EDUKACJA KULTULARNA.PDF

Raport został opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

jako jeden z Raportów o Stanie Kultury , podsumowuj ą cych zmiany, jakie dokonały si ę

w sektorze kultury w Polsce w ci ą gu ostatnich dwudziestu lat.

Tre ś ci zawarte w Raportach o Stanie Kultury odzwierciedlaj ą wył ą cznie pogl ą dy ich

autorów.

Raporty o Stanie Kultury obejmuj ą nast ę puj ą ce obszary tematyczne:

Û Raport o stanie i zró Ŝ nicowaniach kultury miejskiej;

Û Raport o finansowaniu i zarz ą dzaniu instytucjami kultury;

Û Raport o systemie ochrony dziedzictwa kulturowego;

Û Raport o muzeach;

Û Raport o wzornictwie;

Û Raport o rynku dzieł sztuki;

Û Raport o ksi ąŜ ce;

Û Raport o teatrze;

Û Raport o ta ń cu współczesnym;

Û Raport o kinematografii;

Û Raport o szkolnictwie artystycznym;

Û Raport o edukacji kulturalnej;

Û Raport o digitalizacji dóbr kultury;

Û Raport o mediach audiowizualnych;

Û Raport o promocji Polski przez kultur ę .

Barbara Fatyga

współpraca Jacek Nowi ń ski i Tomasz Kukołowicz

JAKIEJ KULTURY POLACY POTRZEBUJ Ą

I CZY EDUKACJA KULTURALNA IM J Ą ZAPEWNIA?

Raport o problemach edukacji kulturalnej w Polsce dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

Narodowego

Warszawa, 31 marca 2009 r.

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

Spis tre ś ci

1. Wst ę p: postawienie problemu i zawarto ść raportu

2. Główne tezy raportu

3. Empiryczny model przestrzeni kultury dla edukacji kulturalnej

4. Wnioski z analizy rodziny poj ęć dla poj ę cia edukacji kulturalnej. Modele edukacji

kulturalnej

5. Kulturowe i społeczne uwarunkowania edukacji kulturalnej we współczesnej Polsce

6. Edukacja kulturalna jako system lub jako element układów kultury?

7. Odbiorcy przekazów edukacyjnych: typologia ś rodowisk kulturalnych

8. Zako ń czenie: jeszcze kilka kamyków do ró Ŝ nych ogródków

Aneks 1. Rodzina pojęć dla pojęcia edukacja kulturalna – zbiór określeń i definicji (opracowała

Barbara Fatyga )

Aneks 2. Potrzeby kulturalne według typu miasta i według kategorii wiekowych (opracował

Tomasz Kukołowicz )

Aneks 3. WyobraŜenie idealnej instytucji kultury (opracował Jacek Nowiński)

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

1. Wst ę p: postawienie problemu i zawarto ść raportu

Kultura nie jest czym ś co si ę po prostu

wchłania: kultury trzeba si ę uczy ć 1

Oczywiście, Ŝe kultury trzeba się uczyć, między innymi po to, by uczyć Innych. Pytania

podstawowe dotyczą raczej kwestii: Jak to robi ć ? Po co? Kto ma to robi ć ? Jak równieŜ – kto

ma decydowa ć , co jest robione? Tymczasem w pogl ą dach na edukacj ę kulturaln ą we

współczesnej Polsce istnieje coraz bardziej dolegliwa i zarazem fundamentalna rozbie Ŝ no ść,

którą dobrze oddaje przesłanie zawarte w przytoczonym mottcie. Z jednej strony, w dyskursie

publicznym (w tym takŜe naukowym) oraz w działaniach instytucji kultury wciąŜ trwają,

bronione ciągle, chociaŜ mocno juŜ nadwątlone, szańce tzw. kultury wysokiej – dla tradycyjnie

rozumianej edukacji kulturalnej stanowiącej rezerwuar wartości, wzorców i wzorów

postępowania.). Z drugiej strony, mamy nacierające szyki obrońców, zwolenników i wyznawców

kultury popularnej oraz kohorty działaczy-animatorów. Na ogół proponują oni krańcowo inny

model przyswajania kultury niŜ ten, który powinny upowszechnia ć , wdra Ŝ a ć oraz legitymizowa ć

szkoła i tradycyjne instytucje kultury

Co ma zatem czynić Państwowy Mecenas i Państwowa lub Samorządowa Władza za

kulturę narodu i/lub lokalnych środowisk odpowiedzialna? Czy ma trzymać się z obrońcami

szańca? (Jak moŜna sądzić z obserwacji właśnie to nadal czyni). Czy przyłączyć się do szyków

„barbarzyńców”? A mo Ŝ e istnieje trzecia droga? Wspieranie obu stron wydaje się wątpliwe – tak

moralnie, jak i przede wszystkim ekonomicznie – przede wszystkim dla państwa, bo samorządom

o wiele łatwiej Ŝyje się bez rozterek związanych z tym dylematem. W końcu nawet regulacje

prawne zmusiły je do współŜycia i oswojenia się z kulturalnymi heretykami czy teŜ

nawiedzonymi działaczami społecznymi oraz – co istotne – do finansowania ich pomysłów.

1 E. Baldwin i in., Wst ę p do kulturoznawstwa , przeł. M. Kaczyński i in., Zysk i S-ka, Poznań 2007, s.

28.

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

Światli samorządowcy dostrzegają w nich często wręcz n ajwięk sz y k a pita ł ludz ki

wła sn yc h środ owi sk lok aln yc h.

Raport ten (wraz z doł ą czonymi aneksami) powinien pomóc w odpowiedzi na

nast ę puj ą ce pytania szczegółowe :

czym jest, a czym nie jest edukacja kulturalna we współczesnej Polsce?

jakie są, a jakie powinny być jej cele?

kto jest, a kto powinien być jej adresatem?

jakie cechy powinien mieć nowoczesny edukator, a jakie instytucja (lub organizacja)

zajmująca się edukacją kulturalną?

dlaczego warto zmieniać treści, formy i kształt instytucjonalny edukacji kulturalnej?

dlaczego warto myśleć o rewolucji, a nie o ewolucji systemu?

W całości raport jest rozwinięciem, uzasadnieniem i dowodem – w takiej mierze, w jakiej

to było moŜliwe – sformułowanych niŜej głównych tez.

W rozdziale 3 omawiam, zrekonstruowany na podstawie róŜnych badań, model

empirycznej przestrzeni, w której współcze ś nie dokonuj ą si ę praktyki edukacji kulturalnej.

Do budowy tego modelu posłuŜyły:

– wymiary aksjologiczne i symboliczne ( wzorzec człowieka kulturalnego jako obiekt

niezrealizowanych marzeń o wyŜszej niŜ obecna jakości Ŝycia oraz zadeklarowane w badaniach

potrzeby kulturalne );

– wymiary codziennych, angaŜujących Polaków praktyk kulturalnych .

Tak rozumiana empiryczna przestrzeń kultury stanowi tu podstawę dowodzenia

i wnioskowania.

W rozdziale 4 przedstawiłam wyniki analizy tzw. rodziny pojęć współwystępujących lub

uŜywanych zamiennie – w przeszłości i obecnie – z pojęciem edukacji kulturalnej. Dane

zebrane do analizy zawiera aneks 1, do którego często się odwołuję. NajwaŜniejsza w tym

rozdziale jest rekonstrukcja trzech modeli opisywanych w dyskursie o edukacji kulturalnej:

– modelu edukacji hierarchicznej opartego na relacji edukujący– edukowani;

Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako jeden

z Raportów o Stanie Kultury.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: