

Henryka Bochniarz, Witold Gadomski, Szymon Gutkowski, Jan Hartman, Ireneusz Krzemiński, Janusz Lewandowski,

Andrzej Olechowski, Zbigniew Pełczyński, Wojciech Sadurski, Marek Safjan, Tadeusz Syryjczyk, Jerzy Szacki,

Adam Szostkiewicz, Paweł Śpiewak, Jan Winiecki

Przez ten czas wiele się wydarzyło. Kiedy czytacie Państwo te sło-

wa, w Internecie na www.liberte.pl znajduje się już dziewiąta edycja pisma i wiele bie-

żących komentarzy, wystartowaliśmy też z angielską wersją „Liberté!” na www.liber-

teworld.com. W tym roku ukażą się także jeszcze dwa numery pisma drukiem, które

znajdą Państwo jesienią w Empikach. „Liberté!” rozwija się i profesjonalizuje, co mam

nadzieję będzie widoczne już w tym numerze.

Wydawca

Fundacja Industrial (al. Kościuszki 1G, 90–418 Łódź)

Błażej Lenkowski — Prezes Zarządu

Leszek Jażdżewski — Wiceprezes Zarządu

Kamil Janiszewski — Sekretarz Zarządu

Filip Miłoszewski — Członek Zarządu

Rafał Szkudlarek — Członek Zarządu

Postanowiliśmy go poświęcić w znacznej części na próbę bilansu minionego 20-lecia

z liberalnego punktu widzenia. Źle się dzieje, kiedy w odpowiedzi na frustracje tych,

dla których III RP jest Rywinlandem, odpowiadamy bezkrytyczną hagiografią. Jesteśmy

dumni z ostatnich 20 lat, ale stać nas na krytyczne spojrzenie, także wobec środowiska

liberalnej, proeuropejskiej inteligencji, z którym się utożsamiamy.

Projekt i skład

Postacią-symbolem dla tej grupy jest prof. Bronisław Geremek, którego tragiczna śmierć

rok temu pogrążyła nas w żałobie. Wielu z nas sprawami publicznymi zajęło się właśnie

ze względu na niego — autorytet największego formatu. Europejczyka, który bez kom-

pleksów głosił polskie, środkowoeuropejskie przesłanie w Europie. Polaka, który my-

ślał w kategoriach europejskiej racji stanu i miał odwagę wytykać rodakom ich małość.

Bronisław Geremek, dla nas Profesor, był wybitnym politykiem, tak często niedocenia-

nym nad Wisłą. W tym numerze podejmujemy próbę przedstawienia i zinterpretowa-

nia jego programu politycznego, którego spadkobiercami się czujemy.

Quality Pixels — Adam Plesiak, Łukasz Domiza

Projekt graficzny okładki

Filip Frydel

Strona www.liberte.pl oraz www.liberteworld.com

Kamil Janiszewski, Filip Miłoszewski, Rafał Szkudlarek

Koordynator projektu LiberteWorld.com

Tomasz Krzyżanowski

Pomnik, jakiego zapewne by sobie życzył Bronisław Geremek, to pojętni uczniowie,

którzy będą nieść dalej jego myśl o otwartej Polsce w silnej Europie. Europie żyjącej

w harmonii i pokoju, którymi historia w jej dziejach szafowała tak oszczędnie.

Tłumaczenia

Alicja Błaszkowska, Jadwiga Bogucka, Julia Jasińska, Magdalena Jermacz, Dominik Krakowiak, Marta Kurek,

Kamila Łepkowska, Ewa Pęcherska, Katarzyna Wocław

Zapraszam serdecznie do lektury

Leszek Jażdżewski, redaktor naczelny „Liberté!”

Druk

Wydawnictwo PAPIRUS

37–500 Jarosław, ul. Spytka 11

Specjalne podziękowania za pomoc przy tworzeniu II numeru Liberte! składamy na ręce: Jolanty Kurskiej, Jarosława Kurskiego,

Marcina Frybesa, Szymona Gutkowskiego, Wojciecha Unolta, Łukasza Kowalskiego oraz Ambasady Francji w Polsce.

