klucz odpowiedzi - fajne pytania historyczne (na dole strony);D.doc

1.      Za wymienienie nazwiska Louisa Jacques'a Daguerre'a wraz z jednym lub dwoma imionami można było dostać jeden punkt. Podobnie za wymienienie mniej znanego William Foxa Talbota, który swoją talbotypię opracował w niemal tym samym czasie. 0,5 pkt otrzymywali zawodnicy, którzy podali Josephe'a Nicéphore'a Niépce'a, współwynalazcę dagerotypii. W każdym wypadku odejmowano 0,25 pkt za literówkę.

2. Władysław Wygnaniec (1). Za trafione imię (0,5),
tak samo za trafiony przydomek (0,5). Liczebnik -
podany/niepodany/błędny - nie był elementem pytania.

Pytanie 3

Odpowiedź: Doktryna/polityka/zasada otwartych drzwi (uznawano też: „Doktryna Haya”) – 1 pkt

Pytanie 4

Odpowiedź: Immanuel Kant – 1 pkt (brak imienia lub błąd w imieniu – 0,5)



5. Przyznawano 1 pkt za seppuku, 0 za harakiri, a za literówkę (np. sepuku) odejmowano 0,5 pkt.



6. Odpowiedź prawidłowa: Żona Aulusa Plaucjusza, Pomponia Grecyna, była w
57 roku oskarżona o wyznawanie "obcego zabobonu", najprawdopodobniej
chrześcijaństwa.

Punktacja:
(2) Zaliczałem tu odpowiedzi "jego żona była
prawdopodobnie/przypuszczalnie/według części autorów chrześcijanką", jak
i te, których autorzy identyfikowali wprost "obcy zabobon" z
chrześcijaństwem.
(1,75) - stwierdzenie (kategoryczne), że żona Aulusa była chrześcijanką,
bez odwołania się do "obcego zabobonu"
(1,5) - stwierdzenie, że żona Aulusa była oskarżona o "obcy zabobon",
ale bez wskazania na związek obcego zabobonu z chrześcijaństwem
(1,25) - "Ponieważ uchodził on za zwolennika chrześcijaństwa, a jego
żona, mimo że uniewinniona, miała sprzyjać "obcemu zabobonowi"."
Wskazany "zabobon", ale brak dowodów, by historyczny Aulus Plaucjusz był
zwolennikiem chrześcijaństwa
(1) - "uniewinnił żonę". Jest nawiązanie do procesu z 57 roku, ale sam
fakt uniewinnienia małżonki nie przesądził o decyzji obu pisarzy
(0,5) - "Aulus Plaucjusz wraz ze swoją rodziną żył jak chrześcijanin i
wykazywał się tolerancją o czym świadczy sprawa oskarżenia jego żony o
wyznawanie "obcego zabobonu" " - jest wskazanie na "obcy zabobon", ale
to, że "żył jak chrześcijanin" nie ma potwierdzenia w źródłach
(0,5) - "uratował żonę przed śmiercią", "uratował kobietę od śmierci za
wiarę w inną wiarę" - nawiązanie do procesu opisanego przez Tacyta, ale
wyznawanie "obcego zabobonu" nie musiało być zagrożone karą śmierci
(0,25) - "Ponieważ jego dom był podejrzewany o wspieranie chrześcijan."
- interpretacja na korzyść uczestnika Turnieju
(0) - Za stwierdzenie, że Aulus był chrześcijaninem dawałem 0. Brak
jakichkolwiek przesłanek w źródłach, by przyjąć taką tezę. Tak samo za
odpowiedź "ponieważ sytuacje bohaterek najbardziej pasowały do tła
historycznego jakim było życie Plaucjusza", bo jest szalenie ogólna.

7. "Uderzy cię Bóg, ściano pobielana! Zasiadłeś, aby mnie sądzić według
Prawa, a każesz mnie bić wbrew Prawu?" (inne tłumaczenia: Uderzy cię
Bóg, ściano pobielana; zasiadłeś tu, aby mnie sądzić według zakonu, a
każesz mnie bić wbrew zakonowi?, Przyjdzie ten czas, iż cię będzie bił
Bóg, ściano pobielona, ty siedzisz sądząc mię wedle zakonu, a
roskazujesz mię bić przeciw zakonowi).

