1. Budowa anatomiczna kręgosłupa.

a) Odcinki kręgowe:

-          7 kręgów szyjnych

-          12 kręgów piersiowych

-          5 kręgów lędźwiowych

-          4-5 kręgów guzicznych

b) Budowa kręgów

Ogólna budowa kręgu:

-część przednia – trzon kręgu

-część tylna – łuk kręgowy

Między trzonem a łukiem znajduje się otwór kręgowy ( otwory kręgowe tworzą kanał kręgowy w którym znajduje się rdzeń kręgowy – część ośrodkowego układu nerwowego)

a)Kręgi szyjne – wyrostek poprzeczny składa się z dwóch listewek tworzących otwór wyrostka poprzecznego, przez te  otwory biegną ku górze tętnice i żyły kręgowe wraz ze splotem nerwów współczulnych. Wyrostek kolczysty dzieli się na końcu na dwie guzkowato zakończone części. Trzony kręgów są niskie o powierzchniach górnych i dolnych w kształcie czworoboków. Otwory są duże i trójkątne. Odmienną budowę mają dwa najważniejsze kręgi – obrotowy i szczytowy oraz ostatni zwany kręgiem wystającym.

+ kręg szczytowy (ATLAS)

-nie ma trzonu , zamiast niego jest łuk

-na przedniej powierzchni łuku znajduje się guzek przedni

-na tylnej powierzchni łuku jest okrągła powierzchnia stawowa – dołek zębowy – służy do połączenia z zębem kręgu obrotowego (drugiego)

-nie ma wyrostków stawowych

+ kręg obrotowy (AXIS)

-ma trzon rozwinięty ku górze w ząb kręgu obrotowego

-na obu powierzchniach zęba znajdują się powierzchnie stawowe

+ krąg wystający (VERTEBRA PROMINENS)

-ostatni kręg szyjny posiada niektóre cechy kręgów piersiowych

-nierozdwojony i długi wyrostek kolczysty

-na dolnym brzegu żebrowym posiada dołki żebrowe (dla pierwszej pary żeber)

-otwór wyrostka poprzecznego czasem całkowicie zanika

Kręgi piersiowe:

-występują w nich dołki żebrowe

-wyrostki kolczyste są długie

-wyrostki poprzeczne są silnie rozwinięte, na końcu zgrubiałe

-otwór kręgowy jest mały i okrągły

-dwa dolne kręgi piersiowe upodobniają się kształtem do kręgów lędźwiowych np. występują guzki odpowiadające wyrostkom suteczkowatym.

Kręgi lędźwiowe:

-nie mają otworów w wyrostkach poprzecznych jak kręgi szyjne

-nie mają dołków żebrowych

-trzony kręgów są duże, ich powierzchnie są płaskie – nerkowatego kształtu

-otwory kręgowe są najczęściej kształtu trójkątnego

-wyrostek poprzeczny jest szczątkowym żebrem stąd nazwa wyrostek żebrowy

Kręgi krzyżowa

-powstaje ze zrośnięcia się 5 kręgów krzyżowych

-ma kształt klina

-podstawa łączy się z ostatnim kręgiem lędźwiowych

-wierzchołek łączy się z kością guziczną

-powierzchnia wklęsła – miednicza, wypukła – grzbietowa

między łukiem a trzonem znajduje się otwór, który prowadzi do kanały krzyżowego, dolne ujście kanału zwane jest roztworem krzyżowym

Kość guziczna

kość tworzą zrośnięte kręgi guziczne (4-5) występujące w postaci cząstkowej

c) Krzywizny kręgosłupa

a)      lordoza szyjna

b)     kifoza piersiowa

c)      lordoza lędźwiowa

d)     kifoza krzyżowo – guziczna

d) Funkcje kręgosłupa

-          narząd podpory ciała

-          ochrania rdzeń kręgowy

-          narząd ruchu biernego (dzięki licznym wyrostkom do których doczepione są mięśnie)

-          powoduje łagodzenie wstrząsów chroniąc narządy wewnątrz czaszki

2. Możliwości ruchowe kręgosłupa i obsługa mięśniowa.

a) Podział mięśni grzbietu

a)mięśnie grzbietu powierzchowne:

