Przegląd Historyczny. XCI Z. 1, 2000. Warszawa. ISSN 0033-2186.pdf

PL ISSN 0033–2186

INDEKS 370940

PRZEGL¥D

HISTORYCZNY

TOM XCI

Zeszyt 1

WARSZAWA 2000

PRZEGL¥D HISTORYCZNY

Pismo Towarzystwa Mi³oœników Historii w Warszawie

Oddzia³u Polskiego Towarzystwa Historycznego

i Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego

Tom XCI, 2000

Zeszyt 1

KOMITET REDAKCYJNY

Jacek Adamczyk — sekretarz, Andrzej Garlicki, Stefan K. Kuczyñski,

W³odzimierz Lengauer — zastêpca redaktora, Antoni M¹czak, Krzysztof

Skwierczyñski — sekretarz, Andrzej Szwarc, Andrzej Wyrobisz — redaktor

Publikacja dofinansowana przez Komitet Badañ Naukowych

Abstrakty i spis treœci w jêzyku polskim i angielskim znajduj¹ siê w internecie:

http://www.dig.com.pl/dig/abstrakty/index.html

T³umaczenie: Aleksandra Rodziñska–Chojnowska

Korekta: Jolanta Rudziñska

Redakcja techniczna

Wydawnictwo DiG

ADRES REDAKCJI

Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

00–325 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieœcie 26/28

PL 00–322 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieœcie 62

tel./fax 828–00–96 (7 linii)

E–mail: dig@dig.com.pl; http://www.dig.com.pl

Nak³ad 500 egz.

Do druku oddano i druk ukoñczono w marcu 2000 r.

w Drukarni Wydawnictw Naukowych S.A. w £odzi

Pamiêci Profesora Aleksandra Gieysztora (1916–1999)

Oddajemy do r¹k Czytelników zeszyt „Przegl¹du Historycznego” poœwiêcony pamiê-

ci Profesora Aleksandra G i e y s z t o r a w pierwsz¹ rocznicê Jego œmierci. W ci¹gu ubie-

g³ego roku ukaza³o siê ju¿ wiele publikacji o charakterze biograficznym lub wspomnienio-

wym, omawiaj¹cych ró¿ne dziedziny dzia³alnoœci naukowej i spo³ecznej Profesora, Jego

zas³ugi dla polskiej i europejskiej kultury, nauki, zw³aszcza zaœ nauk historycznych. Re-

dakcja „Przegl¹du Historycznego” ma szczególne powody, by do tych g³osów siê do³¹czyæ,

publikuj¹c niniejszy zeszyt zawieraj¹cy artyku³y o ró¿nych dzia³ach nauk historycznych,

które by³y przedmiotem zainteresowañ Profesora Gieysztora. Profesor by³ bowiem od

roku 1949 cz³onkiem Rady Redakcyjnej „Przegl¹du Historycznego”, a¿ do momentu jej

likwidacji decyzj¹ Biura Wydawnictw Polskiej Akademii Nauk w 1970 r. Rada owa by³a

organem doradczym i opiniodawczym wobec Komitetu Redakcyjnego, czyli œcis³ej Re-

dakcji, poniewa¿ jednak sk³ada³a siê z historyków o uznanym autorytecie naukowym,

pe³ni³a w ówczesnej sytuacji politycznej równie¿ rolê pewnej os³ony przed zewnêtrznymi

pozanaukowymi ingerencjami. Nie wszyscy jej cz³onkowie byli jednakowo czynni, niektó-

rzy rzadko uczestniczyli w jej pracach. Wszelako Profesor Gieysztor nale¿a³ do najaktyw-

niejszych cz³onków Rady, obecny na jej zebraniach, a ponadto zawsze gotów do udzielania

konsultacji i wsparcia poza oficjalnymi spotkaniami. Rady Profesora by³y nie tylko m¹dre

i trafne, ale przede wszystkim ¿yczliwe. By³o to bardzo wa¿ne w czasach, gdy zarówno

stosunki polityczne w kraju, jak i nie zawsze sympatyczne uk³ady personalne w samym

œrodowisku historyków czyni³y redagowanie czasopisma naukowego zadaniem trudnym,

niekiedy wrêcz ryzykownym. Ale by³o to tak¿e wa¿ne dla ówczesnej Redakcji, która przez

d³ugi czas sk³ada³a siê tylko z dwóch osób: redaktora naczelnego (specjalisty historii

XIX w.) oraz jego zastêpcy (historyka staro¿ytnoœci), podczas gdy sekretariat Redak-

cji tworzy³o kilku historyków bardzo jeszcze wtedy m³odych i niedoœwiadczonych. Konsul-

tacje znakomitego mediewisty, Aleksandra Gieysztora, by³y bezcenne w redagowaniu

czasopisma.

Profesor Gieysztor mia³ bardzo wielu uczniów, ale jeszcze liczniejsze by³o grono

historyków, archeologów, historyków sztuki, którzy nie bêd¹c Jego uczniami sensu stricto ,

to znaczy nie uczestnicz¹c w Jego seminarium, nie pisz¹c pod Jego kierunkiem prac

magisterskich lub doktorskich, byli przez Niego nauczani: w trakcie prowadzonych przez

Profesora æwiczeñ z historii œredniowiecznej i z nauk pomocniczych historii, ale tak¿e

podczas objazdów naukowych, w czasie terenowych badañ, na ró¿norakich sympozjach

i konferencjach. Ka¿dy bezpoœredni kontakt z Profesorem by³ pouczaj¹cy i inspiruj¹cy. Po

wielu latach uczestnicy tych spotkañ, którzy niekiedy nawet daleko odeszli od mediewi-

styki lub od historii i badañ naukowych w ogóle, uœwiadamiaj¹ sobie, jak wiele ich forma-

cja intelektualna i przygotowanie do ¿ycia w spo³eczeñstwie zawdziêczaj¹ Aleksandrowi

Gieysztorowi.

PRZEGL¥D HISTORYCZNY, TOM XCI, ZESZ. 1, ISSN 0033–2186

Zanim Profesor Aleksander Gieysztor doczeka siê nale¿nego Mu biogramu w „Pol-

skim s³owniku biograficznym” oraz odpowiedniej naukowej monografii omawiaj¹cej

dzie³o Jego ¿ycia, publikowane poni¿ej teksty powinny dostarczyæ najniezbêdniejszych

o Nim informacji. S¹ to opracowania naukowe napisane przez uczniów, bliskich przyjació³

i wspó³pracowników Profesora. Czytelnika nie powinien wiêc zdziwiæ fakt, ¿e znajdzie

w nich fragmenty o silnym zabarwieniu emocjonalnym, niekiedy wspomnienia. Te wspomnie-

nia s¹ tutaj niezwykle wa¿ne i maj¹ te¿ aspekt poznawczy i naukowy, oddaj¹ bowiem cechy

osobowoœci Profesora oraz atmosferê epoki, w której ¿y³ i dzia³a³, a która w dokumentacji

archiwalnej nie mog³a znaleŸæ odbicia.

W Y

JULIUSZ BARDACH

Uniwersytet Warszawski

Wydzia³ Prawa i Administracji

Aleksander Gieysztor a historia pañstwa i prawa

Aleksander Gieysztor a historiapañstwa i prawa

ALEKSANDER GIEYSZTOR AHISTORIAPAÑSTWA I PRAWA

Polskie nauki historyczne, w tej liczbie i historyczno–prawne, ponios³y wielk¹ stratê.

9 lutego 1999 odszed³ znamienity historyk, którego osobowoœæ wycisnê³a piêtno nie tylko

na polskiej humanistyce, ale zaznaczy³a siê tak¿e w ¿yciu narodu — Aleksander G i e y -

s z t o r. Poœwiêcono Mu w prasie i czasopismach wiele uwagi, podkreœlaj¹c szeroki zakres

zainteresowañ, aktywnoœci naukowo–badawczej oraz organizacyjnej, a tak¿e dzia³alnoœci

spo³ecznej. W tym miejscu spróbujmy skupiæ siê na Jego dorobku i osi¹gniêciach jako

uczonego, szczególnie w zwi¹zku z problematyk¹ historii ustroju i prawa 1 .

Drogê badañ historycznych Aleksander Gieysztor wytkn¹³ sobie od lat m³odzieñ-

czych. Na Wydziale Historyczno–Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego by³ ucz-

niem polihistora, twórcy miêdzywojennej warszawskiej szko³y historycznej, profesora

Marcelego H a n d e l s m a n a, prawnika z wykszta³cenia. Mistrz by³ wzorem dla m³odego

studenta. Zwróci³em na to uwagê przed kilku laty w laudacji na uroczystoœci odnowienia

doktoratu Aleksandra Gieysztora w jego piêædziesiêciolecie 2 . Gdy czyta³em charaktery-

stykê Marcelego Handelsmana w pos³owiu Gieysztora do ksi¹¿ki Handelsmana „Œrednio-

wiecze polskie i powszechne”, znalaz³em tam nastêpuj¹ce sformu³owania:

„Starsze i œrednie pokolenie historyków polskich zachowa³o pamiêæ o Marcelim

Handelsmanie jako wszechstronnym umyœle, wybitnym i szerokim badaczu, dzielnym

organizatorze zawodu historyków i ich reprezentancie w kraju i zagranic¹, nauczycielu

akademickim o piêknych wynikach dydaktycznych i wychowawczych, obywatelu pe³nym

patriotycznej i demokratycznej troski o dzieñ dzisiejszy i jutro swojej ojczyzny”.

A w dalszym ci¹gu by³a mowa o tym, ¿e w œrodowisku historycznym stanowi³ M. Han-

delsman „filar i postaæ g³ówn¹ — —, a to co rozk³ada³oby siê na wielu ludzi, ³¹czy³ on

w sobie w harmonijn¹ jednoœæ jednego cz³owieka” 3 .

1 Poszerzon¹ wersjê artyku³u o tym¿e tytule publikujê jednoczeœnie w „Czasopiœmie Prawno–Historycz-

nym” t. LI, 1999, z. 1–2.

2 Uroczystoœæ odby³a siê 28 maja 1996 w Auditorium Maximum UW pod prezydencj¹ JM Rektora W³odzi-

mierza Siwiñskiego i zgromadzi³a licznych przyjació³, kolegów, uczniów, osób darz¹cych Jubilata uznaniem

i szacunkiem, przyby³ych z ca³ego kraju.

3 M. H a n d e l sm a n, Œredniowiecze polskie i powszechne. Wybór pism , Warszawa 1966, s. 351.

PRZEGL¥D HISTORYCZNY, TOM XCI, ZESZ. 1, ISSN 0033–2186

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: