ZYWOT CZLOWIEKA POCZCIWEGO I KROTKA ROZPRAWA MIKOLAJA REJA.pdf
(
73 KB
)
Pobierz
www.maturazpolskiego.pl
„ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO” I „KRÓTKA ROZPRAWA...” MIKOŁAJA REJA
Mikołaja Reja „Żywot człowieka poczciwego”
•
Mikołaj Rej (1505–1569)
✔
ciekawa, renesansowa, bujna postać – człowiek wszechstronnie poznający uroki i dramaty życiowe
✔
urodził się w Żurawnie, niedaleko Halicza, zmarł prawdopodobnie w Rejowcu
✔
uczył się w Skalmierzu, Lwowie, w roku 1518 w Akademii Krakowskiej
✔
samodzielnie uzupełniał luki w wykształceniu
✔
od 1525 r. przebywał na dworze Tęczyńskich
✔
w 1531 osiadł w Nagłowicach (przykład życia ziemiańskiego)
✔
odznaczał się aktywnością w życiu publicznym:
✗
był posłem, zaangażował się w reformację, przeszedł na kalwinizm
✔
był pełen witalności literackiej – biegły w sztuce polemiki
✗
pozostawił po sobie rozległą spuściznę literacką
✔
jego biografię (nie zawsze zgodną z prawdą historyczną) opublikował Andrzej Trzecieski pt. „Żywot i sprawy
ślachcica polskiego Mikołaja Reja...”
✗
utwór Trzecieskiego często uważa się za autobiografię
✔
był pisarzem moralistą, bystrym obserwatorem życia, człowiekiem wyciągającym wnioski z własnych doświadczeń
✔
nazywany jest ojcem polskiej literatury
„Niechaj narodowie wżdy postronni znają, / Iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.”
•
utwory
✔
„Krótka rozprawa...” (1543)
✔
„Żywot Józefa” (misterium, 1547)
✔
„Kupiec” (moralitet, 1549)
✔
„Zwierzyniec” (zbiór fraszek, 1562)
✔
komentarz do „Apokalipsy” (1565)
✔
„Zwierciadło...” (wyd. 1567–1568) – w skład wchodzi 7 utworów, w tym „Żywot człowieka poczciwego”
✔
„Postylla” (zbiór kazań – 1557)
•
„Żywot człowieka poczciwego”
✔
umieszczony jako pierwsza część utworu „Zwierciadło, albo Kstalt, w którym każdy stan snadnie się może swym
sprawam jako we źwierciedle przypatrzyć”
✔
utwór jest traktatem moralno-religijnym
✔
trzy części obejmują:
✗
młodość
✗
dojrzałość (wiek średni)
✗
starość
✔
księgi złożone są z rozdziałów zwanych „kapitulum”, w których pojawiają się opisy:
✗
stworzenia świata
✗
powstania życia na ziemi
✗
młodości, dojrzałości, starości
✗
urody życia na wsi
✔
najbardziej obszerną wiedzę, wynikającą z bacznej obserwacji społecznej, ma Rej o człowieku i jego życiu
✔
autor rejestruje normalny, zgodny z naturą rytm ludzkiego życia od narodzin po zgon
✗
od braku doświadczenia po zdobycie ważnych stanowisk publicznych
✗
od ożenku po zajęcie pozycji głowy rodziny
✗
planującego gospodarowanie na własnej ziemi, by w rezultacie na niej osiąść
✔
obserwuje przyrodę, stwierdzając w zachwycie, jak mądrze została ona urządzona
✗
na każdą z czterech pór roku przypadają inne czynności gospodarskie i inne uciechy
✔
przytacza wiele scenek, opisów, dialogów, przysłów, napomnień, opinii, sądów, cytatów, które tworzą klimat ży-
wego oraz autentycznego bytowania poczciwego człeka
✗
mamy do czynienia z prezentacją ideału człowieka – ziemianina żyjącego w radości, w zgodzie z odwiecznym ryt-
mem natury i wolą Boga
✔
jego rozważania dotyczą także Boga (często naiwne dowody i dysputy)
✗
dobrym chrześcijaninem jest, zdaniem autora, ten, kto rozumie swoją wiarę
1 z 4
„ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO” I „KRÓTKA ROZPRAWA...” MIKOŁAJA REJA
✔
język Reja bogaty jest w wiele środków artystycznych (dużo zdrobnień i zgrubień)
✗
autor posługuje się również stylizacją biblijną
✗
zróżnicowane i bogate słownictwo podkreśla radość Reja płynącą ze świadomości, że życie na wsi, posiadanie do-
bytku, zapewnienie rodzinie dostatku – jest Arkadią, a w niej znajduje się miejsce autora „Żywota...”