Prenumerata

Jeszcze w tym roku zapraszamy Państwa do lektury III i IV numeru „ Liberté! ”

Oba numery dostępne będą w sprzedaży w dobrych punktach prasowych. Zapraszamy także do prenu-

meraty, dwa numery w promocyjnej cenie: 30 zł. Osoby zainteresowane prosimy o kontakt na adres

e-mail: fundacja@findustrial.pl

Reklama

Podmioty zainteresowane reklamą w III i IV numerze „ Liberté! ” , a także na stronie www.liberte.pl prosi-

my o kontakt na adres e-mail: fundacja@findustrial.pl

Zrealizowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Henryk Panusz

LIBERTÉ! | 1

Ale nam się wydarzyło

KRAJ 4

Szymon Gutkowski

Od wielkiej transformacji do małych zmian

PRAWO 7 Polacy nie rozumieją prawa

— wywiad Tomasza Krzyżanowskiego

Błażej Lenkowski

Kilka idei Księcia

IDEE 1 Konfliktogenna? Krótkowzroczna? Jałowa?

GEREMEK 78

Piotr Beniuszys

POLITYK

Dwa narody. Nie ma sprawiedliwości bez wolności.

Ze wstępem Marka Goldfingera

Sławomir Drelich

Kultura „wykpiwaczy” i „uchylców”

Bronisław Geremek

Jan Skórzyński

Bronisław Geremek i Solidarność. Realizm wartości

GOSPODARKA 2 Potęga rynku — Gospodarczy bilans transformacji w Polsce

— wywiad Kamili Łepkowskiej

Hanna Suchocka

Consensus facit legem

— Bronisława Geremka szkoła prawa

Patryk Pleskot

Twardy orzech do zgryzienia. Solidarnościowa

dyplomacja Bronisława Geremka w ocenach

dyplomatów PRL

Jan Winiecki

Marek Góra

Wymiana systemu emerytalnego. Wielka rewolucja

ostatnich 20 lat — wywiad Błażeja Lenkowskiego

Andrzej Wielowieyski

Pożegnanie Profesora

100

Małgorzata

Starczewska-Krzysztoszek

Polska przedsiębiorczość — poszukiwanie ścieżek rozwoju

Adam Michnik

EUROPEJCZYK

Minister spraw zagranicznych demokratycznej Polski

105

Witold Gadomski

Spłata długu po II RP

Bernard Kouchner

Bronisław Geremek — polski demokrata,

europejski mąż stanu

108

Paolo Morawski

Genius loci Polski

111

SPOŁECZEŃSTWO 5 Pokolenie '89 — debata

Jolanta Kurska

CZŁOWIEK

Centrum im. Prof. Bronisława Geremka.

O Fundacji i jej celach — wywiad Mariusza Samulaka

116

Marcin Gasiuk

Profesor — rozmowa z Dominikiem Krakowiakiem

118

Marcin Geremek

Iść do przodu — wywiad Marii Filipek

124

Adam Szłapka

Razem '89 — krótka historia świętowania

Łukasz Klejnowski

Jean Paul Oury

Aleksander Plahr

Milan Lorinc

Nowe pokolenie wspólnej Europy — debata

młodych Europejczyków

2 | LIBERTÉ!

LIBERTÉ! | 3

Jerzy Stępień

Paweł Ciacek

Szymon Gutkowski

Marcin Meller

Agata Passent

Stanisław Trzciński

LIBERTÉ!

KRAJ

cenne doświadczenie. W 20. rocznicę warto spojrzeć w prze-

szłość, by lepiej zrozumieć nasze dzisiejsze położenie, a na-

stępnie w przyszłość, aby uświadomić sobie wyzwania, przed

jakimi stoimy.

KRAJ

1989-2009

Jestem jednym z tych młodych Polaków, którzy rozpoczęli

swoje dorosłe życie w 1989 roku. Miałem wtedy 19 lat. Od

tamtego czasu moje życie i życie moich rówieśników nabrało

prędkości tak jak pociąg. Ze stacji ruszyliśmy w ’89 i ciągle

jedziemy tak szybko, jak to tylko możliwe. Choć żaden z „no-

wych” krajów europejskich nie ma jeszcze pociągów TGV, to

my odgrywamy ich rolę w Europie Środkowo-Wschodniej.