- kolcowo-ramienne: czworoboczny, najszerszy grzbietu

- kolcowo-żebrowe: zębaty tylny górny, zębaty tylny dolny

b)mięśnie grzbietu głębokie (prostownik grzbietu)

- płatowate: płatowaty głowy, płatowaty szyi

- długie grzbietu: biodrowo – żebrowy, najdłuższy, kolcowy

              - mięsień poprzeczno-kolcowy: półkolcowy,               wielodzielny, skręcające

- mięśnie krótkie grzbietu: międzykolcowe, międzypoprzeczne

c)mięśnie podpotyliczne

b) Budowa krążka:

-          pierścień włóknisty – stanowi cześć obwodową, składa się z chrząstki w której przebiegają włókna łączące sąsiednie powierzchnie trzonów kręgów.

-          Jądro miażdżyste – stanowi część środkową, zbudowana jest z tkanki galaretowatej, ma ono kulisty kształt, otoczone jest pierścieniem włóknistym, jest półpłynne. Dzięki temu pozwana na ruchy zgięcia we wszystkich kierunkach sąsiadujących ze sobą kręgów.

c) Więzadła kręgosłupa

+ Więzadła długie

-          więzadło podłużne przednie – silna, szeroka taśma pokrywająca powierzchnie trzonów kręgów. Biegnie od podstawy czaszki do kości krzyżowej. Hamuje nadmierne prostowanie kręgosłupa.

-          Więzadło podłużne tylne – wąskie pasmo biegnie po stronie tylnej trzonów kręgów (w kanale kręgowym). Napina się przy zgięciu kręgosłupa i hamuje nadmierne zgięcie.

-          Więzadło nadkolcowe - biegnie wśród wyrostków kolczastych zaczynając od VII kręgu szyjnego, a kończy na grzebieniu krzyżowym pośrodkowym. Hamuje nadmierne zgięcie kręgosłupa.

-          Więzadło karkowe – rozpoczyna się na grzebieniu potylicznym i biegnie wzdłuż wyrostków kolczystych III do VII kręgów szyjnych. U człowiek ajest więzadłem szczątkowym.

+ Więzadła krótkie

-          więzadła żółte – zbudowane z tkanki sprężystej o żółtawym zabarwieniu. Przebiegają między łukami sąsiednich kręgów, zamykając od tyłu kanał kręgowy.

-          więzadła międzypoprzeczne - łączą wyrostki poprzeczne po obu stronach kręgów. Hamują nadmierne zgięcia boczne kręgosłupa.

-          więzadła międzykolcowe – w postaci błon łączących sąsiednie wyrostki kolczyste.

3. Przepona główny mięsień oddechowy występujący, należy do mięśni poprzecznie prążkowanych płaskich. Oddziela jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej i stanowi jej ścianę dolną. Przepona jest uwypuklona w stronę klatki piersiowej w formie dwóch kopuł - prawej i lewej, przy czym prawa jest ustawiona o jedno międzyżebrze wyżej. Ruchy przepony są niezależne od woli, jednak mogą być przez człowieka modyfikowane (na przykład podczas śpiewu czy wstrzymywania oddechu).

Przeponę dzielimy na dwie części:

a)mięśniowa:

*żebrowa – największa, przymocowuje się do żeber (od VII – XII)

*lędźwiowa - najmocniejszą - tworzy ona dwie odnogi oraz parzyste więzadła łukowate boczne i przyśrodkowe, przyczepiające się do kręgów lędźwiowych i dwóch ostatnich żeber

*mostkową - najmniejszą, która rozpoczyna się na nasadzie wyrostka mieczykowatego mostka, kończy na blaszce panewki mięśnia prostego brzucha.

Topografia mięsni brzucha

- mięsień skośny zewnętrzny brzucha– rozpoczyna się 8 zębami na powierzchni bocznej ośmiu dolnych żeber, kończy na: pochewce mięśnia prostego brzucha, więzadle pachwinowym, grzebieniu kości biodrowej. Zgina on tułów w swoją stronę i jednocześnie obraca tułów w stronę przeciwną, współdziałając z mięśniem skośnym wewnętrznym strony przeciwnej. Jednoczesny skurcz obu mięśni skośnych zewnętrznych powoduje zgięcie tułowia do przodu.
- mięsień wewnętrzny brzucha– rozpoczyna się na powięzi piersiowo-lędźwiowej, na grzebieniu kości biodrowej, na bocznej części więzadła pachwinowego, kończy na 3 dolnych żebrach i na pochewce mięśnia prostego brzucha. Jednoczesny skurcz obu mięśni skośnych wewnętrznych powoduje zgięcie tułowia do przodu.
- mięsień poprzeczny brzucha– rozpoczyna się 6 zębami na wewnętrznej powierzchni chrząstek 6 dolnych żeber, koniec pochewka mięśnia prostego brzucha. Bierze udział w wytwarzaniu tłoczni brzusznej a tym samym współdziała przy wydechu
- mięsień prosty brzucha–początek na wyrostku mieczykowatym mostka i na V-VII chrząstkach żebrowych, koniec kość łonowa i spojenie łonowe. Mięsień kurcząc się zbliża do siebie wyrostek mieczykowaty i spojenie łonowe. Ruch klatki piersiowej czy miednicy występuje w zależności od tego który przyczep jest ustalony
- mięsień piramidowy – rozpoczyna się na spojeniu łonowym i na kości łonowej, kończy na kresie białej. Napina on kresę białą a tym samym przednią ścianę brzucha.

Tłocznia brzuszna to parcie zespołu mięśni przepony, powłok brzusznych, dna miednicy na narządy jamy brzusznej, powodujące oddawanie stolca, wydalanie moczu, wymioty lub wydalanie płodu podczas porodu.

4. Miejsca o zmniejszonej odporności w jamie brzusznej:

Są to miejsca w których jama brzuszna nie jest okryta mięśniami: trójkąt lędźwiowy, ścięgnista przestrzeń lędźwiowa, pierścień pępkowy, doły pachwinowe przyśrodkowe  i boczne. W miejscach tych mogą powstawać przepukliny.

Przepuklina to miejsce zmniejszonego oporu, pod wpływem zbyt dużego wysiłku fizycznego lub ciśnienia brzusznego w jamie.

5. Staw biodrowy

Staw biodrowy łączy kość miedniczną z kością udową.
Powierzchnie stawowe:

- Panewka stawowa utworzona przez kość miedniczną położona jest na bocznej stronie kości i skierowana do przodu i bocznie. Panewkę znacznie pogłębia wysoki obrąbek panewkowy. Dzięki niemu panewka otacza główkę stawową poza jej równik.
- Główka stawowa utworzona przez głowę kości udowej, ma kształt kulisty, promień jej wynosi około 2,5 cm, jest pokryta chrząstką szklistą i stanowi około ¾ powierzchni kuli. Poniżej środka powierzchni stawowej znajduje się okrągłe wgłębienie, dołek głowy kości udowej, nie pokryty chrząstką, do którego przyczepia się więzadło głowy kości udowej.
- Torebka stawowa stanowi ciasny i krótki worek. W postawie wyprostowanej ciała torebka jest skręcona i silnie napięta. Na kości udowej torebka przyczepia się z przodu powyżej kresy międzykrętażowej, sięgając ku dołowi prawie do krętaża mniejszego. Na stronie tylnej przyczepia się do szyjki kości udowej przyśrodkowego od grzebienia międzykrętażowego; torebka stawowa obejmuje więcej niż połowę szyjki.
- Błona włóknista torebki przyczepia się do brzegu panewki na zewnątrz od obrąbka panewkowego.
Więzadła