✗
talent literacki pozwala mu stworzyć plastyczną i ostrą kreację świata
Utrwal terminy
egzempla
– przykłady o charakterze dydaktycznym, odstraszającym lub budującym z życia wielkich postaci
figliki
– gatunek literacki zbliżony do fraszek; zwięzłe, krótkie utwory liryczne o satyrycznym charakterze; ironicznie,
wręcz kpiarsko przedstawiające cechy charakteru, zachowanie, poglądy; ukazywały one środowiska dworskie bądź
szlacheckie, często kościelne
kantor
– śpiewak kościelny; organista w zborze protestanckim; przewodnik chóru, dyrygent w kościele katolickim;
prowadzący modły w synagodze
moralitet
– odmiana dramatu średniowiecznego, obejmuje utwory o charakterze dydaktycznym, filozoficznym; te-
atralna forma przypowieści, której bohaterami są postacie alegoryczne ukazujące różne problemy moralne, często to-
czy się walka o duszę ludzką, protagonistami są abstrakcyjne pojęcia: Dobro, Zło, Zawiść, Występek, Cnota, Wiara,
Pycha
noblesse oblige
(franc.) – szlachectwo zobowiązuje
psychomachia
– nazwa pochodzi od dzieła „Psychomachia” autorstwa Prudencjusza (IV w. n.e.); tematem jest walka
cnoty i grzechu o duszę ludzką
speculum
(łac.) – zwierciadło, typ piśmiennictwa z XVI w. o charakterze dydaktycznym; zbiór różnych (konstrukcyj-
nie i merytorycznie) tekstów, który w całości miał ukazać pełnię problemu
W literaturze i sztukach pięknych
•
Władysław Stanisław Reymont „Chłopi” (powieść)
•
Antonio Vivaldi „Cztery pory roku” (utwór muzyczny)
„Krótka rozprawa...” – dialogi Mikołaja Reja o polskich problemach
•
„Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem. Którzy i swe, i innych ludzi przygody wy-
czytają a takież i zbytki, i pożytki dzisiejszego świata”
✔
została wydana w r. 1543
✔
Rej użył pseudonimu Ambroży Korczbok Rożek
•
charakterystyka utworu
✔
ostra satyra na rzeczywistość społeczno-polityczną w Polsce
✔
dialog, który prowadzą reprezentanci trzech stanów
✗
Pan – szlachta
✗
Pleban – duchowieństwo, kościół
✗
Wójt – chłopstwo
✔
rozmówcy („powiedacze”) są wiarygodni w prezentowaniu własnych opinii i sądów, ponieważ znają, niejako od
środka, poruszane problemy
✔
wprowadzone są znakomite scenki rodzajowe:
✗
biesiada
✗
odpust w kościele
✗
polowanie na zająca
✗
rozmowy staropolskich szlachcianek
✔
posługując się satyrą, ironią, kpiną, karykaturą – autor świadomie demaskuje obłudę, prywatę, pozory religijności
wpływowych ludzi
✔
dzięki jednorodności języka, plastyczności opisu, dokładnym portretom osób oraz realiom społecznym – otrzymu-
jemy nie tylko traktat polityczny, ale udramatyzowaną publicystykę
✔
teatralizacja tekstu powoduje, że dana nam jest możliwość uczestniczenia w tej specyficznej formie prezentacji po-