Minęło 20 lat, lecz patrząc wstecz, czasami ma się wrażenie,

że upłynął zaledwie rok, może dwa. W 1989 nie musieliśmy

zadawać sobie zbyt wielu pytań, ponieważ większość odpo-

Nietolerancja i ksenofobia są wciąż głęboko zakorzenione

w społeczeństwie. Kościół katolicki silnie angażuje się w po-

litykę, a religii zamiast w kościele dzieci uczą się w szkole.

wiedzi była oczywista. W ówczesnej Polsce, Czechosłowa-

cji, na Węgrzech, we wschodnich Niemczech, Rumunii czy

Bułgarii pieniądze leżały na ulicy. Wystarczył talent i bez

doświadczenia zaczynało się własny biznes i karierę. To nie

był czas na myślenie, ale na działanie. Wszyscy wykorzysty-

waliśmy naszą wolność: ekonomiczną, społeczną, wolność

słowa i ekspresji. Kiedy się rozejrzymy i zadamy sobie pytanie

o to, co należy zrobić przez 20 następnych lat, odpowiedzi są

bardziej skomplikowane. Czas prostych rozwiązań dla naszej

części Europy minął.

WIELKIEJ

Szymon Gutkowski

Jednym słowem, Polska odniosła wielki sukces. Ostatnie 20

lat to jeden z najlepszych okresów w historii Polski, choć nie

w oczach każdego Polaka, ponieważ nie wszyscy skorzystali

na transformacji w równym stopniu.

TRANSFORMACJI

Dobrze jest pamiętać, ile udało nam się osiągnąć do tej pory.

Większość krajów bloku wschodniego jest w Unii, co można

uznać za historyczny sukces. Gospodarka Polski zajmuje już

6. miejsce w UE. Mamy wolny rynek, stabilną walutę i dyna-

miczną giełdę papierów wartościowych. Wskaźnik PKB rośnie

w 2009, czyli w roku globalnego kryzysu. Żyjemy w państwie

demokratycznym z silnym i sprawnym samorządem lokal-

nym. Należymy do NATO i mamy dobre relacje ze wszyst-

kimi państwami sąsiadującymi, z wyjątkiem Białorusi. Młodzi

Polacy mają możliwość pracy i uczenia się w większości kra-

jów europejskich. Kobiety zaczynają odgrywać coraz większą

rolę w biznesie i w polityce, a społeczności homoseksualne

DO MAŁYCH ZMIAN

lat temu wielkie historyczne wydarzenie w Europie Środko-

wo Wschodniej zainspirowało setki, a nawet tysiące ludzi do

działania. Wielu młodych zaczęło zakładać własne firmy,

zostało prawnikami, konsultantami, dziennikarzami czy specjalistami

PR. Większości tych profesji właściwie w krajach komunistycznych nie

było. Przez 20 lat ci młodzi ludzie rozwinęli się zawodowo i zebrali

4 | LIBERTÉ!

LIBERTÉ! | 5

KRAJ

wyszły z cienia. Jednym słowem, Polska odniosła wielki sukces.

Ostatnie 20 lat to jeden najlepszych okresów w historii Polski,

choć nie w oczach każdego Polaka, ponieważ nie wszyscy

skorzystali na transformacji w równym stopniu. Chociaż biorąc

pod uwagę sytuację Polski sprzed dwóch dekad, zmiana robi

wrażenie. W 1988 miałem 18 lat, więc dobrze ten czas pa-

miętam. Nie było wolności słowa, choć sytuacja poprawiła się

w połowie lat 80. Ciągle jednak za publiczne wyrażanie wła-

snej opinii można było trafić do więzienia. Wtedy Zachód był

dla nas krainą marzeń. Polska była szara, Zachód – kolorowy.

Kolorowe opakowania produktów przysyłanych przez nasze

rodziny z zagranicy, ładne domy, dobre samochody, świetne

wakacje i przyzwoite warunki pracy. Wszyscy wiedzieliśmy,

graczem na skalę światową, więc może warto przyjąć część

odpowiedzialności za działania, które podejmuje globalnie?

Wszystko to są pytania retoryczne, jednak nowe dla krajów

Europy Środkowo-Wschodniej. Na kogo zagłosujemy? Jaki

program warto wybrać na następne 20 lat?

Nietolerancja i ksenofobia są wciąż głęboko zakorzenione

w społeczeństwie. Kościół katolicki silnie angażuje się w poli-

tykę, a religii zamiast w kościele dzieci uczą się w szkole.

Wciąż mamy przerośniętą biurokrację, skomplikowane prawo

podatkowe i prawo pracy. Wiele firm jeszcze nie sprywaty-

zowano. Nie wyznaczyliśmy realnej daty wstąpienia do strefy

euro. Nasze społeczeństwo obywatelskie jest słabe. Nie ufamy

sobie nawzajem. Polska zajmuje ostatnie miejsce w Europie,

jeśli chodzi o indeks zaufania. A przecież to ono tworzy ka-

pitał społeczny, a ten z kolei decyduje o sile społeczeństwa

obywatelskiego. Polacy rzadko są członkami organizacji poza-

rządowych, stowarzyszeń czy fundacji. W tej dziedzinie także

zajmujemy bardzo dalekie miejsce w rankingu krajów Unii.