Więzadło biodrowe-udowe rozpoczyna się w okolicy kolca biodrowego przedniego dolnego, biegnie ono rozbieżnie dwoma pasmami. Pasmo górne, krótsze, kieruje się wzdłuż szyjki i hamuje ruchy obrotowe uda. Pasmo przednie hamuje głównie prostowanie uda oraz obrót uda do wewnątrz. Pasmo poprzeczne jest najsilniejszym więzadłem ustroju ludzkiego, przyczepia się do części górnej kresy międzykrętażowej. Nieco słabsze jest pasmo podłużne więzadła biodrowo-udowego, przyczepia się ono do kresy międzykręażowej w jej odcinku dolnym sięgając aż do krętaża mniejszego.
Więzadło łonowe-udowe leży na stronie przyśrodkowo-udowej stawu, rozpoczyna się ono na trzonie i gałęzi głównej kości łonowej i biegnie częściowo do górnego brzegu krętaża mniejszego, częściowo splata się z włóknami warstwy okrężnej. Więzadło to przede wszystkim ogranicza odwodzenie uda.
Więzadło kulszowe-udowe jest to grube więzadło rozpoczynające się szeroko na tylnim brzegu panewki w obrębie trzonu kości kulszowej, częściowo zaś przytwierdzone jest do brzegu przedniego krętaża większego. Więzadło to hamuje obrót uda do wewnątrz.
Warstwa okrężna przebiega na powierzchni torebki włóknistej w postaci okrężnego pasa włókien dookoła najwęższego miejsca szyjki. Jest ona całkowicie zakryta pozostałymi więzadłami.
Więzadło własne kości udowej – ukryte wewnątrz stawu. Występuje w postaci spłaszczonego powrózka. Rozpoczyna się szeroko w otoczeniu wcięcia panewki dwiema odnogami od obu końców powierzchni księżycowatej. Leży ono w dole panewki, między jego dnem a chrząstką stawową powierzchni przyśrodkowej głowy kości udowej.  ß PAMIĘTAĆ

Staw biodrowy posiada III stopień swobody ruchu.

-          Zginanie (ruch do przodu) odpowiada za to mięsień prosty z puli mięśnia czworogłowego oraz mięsień biodrowo – lędźwiowy.

-          Przywodzenie – cała grupa mięśni przywodzicieli czyli: przywodziciel krótki, długi i wielki oraz szereg mięśni wspomagaczy.

-          Prostowanie – warstwa głęboka mięśnia pośladkowego wielkiego, dwugłowy uda półścięgnisty i półbłoniasty.

-          Odwodzenie – napięcie pasma biodrowo – piszczelowego.

-          Rotacja na zewnątrz – pośladkowy mały, mięsień gruszkowaty i zasłaniacz.

-          Rotacja wewnątrz – część przywodziciela wielkiego i część przednia mięśnia pośladkowego małego.

6. Staw ramienny:

Staw ramienny łączy kość ramienną z łopatką.
Powierzchnie stawowe utworzone są przez głowę kości ramiennej i wydrążenie, czyli panewkę stawową łopatki.
Panewka stawowa jest kształtu jajowatego pokryta chrząstką szklistą. Na brzeg panewki nałożony jest dokoła pierścień włóknisty – obrąbek stawowy , powiększa on powierzchnie panewki.
Główka stawowa pokryta chrząstką szklistą stanowi prawie ½ kuli o promieniu około 2,5cm.
Torebka stawowa w związku z różnicą między wielkością główki oraz panewki tworzy luźny, obszerny worek. Gdy ramię jest opuszczone, torebka wytwarza charakterystyczny fałd. Gdy ramię jest odwiedzione, fałd zanika. Torebka stawowa przyczepiona jest do powierzchni zewnętrznej obrąbka stawowego panewki, natomiast na k. Ramiennej przyczepia się dokoła szyjki anatomicznej.
Wiązadła:
- kruczo-ramienne jest czworobocznym pasmem, które rozpoczyna się na podstawie wyrostka kruczego i kończy na obu guzkach kości ramiennej.
- obrąbkowo-ramienne są usytuowane w głębokiej warstwie torebki stawowej, w jej ścianie górnej i przedniej. Przyczepiają się one, tak jak torebka, do szyjki anatomicznej kości ramiennej i do brzegu obrąbka stawowego panewki. Wyróżniamy trzy niezbyt silne wiązadła; górne, środkowe i dolne.

Obsługa mięśniowa:

-          Odwodzenie – głowa długa a wspomaga go akton środkowy mięśnia naramiennego

-          Przywodzenie – mięsień piersiowy większy, głowa długa mięśnia trójgłowego oraz najszerszy grzbietu.

-          Zginacz – mięsień dwugłowy ramienia

-          Prostowanie – głowa długa mięśnia trójgłowego, część tylna mięśnia naramiennego, obły oraz najszerszy grzbietu.

-          Rotacja na zewnątrz – mięsień tylny akton naramienny, podgrzebieniowy i obły mniejszy

-          Rotacja  wewnątrz – miesień przedni akton naramienny, podłopatkowy, obły większy i najszerszy grzbietu.

7. Staw kolanowy:

Łączy on udo z golenią. W stawie tym odbywają się ruchy zginania i prostowania. Obrót w stawie kolanowym może być wykonany tylko przy zgiętym kolanie. Staw ten ma silne zabezpieczenie więzadłowe, poza tym ochraniają go liczne ścięgna.
Łękotki. Pogłębiają powierzchnię stawową piszczeli, znajdują się w obrębie torebki stawowej między kością udową i piszczelową. Na obu swych końcach zwanych rogami obie są silnie złączone z piszczelą za pomocą pasm łączno tkankowych.
Łękotka boczna – nieco krótsza, silniej zakrzywiona, bardziej pierścieniowata; rozpoczyna się nieznacznie do przodu o guzka międzykłykciowego bocznego; koniec tylny przyczepia się od tyłu do guzka międzykłykciowego bocznego, częściowo do guzka międzykłykciowego przyśrodkowego.
Łękotka przyśrodkowa – jest dłuższa, szersza słabiej zakrzywiona; rozpoczyna się z przodu przed polem międzykłykciowym przednim i kończy się z tyłu w polu międzykłykciowym tylnym.
Obie łąkotki dzielą części obwodowe jamy stawowej na dwa piętra: górne, położone między łąkotkami a kością udową, i dolne między łąkotkami a piszczelą. W pierwszym odbywają się głównie ruchy prostowani i zginania, w drugim ruchy obrotowe.
Wiązadła
Wiązadło rzepki stanowi część środkową wspólnego ścięgna mięśnia czworogłowego uda, które biegnie od rzepki do piszczeli. U góry przyczepia się do dolnego brzegu i do powierzchni przedniej rzepki oraz przyczepia się do guzowatości piszczeli.
Troczki rzepki. Część włókien ścięgnistych głowy przyśrodkowej i bocznej mięśnia czworogłowego biegnie obok rzepki do powierzchni przedniej kłykci piszczeli i tworzy tzw. troczki rzepki przyśrodkowy i boczny. Przyśrodkowy jest szerszy i sięga do więzadła pobocznego piszczelowego. Do troczka bocznego dochodzą włókna pasma biodrowo piszczelowego po więzi szerokiej uda.
Więzadła poboczne – piszczelowe i strzałkowe wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Są one silnie w kolanie wyprostowanym, w położeniu zgiętym rozluźniają się i umożliwiają ruchy obrotowe.
Więzadło poboczne strzałkowe rozpięte jest między nadkłykciem bocznym kości udowej a powierzchnią boczną głowy strzałki.
Więzadło poboczne piszczelowe biegnie od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do części przyśrodkowej brzegu panewkowatego i stąd dalej ku dołowi do piszczeli.
Więzadło podkolanowe skośne – wzmacnia ścianę tylną torebki stawowej. Biegnie z okolicy kłykcia tylnego kości udowej skośnie ku dołowi i przyśrodkowo. Tworzy ono część dna dołu podkolanowego; na nim leży tętnica podkolanowa. Więzadło to hamuje nadmierne prostowanie stawu i ruchy obrotowe.
Więzadło podkolanowe łukowate jest to zmienne pasmo włókniste kształtu podkowiastego, które rozpoczyna się w okolicy kłykcia bocznego kości udowej i gubi się w części środkowej ściany tylnej torebki pod więzadłem podkolanowym skośnym.
Więzadłą krzyżowe kolana leżą wewnątrz stawu objęte błoną włóknistą torebki a równocześnie na zewnątrz jamy stawowej, ponieważ pokryte są błoną maziową.
Więzadło krzyżowe przednie – dłuższe od tylnego, odchodzi szerokim pasmem od powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej w pobliży jego brzegu tylnego; stąd biegnie skośnie do przodu, ku dołowi i przyśrodkowo, zwężając się i spłaszczając, i kończy się w polu międzykłykciowym przedniej piszczeli.
Więzadło krzyżowe tylne – krótsze i mocniejsze od poprzedniego. Odchodzi ono od powierzchni wewnętrznych kłykcia przyśrodkowego kości udowej w pobliżu jego brzegu   przedniego i biegnie nieco skośnie ku dołowi, do tyłu i bocznie, przyczepiając się do pola międzykłykciowego tylnego piszczelu.
Wiązadło poprzeczne kolano – rozpięte jest między najbardziej do przodu położonymi punktami łękotek łącząc je. Napina się ono podczas ruchów obrotowych stawu na zewnątrz.
Mechanika stawu kolanowego

