WIELONARODOWY CHARAKTER RZECZPOSPOLITEJ
ok 30% ludności innej niż polska
Największe grupy etniczne:
Ukraińcy → Żydzi → Białorusini → Niemcy → (Litwini, Rosjanie, Ormianie, Czesi, Słowacy)
unitarny – scentralizowany, czyli całe państwo i jego obywatele mają równe prawa
POLITYKA
a) Nacjonaliści: - inteligencja
1. Narodowa demokracja (ND):
do 1926: - państwo narodowe
polonizacja
antysemityzm
gospodarka wolnorynkowa
poparcie rządów silnej ręki
po1926: poparcie totalitaryzmu i faszyzmu
2. Chrześcijańska demokracja (CHD):
odrzucenia socjalizmu i liberalizmu dogmatycznego
własność prywatna
klerykalizm
b) Konserwatyści:
1. Stronnictwo prawicy narodowej
anty reformy rolnej
klerykalizacja
monarchiczność
c) Ruchy ludowe:
1. Polskie stronnictwo ludowe „Piast” – gospodarze
stopniowa reforma rolna
walka z socjalizmem i konserwatyzmem
typowa liberalna
2. Polskie stronnictwo ludowe „Wyzwolenie” - małorolni
szybka reforma rolna
prawa dla mniejszości
rozdziała państwa oda kościoła
d) Socjaliści:
1. Polska partia socjalistyczna – robotnicy i inteligencja
reformy
szczególnie ważne mają być referenda
utrzymanie demokracji parlamentarnej
Sanacja – partia stworzona przy Józefie Piłsudskim, miała takie same poglądy jak on. Później współpracowała z BBWR.
KSZTAŁTOWANIE DEMOKRACJI II RP
Prezydenci:
1. Gabriel Narutowicz (zastrzelony)
2. Wojciech Stanisławski
3. Ignacy Mościcki
22 listopada 1918 – Piłsudski zostaje tymczasowym naczelnikiem państwa, a jego głównym zadaniem było ogarnięcie polityków i powołanie pierwszych ministrów.
Priorytetem było zabezpieczenie granic i stworzenie stabilnej polityki. Pierwszą próbą były nieudane wybory z 1919 roku które żadnemu ugrupowaniu nie dały wyraźnej przewagi. Taki układ utrzymywał się do konstytucji marcowej.
MAŁA KONSTYTUCJA (20 luty 1919)
1. nadrzędna władza należy do sejmu
2. wykonawcą uchwał sejmowych jest naczelnikiem i nadrzędnym wodzem sił zbrojnych
3. naczelnik nie ma prawa weta
4. uchwały naczelnika muszą być z kontrasygnatą
5. ustrój państwa jako demokratyczny
6. naczelnik wybiera rząd w porozumieniu z sejmem
7. prawo wyborcze zachowane
KONSTYTUCJA MARCOWA (17 marca 1921):
1. prawa wyborcze czynne do sejmy 21, do senatu30 lat
2. władza ustawodawcze dla sejmu (444) i senatu (111), lecz sejm ma dużo większe prawa
3. na czela władzy wykonawczej prezydent wybierany na zgromadzeniu narodowym na 7 lat, który osadzał wyższe urzędy, był zwierzchnikiem sił zbrojnych ale nie mógł być naczelnym wodzem, za zgodą sejmu podpisywał umowy międzynarodowe i zawierał pokój
4. władza sądownicza dla niezawisłych sędziów
5. wolność i równość, obywatelskie
W przeciągu kilku lat w Polsce istniało wiele rządów które ciągle upadały bowiem nie miały wystarczającej przewagi aby wprowadzać ustawy.
W maju 1923 rozpoczęły się rządy Wincentego Witosa, które wytworzyły bardzo ciężką sytuację gospodarczą.
państwo wydawało więcej niż mogło dostać z podatków → dodruk pieniędzy → inflacja → oszczędności → lepsza ściągalność podatków → pogorszenie życia niektórych grup → krytyka → dymisja
Jednym z większych osiągnięć politycznych i gospodarczych była reforma walutowa (1923 - 1925) przeprowadzona przez rząd Władysława Grabskiego
ZAMACH MAJOWY:
Piłsudski wykorzystał rosnące w kraju niezadowolenie społeczne. Z poparciem lewicy próbował więc przejąć rządy.
12 mają 1926 – Piłsudski ze swoimi oddziałami wyrusza na Warszawę. Część wojska została wierna dla rządu dlatego doszło do walk. Piłsudski wyparł legalne władze, ale walka nie została jeszcze rozstrzygnięta. Dla rządu pomogły siły z Wielkopolski.
14 na 15 mają – prezydent podaje się do dymisji aby nie rozgorzała wojna domowa. Sejm i senat ustępują.
31 mają – Piłsudski zostaje wybrany prezydentem. Ale ten nie chce i wskazuje Mościckiego na prezydenta
2 sierpnia – nowela sierpniowa, czyli poprawki w konstytucji. Dające większą władzę ustawodawczą dla prezydenta, a ograniczająca wotum nieufności sejmu wobec rządu.
Po przewrocie Piłsudski sprawował główną kontrolę nad państwem. Piastował urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Gdy odbyły się wybory Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem odniósł duży sukces i zaczął współpracę z sanacją czyli partią Piłsudskiego. Opozycja miała przewagę ale nie mogli się dobadać. W 1929 próbowali stworzyć Centrolew.
sierpień 1930 – prezydent rozwiązuje sejm i senat
wrzesień 1930 – aresztowania opozycjonistów i ponowne wybory
Choć dużą ilość mandatów posiadało BBWR to jednak nie mogło uchwalić konstytucji. Gdy 1934 w sejmie przedstawione tezy nowej konstytucji opozycja opuściła salę a BBWR ogłosiło to formalnym projektem.
KONSTYTUCJA KWIETNIOWA (23 kwietnia 1935)
1. centralizacja władzy w ręce prezydenta którego wybierało Zgromadzenie Elektorów (marszałkowie, prezesi i 75 ludzi wybranych przez sejm i senat
który ma być zwierzchnikiem: sejmu, rządu, senatu, sił zbrojnych, sądów
zawiera umowy między narodowe
decyduje o pokoju i wojnie
powoływał 1/3 senatu
powoływał najważniejszych prezesów
miał prawo weta
2. sejm pełni funkcję opiniodawczą i kontrolną
3. senat zatwierdza uchwały i wnosi poprawki
4. system autorytarny
5. zmiana ordynacji wyborczej do sejmu (obóz rządzący zawsze wygrywa w wyborach)
1935 – umiera Piłsudski a jego następcą zostaje Edward Rydz – Śmigły, ale nie udaje mu się zachować takiego poparcie
SYTUACJA GOSPODARCZA
Polska była stosunkowa zacofana po zaborach. Aż 70 % ludności żyło na wsi. Na wschodnich terenach gospodarstwa były mało rolne. Ale na zachodzie powstały ogromne latyfundia które stanowiły 45% ziemi rolnej.
Reforma rolna 1925 przewidywała sprzedaż nadwyżki hektarów po cenach rynkowych (parcelacji) Gospodarstwa mogły mieć do 60ha, ale w niektórych przypadkach i na niektórych terenach podnoszono to nawet do 700 ha.
Reforma walutowa 1924 rygorystyczne podatki i waluta w której 1zł.=1 frankowi szwajcarskiemu. Sytuacja powoli stabilizowała się.
1925 -1931 wojna celna z Ziemcami. Niemcy nie chciały kupować węgla co postawiło kopalnie w trudnym położeniu. Niektóre wyroby zostały zakazane a inne obłożone wysokim cłem. Gospodarka polska upadła w Niemiecka odniosła duże straty. Mimo złej sytuacji musieliśmy wybudować port w Gdyni bowiem władzę wolnego miasta Gdańsk utrudniały Polsce wymianę handlową.
1937 – ogłoszenia budowy centralnego okręgu przemysłowego.
1918 – 1923 – inflacja
1924 – 1930 – reformy
1930 – 1939 – interwencjonizm państwowy
Bonifacy7