Dziadów część III- dominuje historia, Gustaw zaś, człowiek prywatny i wsobny, staje się (scena zamiany imienia w Prologu) rzecznikiem sprawy publicznej i narodowej. Przedstawione wypadki (uwięzienie filomackiej młodzieży, represje carskiego despotyzmu) oraz postacie (wileńscy studenci; carscy czynownicy z Nowosilcowem i jego zausznikami; ofiary moskiewskiej tyranii; rewolucyjna młodzież Warszawy i zachowawcze środowisko „starych”, klasyków i sentymentalistów; służalcy i serwiliści) usytuował Mickiewicz w trzech perspektywach: historycznej, metafizycznej oraz profetycznej. W perspektywie historycznej poemat przedstawia konflikt pomiędzy dwoma systemami: polskim i carskim, światem wolności i światem tyranii. Obraz tych systemów jest oczywiście syntetyczny i poetycki, ale opiera się na faktach i realiach historycznych. W perspektywie metafizycznej konfrontacja obu światów widziana jest w kategoriach odwiecznej walki dobra i zła. Wreszcie, w perspektywie profetycznej poeta wyciąga wniosek z realnego biegu historii oraz jej sensów i kreśli wizję przyszłych losów Polski.
- motyw Mesjasza, umierającego męczeńską śmiercią na krzyżuo „Żale Matki Boskiej pod krzyżem” – Maryja cierpi, gdyż musi patrzeć jak jej jedyny Syn, Jezus, umiera na krzyżuo „Księgi narodu poskiego ” i „Księgi pielgrzymstwa polskiego” – Polska Mesjaszem narodówo A. Mickiewicz „Dziady ” cz. III – Widzenie księdza Piotra _ Polska biczowana przez oprawców – zaborców, Gal – Piłatem – wyraźne nawiązanie do motywu Mesjasza
A-n-i-t-a