-          Prostowanie – mięsień czworogłowy uda.

-          Zginanie - półścięgnisty i półbłoniasty gdy działają jednocześnie.

-          Rotacja na zewnątrz – dwugłowy uda

-          Rotacja wewnątrz – półścięgnisty i półbłoniasty.

8. Staw skokowy górny:

inaczej staw skokowo-goleniowy - staw zawiasowy, złożony. Odpowiedzialny za zginanie stopy, poprzez stawanie na palcach oraz jej prostowanie, poprzez stawanie na pięcie. Złożony jest z panewki, którą tworzą dalsze końce kości piszczelowej oraz strzałkowej, oraz z główki, którą stanowi bloczek kości stawowej. Ponad to w jego skład wchodzi torebka stawowa, którą wzmacniają więzadła przyśrodkowe oraz piętowo-skokowe. Przyłacza stope do podudzia.

Posiada I stopień swobody ruchu.

-          Zginanie podeszwowe – (wspięcie na palce) odpowiada miesień trójgłowy łydki, strzałkowy długi i strzałkowy krótki oraz piszczelowy tylni.

-          Zginanie grzbietowe – (prostowanie) odpowiedzialny jest miesień piszczelowy przedni oraz prostownik palców: prostownik długi palców i palucha.

Kość piszczelowa, piszczel leży po stronie przyśrodkowej. Koniec bliższy (głowa kości piszczelowej) ukształtowany jest w postaci kłykcia bocznego i przyśrodkowego; ich powierzchnie stawowe wchodzą w skład stawu kolanowego. Między kłykciami leży tzw. wyniosłość międzykłykciowa, która składa się z dwóch guzków bocznego i przyśrodkowego. U podstawy kłykcia bocznego na jego tylno-bocznej powierzchni znajduje się powierzchnia stawowa strzałkowa, która służy do połączenia z głową strzałki. Trzon kości piszczelowej ma przekrój trójkątny, najbardziej widoczny jest brzeg przedni, który rozpoczyna się poniżej kłykci guzowatością piszczeli. Brzeg przedni kości piszczelowej i jej powierzchnia przyśrodkowa pokryte są tylko skórą i są dobrze wyczuwalne przez skórę. Po stronie bocznej dalszej kości piszczelowej znajduje się wcięcie strzałkowe. Dolna powierzchnia nasady tworzy powierzchnię stawową dolną i służy do połączenia z kością skokową, wchodzącą w skład kości stopy.

Kość strzałkowa jest kością długą. Koniec bliższy stanowi głowa strzałki. Jest ona wyczuwalna po stronie bocznej goleni, poniżej kłykcia bocznego piszczeli. Trzon strzałki, podobnie jak kości piszczelowej, posiada trzy powierzchnie i trzy brzegi; brzeg skierowany do kości piszczelowej zwany brzegiem międzykostnym. Koniec dalszy strzałki tworzy, przypominająca kształtem głowę żmii, kostka boczna, ...