glądów, polemice i odpieraniu zarzutów
✗
czytelnik ma prawo oraz obowiązek wyciągać wnioski z opisywanych sytuacji
2 z 4
„ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO” I „KRÓTKA ROZPRAWA...” MIKOŁAJA REJA
•
problematyka
✔
duchowieństwo oskarżane o:
✗
zaniedbywanie obowiązków duszpasterskich
✗
zbyt świecki styl życia
✗
pogoń za dobrami materialnymi
✗
nadmierny wyzysk chłopów (daniny)
✗
zanik ideału świętości
✔
szlachta oskarżana o:
✗
życie ponad stan
✗
brak patriotycznego ducha
✗
prywatę oraz anarchię
✗
warcholstwo
✗
prawne pieniactwo
✗
niewypełnianie obowiązków sejmowych
✗
niewolnicze traktowanie chłopów
✗
przywiązanie do swych przywilejów, które szkodzą ojczyźnie
✗
przekupstwo
✔
chłopstwo ukazane jako stan:
✗
uciskany przez obie klasy społeczne
✗
ciągle zastraszany
✗
najniżej umieszczony w drabinie społecznej, z którym nikt się nie liczy
✗
pointą jest stwierdzenie Wójta:
„Ksiądz pana wini, pan księdza.
A nam prostym zewsząd nędza.”
Warto zapamiętać
„Wierę snąć z sejmu naszego
Nie słychamy nic dobrego,
Już to kiełka niedziel bają,
A w niczym się nie zgadzają.”
(Pleban)
„A ja piekielna chudzina,
Wylecę by dym z komina.
Bo trudniej wozem zatoczyć
Aniżeli tak pieszo skoczyć,
A snadniej z gniazda wróblowi
Niż skrzydlastemu orłowi.
Tak i ty, panie, mądrze gól,
Boć każdego gryzie swój mól,
A nikt nie zwie, kiedy piśnie,
Każdegoć z nas trzewik ciśnie.”
(Wójt)
„Wy, duchowni a panowie,
Co macie w workach i w głowie,
Strzeżcie zamków a kościołów,
By z nich nie było popiołów.
Bo w nich złota, śrzebra wiele,
Nac
z
1
ważą nieprzyjaciele.”
(Pan)
Utrwal terminy
dialog
– rozmowa, wymiana poglądów między dwoma osobami na określony temat; gatunek literacki złożony z od-
rębnych wypowiedzi, często dłuższych oracji
1
nacz
– na co godzą.
3 z 4
„ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO” I „KRÓTKA ROZPRAWA...” MIKOŁAJA REJA
poeta doctus
– poeta uczony, wykształcony człowiek, twórca-erudyta, artysta w literackim rzemiośle
sacrum
– świętość, sfera życia religijnego
W literaturze i sztukach pięknych
•
Adam Michnik, ks. prof. Józef Tischner, Jacek Żakowski, „Krótka rozprawa między...” (dialogi publicystyczne)
4 z 4
Plik z chomika:
www.maturazpolskiego.pl
Inne pliki z tego folderu:
ZYWOT CZLOWIEKA POCZCIWEGO I KROTKA ROZPRAWA MIKOLAJA REJA.pdf
(73 KB)
SIELANKI SZYMONOWICA.pdf
(76 KB)
KAZANIA SEJMOWE SKARGI.pdf
(76 KB)
FRANCESCO PETRARCA.pdf
(56 KB)
DEKAMERON BOCCACCIA.pdf
(76 KB)
Inne foldery tego chomika:
01 Antyk
02 Średniowiecze
04 Barok
05 Oświecenie
06 Romantyzm
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin