Machiavelli
- podejscie sytuacyjne: stosowanie zasady „cel uświęca środki”, ale z rozwagą, zgodnie z potrzebą chwili; podobnie traktuje wojny – należy im jesli to możliwe w danej sytuacji zapobiegać:
· utrzymując porządek w państwie, unikając nienawiści ludu, który mógłby wezwać interwencję zewnętrzną (przypomnienie, że popierający interwencję obywatele mają swoje interesy w jej obecności) oraz
· utrzymując dobre stosunki z pozostałymi państwami, przy założeniu, że nie możemy dopuścić by zbytnio urosły w siłę – tzn takie, które może działać samodzielnie przeciwko każdemu ktoby je zaczepił. Nie można dopuścić do zależności od potężniejszego sąsiada, który udzili nam pomocy, ale po zwycięstwie może nas sobie podporządkować.
· Warto być silniejszym sojusznikiem – wtedy to my możemy wykorzystać zwycięstwo.
· W przypadku wojen innych państw nie warto zachowywać neutalności – ten, kto proponuje nam żebyśmy zachowali neutralność nie życzy nam dobrze. Jeśli poprzemy zwycięzcę mamy szanse na nagrody, jeśli przegranego będzie on nas bronił przed ostateczną klęską i zapamięta nasz udział.
· Biorąc udział w walce po jednej ze stron należy być „prawdziwym przyjacielem lub przeciwnikiem” bo w innym wypadku stracisz szacunek zarówno zwycięzców jak i zwyciężonych.
- odnośnie wojen: trzy warstwy rozważań:
1. Taktyczno – operacyjno – strategiczna à „Najwazniejszą podstawą wszystkich państw tak nowych, jak starych i mieszanych są dobre prawa i dobre wojsko” - armia własna, narodowa, a nie wojska najemne czy posiłkowe, ważne wykształcenie i poziom życia żołnierzy ponieważ oni narażają się na niebezpieczeństwo, dowodzenie wojskami, taktyka prowadzenia obrony
· Najlepszą obronę gwarantuje oddane społeczeństwo
2. Teoretyczno- wyzwoleńcza à teoria wojen obronnych i narodowowyzwoleńczych
· Wojny o tym charakterze nie są dziełem bogów, złej woli czy wynikiem woli zabijania tylko konieczną walką przeciw ciemiężcą.
· Machiavelli podkreśla, że każda wojna „... bywa wojną sprawiedliwą jeśli jest nieuniknioną, i sprawiedliwe jest dzieło oręża, jeśli poza nim nie ma żadnej innej nadziei” à ich źródłem jest niesprawiedliwość
· „Dla obrony ojczyzny wszystkie środki są dobre – zrówno te, które przynoszą chwałę, jak i te, które przynoszą hańbę (...) Kiedy chodzi bowiem o ocalenie ojczyzny, nie wolno kierować się tym, co słuszne lub niesłuszne, litościwe lub okrutne, chwalebne lub sromotne”
3. Uniwersalistyczna (etiologia wojen zaborczych)à Sprzeczna z drugą warstwą; nie kwalifikowane jako sprawiedliwe bądź niesprawiedliwe
· wojny te wynikają z naturalnej żądzy podbojów. Posiadanie wystarczających sił jest dostatecznym argumentem na rzecz realizacji swoich zamierzeń. Krytykować można tylko, którzy podejmują działania bez odpowiednich sił – kryterium efektywności, a nie moralności działań
· Sam fakt, że znaczna część „Księcia” dotyczy utrzymania władzy w państwach nowozdobytych
· Dowód realizmu – skupienia na rzeczywistych zdarzeniach, a nie rozważań nad sferą idei
Podejście do wojen niespójne. Zawarte są elementy moralne i niemoralne. Wojna nie została wykluczona.
skrypciarnia_ism