(2) Uznawano też odpowiedzi "ściano pobielana". Jest zawarte wyzwisko
pod adresem arcykapłana, który jest esencją odpowiedzi. Uznałem też
odpowiedź Juranda "Bóg uderzy w ciebie, wybielona ściano! (tłumaczenie
moje, nie znalazłem wersji polskiej)".

Przyznawano również 2 pkt za:  "Z wrogością, barkiem szacunku i wiarą w
Boga...".

(1) za odpowiedź prawidłową (jak w kluczu) i nieprawidłową ("Mężowie
bracia, ja jestem faryzeuszem, synem faryzeuszów, jestem sądzony z
powodu nadziei i zmartwychwstania")

(1) za odpowiedź "A ci tutaj niechże powiedzą, jakiego przestępstwa
dopatrzyli się we mnie, gdy stanąłem przed Sanhedrynem" - faktycznie
przed późniejszym przesłuchaniem przed rzymskim prokuratorem Feliksem w
roli oskarżycieli występowali arcykapłan Ananiasz, Tertullos i kilku
starszych. Były to słowa skierowane przez Pawła z Tarsu do nielicznej
grupy oskarżycieli, zatem nie wprost do samego li tylko arcykapłana.
Nieuznawano przytoczenia całej wypowiedzi przed Festusem, bo tylko to
jedno jedyne zdanie wyjątkowo można odnieść do Ananiasza, Tertullosa &
Co. Uczyniła tak tylko jedna uczestniczka turnieju.

(0)"Sądzicie mnie dzisiaj z powodu [wiary w] zmartwychwstanie umarłych".
Są to słowa niewypowiedziane wprost do arcykapłana, ale do całego
Sanhedrynu (zwłaszcza adresatem byli faryzeusze, a nie saduceusze, do
których należał Ananiasz). W Biblii Brzeskiej jest nawet stwierdzone
wprost, że "zawołał do zgromadzenia".

(0) "nie spotkali mnie w świątyni ani rozprawiającego z kimkolwiek, ani
wywołującego tłumnie zbiegowisko bądź w synagodze, bądź w mieście, i nie
mogą oni dowieść ci tego, o co mnie teraz oskarżają" - słowa te
powiedział do rzymskiego prokuratora Feliksa, chociaż w obecności
Ananiasza

(0) "Nie wykroczyłem w niczym ani przeciwko Prawu żydowskiemu, ani
przeciwko świątyni, ani przeciwko cezarowi" - słowa powiedziane przed
prokuratorem Festusem, nie ma nawet pewności, czy wśród żydowskich
starszych znajdował się arcykapłan Ananiasz.

(0) "Ja jestem Żydem z Tarsu - odpowiedział Paweł - obywatelem znacznego
miasta w Cylicji; proszę cie, pozwól mi przemówić do ludu" - słowa
skierowane do trybuna Klaudiusza Lizjasza


Pytanie 8

Odpowiedź: Otto von Bismarck i Maria/Katarzyna Orłowa (autor pytania spotkał się z pierwszą wersją imienia, inni biografowie wskazują też to drugie) – za każdą postać 1 pkt. Brak imienia bądź też błędne imię (np. angielskie zdrobnienie) – 0,5 pkt.

9. Janosika osądzono i skazano w procesie, z którego zachowały się protokoły. Ondraszek został zabity przez członka swojej bandy. (2 pkt) Za odpowiedzi zawierające część z tej informacji - przyznawaliśmy zmniejszoną liczbę punktów.

10. Oto dwa słynne akty: siedemnastowieczny hiszpański (akt1.jpg) i osiemnastowieczny francuski (akt2.jpg). Pierwszy z nich został zniszczony przez sufrażystkę, drugi zaś przedstawia prawdopodobnie kochankę Ludwika XV. Podaj imiona i nazwiska autorów tych obrazów. (2 pkt)

Akt 1: Diego Velázquez (1 pkt); Akt 2: François Boucher (1 pkt). Odejmowano 0,25 pkt za literówkę.

11. To zdjęcie przedstawia „cień”, jaki pozostał na schodach po ofierze pewnej śmiercionośnej broni. Kiedy, gdzie i jak zginął ten człowiek? (zdjęcie 1) (2 pkt)

Hiroszima, 6 sierpnia 1945 roku, człowiek ten zginął w wyniku wybuchu bomby atomowej zrzuconej na miasto. 2 pkt za pełną odpowiedź, za brak którejś z części odpowiedzi odejmowano 0,5 pkt, za pomylenie Hiroszimy z Nagasaki odejmowano 1 pkt

12. Podaj imię i nazwisko prekursora na polu krytycznej analizy źródeł historycznych, autora cytowanego poniżej traktatu, w którym udowodnił on fałszywość pewnego kontrowersyjnego dokumentu. „Jak – co jest jeszcze bardziej absurdalne i niemożliwe z natury rzeczy – mógł ktoś mówić o Konstantynopolu jako o jednej z siedzib patriarszych, skoro nie było tam jeszcze ani patriarchatu, ani biskupstwa, ani chrześcijańskiego miasta nazwanego Konstantynopolem, które nie tylko nie zostało jeszcze założone, ale nie było nawet zaplanowane!” (2 pkt)

Lorenzo Valla (2 pkt), odejmowano 0,25 za literówkę.

13. Oto fragment słynnego niderlandzkiego obrazu z XV wieku – lustro, w którym odbija się przedstawiona na malowidle scena. Kto jest autorem tego obrazu (podaj imię i nazwisko) i jak się go najczęściej tytułuje? (obraz 1) (2 pkt)

Przyznawano 1 pkt za podanie nazwiska Arnolfinich, 1 pkt za podanie imienia i nazwiska Jana van Eycka, odejmowano 0,25 pkt za literówkę i 0,75 pkt za podanie tytułu obrazu typu "Portret małżonków" (bez nazwiska).


14. Nikita Chruszczow – 3 pkt. Za niechlujny zapis odejmowano 0,5 pkt.

15. Izabela Jerozolimska (3).

16. Odpowiedź: Wiedeń, elektor Fryderyk Wilhelm (Wielki Elektor) – każda informacja 1,5 pkt. Poprawne imię, ale inny numer władcy – 1 pkt. Poprawne imię w wersji angielskojęzycznej – 1 pkt. Literówki – minus 0,5 pkt

17.  a) Fallout (uznawaliśmy wszystkie odpowiedzi odnoszące się do wszystkich części gry)
b) Super Mario Bros (uznawaliśmy też wszystkie odpowiedzi, zawierające słowo: "Mario" )
c) Defender of the Crown
d) Europa Universalis 2 (uznawaliśmy również odpowiedzi z innymi częściami serii).

Punktacja: 1 poprawna odpowiedź: 0,5 pkt, 2: 1 pkt, 3: 2 pkt, 4: 3 pkt

18. Odpowiedź: Adolf Hitler – 3 pkt

19. Odpowiedź: „Żołnierz Zwycięstwa”, Wanda Jakubowska, Karol Świerczewski, wojna domowa w Hiszpanii – za każdą odpowiedź 1 pkt. Za odpowiedź „Hiszpania” – 0,5 pkt. Brak imion – 0,5 pkt

20. Rozwiń cztery średniowieczne skróty (podając ich pełne brzmienie w języku oryginału): (4 pkt)

domini (DOMINI)
temporibus
Archiepiscopo
presbiter


Przyznawano 1 pkt za każdy prawidłowo rozwinięty skrót, odejmowano 0,25 pkt za drobne (jednoliterowe) pomyłki i 0,5 za większe błędy, które jednak nie powodowały całkowicie błędnego odczytania skrótu. W przypadku czwartego skrótu uznawano formę "presbyter" na równi z "presbiter". Jeśli ktoś podał dwa rozwinięcia jednego skrótu, z których jedno było prawidłowe, wówczas przyznawano 0,25 pkt.

Reklamacje sprawdziliśmy.

Nastąpiła korekta klucza odpowiedzi. Nowa wersja dla pytania 7:

"Odpowiedź: Abelard (Piotr Abelard, Pierre Abelard) i Heloiza
 
Punkty: każda osoba – 1 pkt"

1.      Walerian Nekanda Trepka, uznawano też Walery Nekanda Trepka. Walerian
Trepka to niepełna odpowiedź (przyznawano wtedy 0,75).

Na podstawie: W. Nekanda Trepka, Liber generationis plebeanorum, wyd. R. Leszczyński, Wrocław 1995.

2. Świętosława (Sygryda - córka Mieszka I, matka Kanuta Wielkiego.)

Na podstawie: G. Labuda, Świętosława(?) Sygryda, „Słownik Starożytności Słowiańskich”, t. 5 (1975); tenże, Kanut Wielki, „Słownik Starożytności Słowiańskich”, t. 3 (1964).

3. Witold Gombrowicz

Na podstawie: Witold Gombrowicz, Dziennik, t. 1, Kraków 2004.

4. Troppauer SV (uznawano też odpowiedzi z rozwinięciem skrótu Sport
Verein), wynik 0:3. Za połowę dobrej odpowiedzi (dobry klub, zły wynik)
- 1 pkt. Mecz rozegrano 29 września 1908 roku w Opawie.

Na podstawie: Janusz Kukulski, 70 lat Krakowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. W biało-niebieskich barwach Krakowa, Kraków 1989, s. 34.

5. Friedrich Ludwig Jahn

Punktacja: poprawna odpowiedź – 2 pkt, tylko jedno z imion – 1,5 pkt

Na podstawie: Stanisław Salmonowicz, Prusy. Dzieje państwa i społeczeństwa, Warszawa 2004.

6. prof. Henryk Jabłoński

Na podstawie: Tadeusz Mołdawa, Ludzie władzy 1944–1991, Warszawa 1991.

7. Odpowiedź: Piotr Abelard (Pierre Abelard) i Heloiza

Punkty: każda osoba – 1 pkt, odpowiedź wyłącznie „Abelard” – 0,5 pkt

Na podstawie: Aron Guriewicz, Jednostka w dziejach Europy, Warszawa 2002.

8.  Blücher. Został ostrzelany i storpedowany przez norweską baterię nabrzeżną.

Punkty: każda informacja – 1 pkt

Na podstawie: Jerzy Lipiński, Druga wojna światowa na morzu, Warszawa 1995.

9. Marianna Brosell (Brosellówna) - akceptowano odpowiedzi z i bez umlautu.

Tomasz Chachulski, Wstęp, [w:] Franciszek Karpiński, Poezje wybrane, wyd. 2, Wrocław – Warszawa – Kraków 1997 (BN I 89), s. III.

10. Frysztat, obecnie Karwina. Uznano też odpowiedź Frysztat nad Olzą
(chociaż nie jest to właściwa nazwa miasta jak np. Frakfurt nad Menem).
Za błędny zapis (Frysztad) odejmowano 0,25 punktu. Uciekającym był Henryk Walezy.


Na podstawie: Stanisław Grzybowski, Henryk Walezy, Wrocław 1980.

11. Grał na fortepianie. Uznawano też odpowiedź: pianino.

Na fotografii widoczny jest Ślepy Tom (Blind Tom), wł. Thomas Greene Bethune albo Thomas Wiggins Bethune (1849–1908).

Na podstawie: Geneva H Southall, Blind Tom, the black pianist-composer (1849–1908). Continually enslaved, London 2002. Fotografia ze zbiorów Biblioteki Kongresu USA (http://loc.gov/pictures/resource/cph.3b30858) (Photoprint by Golder & Robinson, N.Y. Copyrighted by John G. Bethune).


12. Alfred Dreyfus.

13. Henri de Toulouse-Lautrec.

14. 1.avi - „Napad na ekspres” („The Great Train Robbery”, 1903 r.); 2.avi – „Skarb Sierra Madre” („The Treasure of the Sierra Madre”, 1948 r.); 3.avi – „15:10 do Yumy” („3:10 to Yuma”, 1957 r.); 4.avi – „Dyliżans” („Stagecoach”, 1939 r.).

Każda poprawna odpowiedź - 0,75 pkt

15.

a) 2002
b) 2009
c) 2001
d) 2008
e) 2010
f) 2007

Za każdą odpowiedź - 0,5 pkt

16. Stanisław Koniecpolski, Urban VIII, 1626 r.

Punkty: każda informacja – 1 pkt. Prawidłowe imię papieża, nieprawidłowy numer – 0,5 pkt

Źródło: Leszek Podhorodecki, Stanisław Koniecpolski, Warszawa 1978, s. 148.

17. Emil Folwarczny

Na podstawie: Emil Buchta, Kronika sportu Czechowic-Dziedzic, t. 1, Czechowice-Dziedzice 2003, s. 84.

18. Był koloru czerwonego.

Na podstawie: Katherina Ashenburg, Historia brudu, Warszawa 2009, s. 131.

19. Odpowiedź: Pochodzenie miłości.

Na podstawie: Cesare Ripa, Ikonologia, Kraków 2008, s. 314-315.

20. Odpowiedź: Piotr Świtkowski i Stefan Łuskina

Punkty: każda osoba – 2 pkt

Na podstawie: Jerzy Łojek, Gazeta Warszawska księdza Łuskiny 1774–1795, Warszawa 1959, s. 75.

1.      Odpowiedź: Michał Dzierżanowski.

Na podstawie: Stefan Gołąbek, Związki Polski i Polaków z Afryką, Warszawa – Łódź 1978.


2. Odpowiedź: Roch Filochowski

Na podstawie: Daniel Olszewski, Polska kultura religijna na przełomie XIX i XX, wieku, s. 116.

3. Odpowiedź: Battos (Battus), uznawano również odpowiedzi Arystoteles, Arisataeus, oikistes

Punktacja: każda informacja – 1 pkt

Na podstawie: Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 1; Herodot, Dzieje, IV, 161.

4. Odpowiedź: Złe duchy chińskie mają się rzekomo poruszać jedynie w linii prostej i rozbijają się o ścianę postawioną przed drzwiami, nie będąc w stanie jej wyminąć.

Na podstawie: Mieczysław Jerzy Künstler, Dzieje kultury chińskiej, Warszawa 2008.

5. Na Starym Rynku w Poznaniu. Jest to napis widniejący na pręgierzu stojącym przed ratuszem.

Na podstawie: Jacek Wiesiołowski, Inskrypcje renesansowe na rynku poznańskim, [w:] W cieniu wieży ratuszowej, „Kronika Miasta Poznania”, 2003, nr 2.

6. Odpowiedź: Norman Davies, Wielka Brytania a plebiscyt cieszyński 1919–1920, „Sobótka”, 1972, z. 1

Uwaga: Milan Šmerda, aczkolwiek znany wśród specjalistów od historii Śląska, nie jest "słynnym historykiem" - dlatego za tę odpowiedź przyznawano 0 pkt.


7. Odpowiedź: Władysław I Święty, król Węgier.

Na podstawie: K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław – Warszawa 1992.

8. Odpowiedź: Orson Welles (władca to Justynian I Wielki).

Uwaga: Georges Marchal grał Justyniana, o czym wspominał nawet Robert Browning w biografii cesarza, ale wszyscy zgodzimy się, że Welles to postać słynniejsza.


9. Odpowiedź: Marvin L. Colker

Na podstawie: Jerzy Strzelczyk, „Opis krajów”: Nowe źródło do dziejów wieków średnich i chrystianizacji ludów nadbałtyckich, [w:] Tegoż, Średniowieczny obraz świata, Poznań 2004.

10. Odpowiedź: Zdjęcia wykonał Ansel Adams w 1943 roku w wojennym obozie przesiedleńczym dla internowanych Japończyków i Amerykanów japońskiego pochodzenia w Manzanar w Kalifornii.

Punktacja: Przyznawano 3 punkty za odpowiedź "Obóz w Manzanar" lub bardziej szczegółową i 2 punkty za samo "Manzanar"

11. Odpowiedź: 1. Stanisław Arnold (Geografia historyczna Polski, Warszawa 1951); 2. Gerard Labuda (Uwagi o przedmiocie i metodzie geografii historycznej, „Przegląd Geograficzny”, t. 25, z. 1).

Punktacja: przyznawano 1,5 punktu za każde nazwisko

12. Odpowiedź: Aleksander Siergiejewicz Puszkin, „Graf Nulin”

Punktacja: każda informacja – 1,5 pkt

Na podstawie: Stanisław Cat-Mackiewicz, Początki romantyzmu, [w:] Był bal, Warszawa 1973.

13. Odpowiedź: Bertold z Ratyzbony (niem. Berthold von Regensburg), „Przypowieść o pięciu talentach” (niem. „Von den fünf Pfunden“/“Ueber des Gleichnis von den fuenf Talenten“)

Punktacja: każda informacja – 1,5 pkt. Tytuł w tłumaczeniu angielskim – 0,5 pkt

Na podstawie: Aron Guriewicz, Jednostka w dziejach Europy, Gdańsk – Warszawa 2002.

14. Odpowiedź: Elian (Aelianus Tacticus), „Teoria taktyki”

Punktacja: każda informacja – 1,5 pkt

Na podstawie: Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca XIX w., Warszawa 1972.

15. Odpowiedź: Mao Zedong (Tse-Tung)

Punktacja: Poprawna odpowiedź – 3 pkt

Na podstawie: Shen Zhihua, Li Danhui, Kryzys w Polsce 1956 roku i stosunki polsko-chińskie, [w:] Polski Październik 1956 w polityce światowej, pod red. J. Rowińskiego, Warszawa 2006.

16. Odpowiedź:Hieronim (Jeronym) Brinke - poeta, Rafał T. Prinke - genealog.

Na podstawie: Rafał T. Prinke, Poradnik genealoga-amatora, Warszawa 1992.

17. Odpowiedź: nieznana z imienia (mieszczka z Cieszyna). Piastówną była
Maria Magdalena von Hohenstein, córka Fryderyka Wilhelma cieszyńskiego.
Była to jedyna znana nieślubna Piastówna.

Na podstawie: Kazimierz Jasiński, Rodowód Piastów śląskich, wyd. 2, Wrocław 2007.

Uwaga: Jeżeli autorzy odpowiedzi w sposób wyczerpujący dzieli się swoimi
wątpliwościami i uwzględnili ową nieznaną z imienia mieszczkę
dostawali też 4 punkty.

Odpowiedzi błędne:
1. Anna Thurzo - była to błędna odpowiedź, ale mogła na nią
naprowadzić bzdurna książeczka Włodzimierza Bema de Cosban. W pytaniu
stwierdzono, że chodzi o "jedyną nieślubną Piastównę", więc w
pytaniu wykluczono już odpowiedź, jakoby chodziło o rzekomą drugą
nieślubną córkę Fryderyka Wilhelma cieszyńskiego.
2. Jadwiga żagańska - jak wyżej, w pytaniu podkreślono, że chodzi o
jedyną nieślubną Piastównę. Już samo pytanie sugerowało, że
odpowiedź jest błędna, bo Jadwiga miała z Kazimierzem Wielkim trzy
córki. Jasiński uważa je za legalne, ale przyznaję, że według pewnych
wykładni mogły uchodzić za dzieci nieślubne. Jednak trzy córki, to nie
"jedyna".
3. Cudka - z nią Kazimierz Wielki córek raczej nie miał. Gdyby przyjąć
za Bonieckim, że córki były (w co nie wierzy literatura naukowa - patrz
"Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich" Jasińskiego), to tak czy
tak więcej niż jedna.

Za wszystkie przyznano 0 punktów - w pytaniu wyraźnie podkreślono, że
chodzi o JEDYNĄ znaną Piastównę, by wyeliminować niejasności. Gdyby
pytanie sformułowano po prostu "matka nieślubnej Piastówny", wtedy
ewentualnie można byłoby przyznać pewną ilość punktów.


18. Odpowiedź: Władysław Łokietek, w Pyzdrach 10 września 1299 roku. Klasztor cystersów w Łeknie.

Punktacja: przyznawano po jednym punkcie za prawidłową odpowiedź na poszczególne elementy pytania

19. Odpowiedź: 1. Paul Valéry; 2. André Gide.

Punktacja: po dwa punkty za każde nazwisko.

Na podstawie: Andrzej F. Grabski, Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2003.

20. Odpowiedź: „Mówią Wieki”

Punktacja: Poprawna odpowiedź – 4 pkt

Na podstawie: Młodzież z biglem, „Mówią Wieki”, 1996, nr 7.

Po uwzględnieniu reklamacji, zdecydowaliśmy się na zmiany klucza w pytaniach:

3. Odpowiedź: Battos (Battus), uznawano również odpowiedzi Arystoteles, Arisataeus; "oikistes", uznawano również "ktistes"
 
Punktacja: każda informacja – 1 pkt

14. Odpowiedź: Elian (Aelianus Tacticus), istnieją różne polskie tłumaczenia tego tytułu: „Teoria taktyki” (taktyczna), "O szyku bojowym Greków", "O taktycznym szyku Greków", "Taktyka", "Taktyka Greków" (wszystkie punktowano)

Punktacja: każda informacja – 1,5 pkt