W 9   Czynniki niszczące

1 – ruchy masowe grawitacyjne

2 -  oddziaływanie wody ; przeobrażonej w lód

3 -  wiatr 

4 – wietrzenie , erozja

Ad 1 – nachylenie stoku – graniczneie to 45 stopni – granica między ruchami masowymi a obrywami. Powyżej 45 stopni obrywy skalne. Poniżej – ruchy masowe – przekroczony kąt naturalnego zsypu skały

-          gdy woda dostaje się do osaduà ruchy masowe; spełzywanie gruntu; w klimacie umiarkowanym zwietrzelina i grunt – spełzauje kilka zm. I rok.

-          W klimacie polarnym – spełzywanie to soliflukcja – jęzory soliflukcyjneà pod cienką warstwą gruntu jest wieczna zmaezlina i podchodzi w górę . lód i śniegà dużo wody à tam gdzie nachylenie gruntu tam spełza

-          Tam gdzie nachylenie większe od 45 stopni tam obrywy skał

-          W alpach MURY – spływanie nasączonej wodą zwietrzeliny; gwałtownie powstają rynny korazyjne – zagłębienia; stożki napływoweà jeziora zaporowe

Ad 2 – woda zgromadzona w oceanie. 97,4 % wody słonej; 2,6 % wody słodkiej, 2% obszary polarne; 0,6% woda gruntowa ; 0,02% rzeki i jeziora, 0,002 organizmy

-          rzeki – największe działanie . lodowceà formują doliny

ad 3 – różnice ciśnień

Ad4 – mechaniczne, chemiczne, woda rozpuszcza tam skałę wapienną; czerwone gleby – efekt wietrzenia chemicznego; biochemiczne; biomechaniczne; rozpychanie skał przez korzenie roślin. Wietrzenie krasu.

Klimat tropikalny – wietrzenie chemiczne

Naturalny obieg skał w przyrodzie

-          procesy magmoweà górotwórczeà bazalt; granit (magma wolno wypływa)à bazalt – szybkie wydostawanie się magmyàskały się niszczą; powstanie np. piaskowiec (rozdrobniona skała kwarcowa); zlepieńce, wapienie; skały metamorficzneà magmowe- przeobrażone wskutek temperatury, ciśnienia; z granitu à gnejs; ił, mułà iłowiec, mułowiecà + ciśnienie to skała zmienia się w łupek (stwardnieje).Metamorfizmà wciągnięcie skał w głąb ziemi.

W 10 Woda

-          bieg środkowy – erozja, osady, możliwość transportowa

-          źródło

-          w suchym i ciepłym powietrzu à więcej wilgoci może się zmieścić

-          wisłaà źródło to à Barania Góra

górny bieg

-          duży spadek rzeki; duża siła erozyjna; niesie duże głazy; rzeka się wcina; największa siła nośna

bieg środkowy

-          mniejszy spadek; erozja, więcej dopływów, siła transportowa

bieg dolny

-          erozja ; spadek niewielki ale akumulacja jest największa, siła transportowa najmniejsza

Dolinę rzeczną kształtuje erozja wgłębna i boczna

-          typy dolin rzecznych

-          słaba erozja boczna i wgłębnaà dolina nieckowata

-          taras rzeczny – dolina płaskodennaà słaba erozja denna

-          dolina V- kształtna – silna erozja wgłębna – w klimacie suchym powstaje dolina kanionu

-          dolina wciosana – V – kształtna ; głębsza à kanion w klimacie suchym; głębszy; mocniejszy (słaba erozja boczna)

-          silna erozja boczna a słaba wgłębnaà rzeka wcina się mocnoà jar

-          nizinyà rzeka ma tendencję do meandrowania

-          rzeka wykręca się ; brzeg jeden jest podcinany (osad wymywany) a drugi brzeg jest budowany (osad akumulowany)à przemieszczanie rzeki w dolinie

-          Kongo – rzeka typu warkoczowego

-          Delty

-          Estuarium – ujście lejkowate

-          Okaranga – rzeka w Botstwanie – nie dopływa do morza tylko powstaje delta śródlądowa i rzeka kończy bieg na lądzie

-          Sedymentacja – w dolnym odcinku – piaski; w wyższych odcinkach – żwir, piaski gruboziarniste, głazy , otoczaki

-          Stalaktyt – na górze

-          Stalagmit – na dole

-          Połączenie to stalagnat

-          Wywierzysko – tu ze skały wypływa woda

-          Ponor – tu woda ginie

-          Powierzchniowe niszczenie skał węglanowych

-          Dolina- duży lej krasowy

-          i poljeà b. duża dolina – płaski obszar; CaCO3 usunięty

Wodospady

1 – niagara – odporne skały na górze a nieodporne na dole; woda spływa i próg się cofa

2 – kaskadowe – gdzie różnice odporności są niewielkie; skały i progi tektoniczne

3 – dolin zawieszonych –tam gdzie były lodowce