Nietolerancja i ksenofobia są wciąż głęboko zakorzenione

w społeczeństwie. Kościół katolicki silnie angażuje się w po-

litykę, a religii zamiast w kościele dzieci uczą się w szkole.

Podejrzani przez miesiące są trzymani w areszcie bez procesu.

Warunki w więzieniach są w większości przypadków fatalne.

Nie mamy autostrad, a nieliczne powstające nie zapewnia-

ją szybkiego dojazdu do stolicy. To tylko niektóre problemy,

z którymi się borykamy. Kto zatem weźmie odpowiedzialność

za zmianę? Kto sprawi, że polska gospodarka będzie bardziej

efektywna, a polska kultura bardziej otwarta?

Jednym słowem, Polska odniosła wielki sukces. Ostatnie 20

lat to jeden z najlepszych okresów w historii Polski, choć

nie w oczach każdego Polaka, ponieważ nie wszyscy sko-

rzystali na transformacji w równym stopniu.

że w Niemczech każdy robotnik ma samochód. Dziś również

u nas większość robotników może sobie pozwolić na nie-

mieckie auto, używane, ale jednak wciąż porządne. Ludziom

w moim wieku z Europy Zachodniej trudno sobie wyobrazić

skalę tych zmian – wybuchu pozytywnych emocji i energii.

Przecież w latach 90. pracowaliśmy na okrągło, nie jeździli-

śmy na wakacje, prawie nie spaliśmy. To była długa i niełatwa

droga, ale większości z nas przyniosła wiele korzyści.

Wolność i odpowiedzialność

Przez ten czas zrozumieliśmy, że wraz z wolnością zwiększa

się znaczenie odpowiedzialności. W ustroju komunistycznym

większość decyzji ktoś podejmował za nas. W demokracji –

wręcz przeciwnie – ty sam musisz decydować. Na przykład:

na kogo głosujesz? Albo: jak pomożesz ulepszyć szkołę swoich

dzieci? Co możesz zrobić, żeby ci, którym się nie powiodło,

też otrzymali szanse? W komunistycznej gospodarce każda fir-

ma była częścią utopijnego centralnego planowania. To już

przeszłość. Jeśli masz wybór, jesteś odpowiedzialny za rezul-

taty. Jeśli głosujesz, odpowiadasz za tych, których wybrałeś.

Jeśli nie robią tego, co do nich należy, musisz zareagować.

Jeśli natomiast nie głosujesz, jesteś odpowiedzialny za niedo-

konanie wyboru. Odpowiedzialność za nasze wspólne dobro

to dla nas nowe doświadczenie. Jak więc będziemy głosować

w nadchodzących wyborach? Co jest kluczowe dla rozwoju

Polski i Europy Środkowo-Wschodniej? Czy powinniśmy „wy-

korzystać” Unię Europejską, troszcząc się tylko o to, jak dużo

funduszy uda nam się pozyskać? A może powinniśmy wziąć

na siebie część odpowiedzialności za jej przyszłość? Unia jest

Naturalnie to partie polityczne powinny się tym zająć. Niestety

zamiast tworzyć realne plany reform, doskonalą umiejętności

PR. Koncentrują się na tym, aby dojść do władzy i tę władzę

utrzymać, a nie na tym, by ją dobrze wykorzystać. Z tych po-

wodów stworzyliśmy Projekt:Polska. Staramy się wskazywać,

co powinno zostać zmienione. Patrzymy w przyszłość.

Liberalizm następnych 20 lat

Chcemy, aby za następnych 20 lat Polska stała się bardziej

liberalnym krajem z większą wolnością w gospodarce i bar-

dziej otwartym społeczeństwem. Jednak rzadko używamy

słowa „liberalizm”. W Polsce nie mamy wystarczająco długiej

tradycji liberalizmu. Mamy tradycję lewicową, ludową, naro-

dowo-chrześcijańską, niestety również nacjonalistyczną, ale

nie liberalną.

W naszej historii brakuje silnych ruchów liberalnych. Ponadto

dziś każde słowo kończące się na „-izm”, jak liberalizm, przy-

wołuje komunizm. Każdy „-izm” brzmi z zasady politycznie

6 | LIBERTÉ!

LIBERTÉ! | 7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: