Geologia wykład VI 25.03.09
Meozoik
Jeden duży kontynent i jeden ocean, jednak Pangea zaczyna się rozpadać, powstaje ocean Tetydy i morze subkontnentalne. Są rytmicznie pojawiające się transgresji.
Świat roślin
Okresem końcowym paleozoiku był karbon, w nim nastąpiła eksplozja widłaków, paproci nasiennych, skrzypów. Pojawiły się też rośliny iglaste. W połowie permu jest granica paleolitycznej i mezofitycznej (widziane przez rozwój świata roślinnego). Te granice o pół okresu wyprzedzają zmiany w formacjach zwierzęcych. Triumfującymi grupami są Benity i sagowce. Benefity są grupą wymarłą, sagowce żyją do tej pory.
Kenofityczne- rozwój okrytonasiennych
Skamieniałości roślinne są znacznie mniej trwałą, ponieważ substancja roślinna zazwyczaj się rozkłada. Często korzysta się za to z pyłków roślinnych, gdyż są one znacznie trwalsze.
Początek i koniec mezozoiku to wielkie wymieranie. Na początku, wraz z końcem permu, wymiera 52% taksonów, na koniec wymiera 11%, jednak jest to spopularyzowana wymieranie, ze względu na wyginięcie dinozaurów
Wymieranie na granicy triasu i jury 12%
Wczesna jura.
Jeden wspólny kontynent funkcjonuje, powstaje nowy ocean coś na kształt dzisiejszego oceanu indyjskiego –ocean Tetydy
Koniec mezozoiku- kreda trzeciorzęd
Powstaje Atlantyk, Tetyda jest zamykana, Gondwana się rozpada, kontynenty południowe się rozbiegają, Indie wędrują ku północe, efektem, czego jest wypiętrzenie Himalajów. Związek Ameryki i Europy zostaje rozerwany- między nimi rozlewa się od te pory Atlantyk.
Świat zwierzęcy
Amonity i belemnity- szybko ewoluują, pozostałością dzisiejszą jest łodzik. Żyją w muszlach z wielu komór. Co prawda organizmy te były obecne już w paleozoiku (goniatyty), wymierają pod koniec permu, zostaje 1 rodzina, której to rozwijają się największe, do 2,5 m. nie tak liczne i wielkie belemnity z rostrum, osiągają w kredzie mają maksimum swojego rozwoju, Jednak pod koniec wymierają razem z amonitami.
Największe dinozaury pojawiają się w jurze, jednak ich największy rozwój przypada na kredę. Wodne dinozaury to ichtiozaury, plezjozaury.
W górnej jurze pojawiają się pierwsze ptaki-praptaki- archeopteryks, jest tylko 7 odnalezionych okazów. Kenozoik to wiek ssaków, co prawda pojawiły się on pod koniec triasu w mezozoiku, jednak żyły w cieniu gadów, dochodziły raczej do rozmiarów współczesnych myszy.
Wapienie Soldenhoffen- archeopteryks, wapienie litograficzne,
Holtzmaden- ichtiozaur i liliowce, mające nawet 35 m. były one epibentyczne tj przemieszczały się wraz z pniami dryfującymi w wodzie mogły być długie. Kiedy obumierały, to spoczywały spokojnie na dnie, pod ilastym osadem?
Najbardziej charakterystycznym osadem mezozoiku jest osad z kredy piszącej. W kredzie było dużo planktonu, niebywały rozwój dominowały tam kokolity, będące głównym składnikiem skał. Otwornice również odgrywały istotna rolę. Po śmierci planktonu, którego muszelki zawierają CaCo3, opadały one na dno i dały pokłady kredy.
Surowce mezozoiku.
Trias
-rudy cynku i ołowiu, w postaci siarczków jak np. galena (Olkusz, Chorzów, Bytom)
wapienie dla przemysłu cementowego (Opole)
Jura
- wapieni dla przemysłu cementowego (jura krakowsko –częstochowska, obrzeże świętokrzyskich)
-rudy żelaza, związane z jurą, ale o małym znaczeniu, nieeksplaoatowane
Kreda
- wapienie dla przemysłu cementowego
-piaski szkliste- piasek przetapiany na szkło, o odpowiedniej czystości (Białogóra)
Kenozoik
- wymieranie K/T
-skala czasowa kenozoiku
-zlodowacenie plejstoceńskie
-powstanie Bałtyku
-alpidy
-ewolucja człowieka
Trzeciorzęd dzielimy na paleogen i neogen
Kenozoik zaczyna się 65 mln lat temu, a czwartorzęd ok. 2 mln lat temu. Czwartorzęd bardzo odróżnia, jest związany ze zlodowaceniem.
Na granicy kredy i trzeciorzędu jest luka stratygraficzna u nas. Nie ma zapisu, żaden zapis skalny nic nie mówi. Ale w Danii na wybrzeżu bałtyckim jest ta granica- ciemny pasek iłu. Badania zawartości wykazały na znaczną zawartość irydu. Na skali czasowej widać wyraźne zdarzenie irydowe. Na granicy kredy i trzeciorzędu ciało pozaziemskie musiało uderzyć Ziemię. Stąd w różnych krajach pojawia się właśnie ten zapis- warstwa irydowa. Pojawiła się cała koncepcja impastu- w Ziemię z wielką prędkością uderzyło ciało o dużej masie. Wynikiem, czego pojawiły się wielkie fale tsunami, które zniszczyły wszystkie wybrzeża. Powstała chmura pyłu, która na wiele miesięcy zasłoniła Słońce uniemożliwiając tym samym wzrost roślin, co pociągnęło za sobą wymieranie wyższych ogniw łańcucha troficznego. Przetrwały te organizmy, które żyły głęboko na dnie oceanu. Szukali krateru, który został po impaście. Początkowo nie udało się takowego znaleźć, jednak kilka lat temu na Jukatanie znaleziono krater o średnic 300 km (m?). jednak do końca nie wiadomo, czy jest to ten krater.
Paleogenie neogen
Epoka lodowa zaczęła się 1,8 mln lat temu,.
Krzywą zmian klimatu robi się badając gatunki ciepło lub zimnolubne, ale lepszą informacja jest w ocenianie, bo tam w sposób niezaburzony opadają na duże głębokości. Zapis jest niezaburzony i datuje się go na miliony lat.
Przydatna jest też właściwość otwornic, których muszla ulega skręceniu w lewo, jeśli jest ciepło, lub w prawo przy temperaturach niższych.
Lodowce też są stare, więc przy wydobyciu np. 4 kilometrowego rdzenia jest zawarty znaczny interwał czasowy. 800 tys. lat to jest zapis z lodowców. Bada się je na podstawie zawartości izotopów tlenu 18 i 16.
Morze Bałtyckie jest młode i powstało jako jezioro z topniejącego lodowca.
Afryka wschodnia (Wiktorii, Tanganika) stamtąd pochodzą formy człekokształtne. Później przeniosły się do Azji, Europy, Ameryki.
Neandertalczyk jest ślepą gałęzią ewolucji.
Pitekantrop-> neandertalczyk->H. Sapiens
Surowce kenozoiku
Trzeciorzęd:
-węgiel brunatny- zagłębie turoszowskie, komin, Bełchatów
Sól kamienna- Bochnia, Wieliczka
Gips
Wapienie
Siarka- złoża historyczne, już nieeksploatowane, Tarnobrzeg
Czwartorzęd
Surowce budowlane- piaski żwiry iły
robe18