klonowanie i medycyna.pdf

Teraz, kiedy klonowanie

transgenicznych ssakw

sta¸o si« rzeczywistoæci,

naukowcy pracuj

nad nowymi zastosowaniami

tej technologii

Klonowanie

w Midlothian niedaleko Edynburga w Szkocji latem

1995 roku zapowiada¸y, jak wierzy¸o wielu naukow-

cw, okres rewolucyjnych moýliwoæci biologii i medycyny.

Megan i Morag, obie urodzone przez zast«pcz matk«, nie

powsta¸y w wyniku po¸czenia si« plemnika i komrki jajowej.

Ich materia¸ genetyczny pochodzi¸ z hodowanych komrek

otrzymanych z dziewi«ciodniowego zarodka. Jagni«ta by¸y

wi«c jego genetycznymi kopiami, czyli klonami.

Zanim przysz¸y na æwiat Megan i Morag, naukowcy potra-

fili juý tworzy owce, byd¸o, a takýe inne zwierz«ta metod ge-

netycznego kopiowania komrek ýmudnie izolowanych z za-

rodkw we wczesnych stadiach rozwoju (tzw. wczesnych

zarodkw). Wyniki naszych badaÄ pozwalaj ýywi nadzie-

j«, ýe klonowanie stanie si« o wiele bardziej praktyczne, ponie-

waý stosunkowo ¸atwo jest pracowa z hodowlami komr-

kowymi. Dzi«ki Megan i Morag dowiedziono, ýe cho komrki

takie s cz«æciowo zrýnicowane, czyli wyspecjalizowane, to

mog zosta przeprogramowane genetycznie, tak by funkcjo-

nowa¸y jak komrki wczesnego zarodka. Wi«kszoæ biolo-

gw uwaýa¸a, ýe nie jest to moýliwe.

Nast«pnie przystpiliæmy do powielania zwierzt z hodo-

wanych komrek otrzymanych z 26-dniowego zarodka i z doj-

rza¸ej owcy. Komrki owcy da¸y pocztek Dolly, pierwsze-

mu ssakowi sklonowanemu z doros¸ego organizmu. Og¸o-

szenie przez nas narodzin Dolly w lutym 1997 roku wzbu-

dzi¸o olbrzymie zainteresowanie prasy, prawdopodobnie dla-

tego, ýe fakt ten zwrci¸ uwag« na teoretyczn moýliwoæ klo-

nowania takýe ludzi. Mam nadziej«, ýe nigdy do tego nie

dojdzie. Ale umiej«tnoæ tworzenia klonw z hodowanych

komrek pochodzcych z ¸atwej do uzyskania tkanki powin-

no przynieæ zarwno wiele praktycznych korzyæci w hodow-

li zwierzt oraz naukach medycznych, jak i odpowiedzi na

niezwykle istotne pytania w biologii.

zaczynaj si« rozwija tak jak normalne zarodki i jeæli prze-

szczepi si« je do macicy matki zast«pczej, urodz si« m¸ode.

W naszych doæwiadczeniach z hodowanymi komrkami

podj«liæmy odpowiednie kroki, by dawca i biorca do siebie

pasowali. Przede wszystkim staraliæmy si« skoordynowa cy-

kle duplikacji DNA i produkcji mRNA, czsteczki, ktra po-

wstaje na matrycy DNA i steruje wytwarzaniem bia¸ek. Zde-

cydowaliæmy si« wykorzysta komrki-dawcw, ktrych DNA

nie ulega¸ replikacji w chwili transferu [ ramka na stronie 36 ].

Dlatego teý pracowaliæmy na komrkach, ktre zmusiliæmy do

wejæcia w faz« spoczynkow, obniýajc st«ýenia sk¸adnikw

odýywczych w pod¸oýu hodowlanym. Dodatkowo dostar-

czaliæmy impulsy prdu elektrycznego do oocytu po przenie-

sieniu komrki dawcy, aby zach«ci komrki do zlania si«

oraz by pobudzi oocyt do rozwoju, naæladujc stymulacj«,

ktr w normalnych warunkach zapewnia plemnik.

Zaraz po tym jak narodziny Megan i Morag dowiod¸y, ýe

potrafimy wytworzy ýywe klony wywodzce si« z hodowli

komrkowych otrzymanych z zarodkw, z¸oýyliæmy zg¸osze-

nia patentowe i rozpocz«liæmy kolejne eksperymenty. Chcie-

liæmy si« przekona, czy moýliwe jest uzyskanie kopii z bardziej

zrýnicowanych komrek hodowanych. Wsp¸pracujc z PPL

Therapeutics, takýe z okolic Edynburga, przebadaliæmy fibro-

blasty p¸odowe (komrki wyst«pujce licznie w tkance ¸cznej)

i komrki pobrane z wymienia owcy, ktra by¸a w po¸owie

czwartego miesica ciýy. Wybraliæmy tak samic«, poniewaý

w tym stadium ciýy obserwuje si« gwa¸towny wzrost kom-

rek gruczo¸u mlecznego, co oznacza, ýe mog przeýy i na-

mnaýa si« dobrze w hodowli. Ponadto fakt, iý maj one sta-

bilny uk¸ad chromosomw, wskazuje z kolei, ýe zachowaj

ca¸ swoj informacj« genetyczn. ZakoÄczone sukcesem klo-

nowanie Dolly z hodowanych komrek pochodzcych z gru-

Jak klonowa

Jest to proces oparty na przenoszeniu (transferze) jder ko-

mrkowych Ð tej samej technice, ktr od wielu lat stosuj na-

ukowcy do kopiowania zwierzt z komrek zarodkowych.

W tym celu potrzebne s dwie komrki. Pierwsza z nich Ð bior-

ca Ð jest na og¸ nie zap¸odnionym oocytem pobranym od

zwierz«cia tuý po owulacji. Takie komrki jajowe powinny

rozwija si« po odpowiedniej stymulacji. Drug z nich jest

dawca jdra. To ona ma zosta skopiowana. Badacz, patrzc w

silnie powi«kszajcy mikroskop, przytrzymuje oocyt dzi«ki

przyssaniu go do koÄca ma¸ej pipety i za pomoc niezwykle

cienkiej mikropipety usuwa z niego chromosomy, twory

w kszta¸cie parwki, zawierajce DNA komrki (w tym sta-

dium nie znajduj si« one w wyodr«bnionym jdrze). Nast«p-

nie komrka-dawca wraz ze swoim jdrem jest ¸czona z oocy-

tem. Niektre ze zrekonstruowanych w ten sposb oocytw

34 å WIAT N AUKI Luty 1999

N arodziny dwch jagnit w moim Roslin Institute

i medycyna Ian Wilmut

czo¸u mlecznego owcy oraz innych ja-

gnit z hodowli fibroblastw dowio-

d¸o, ýe metoda opracowana w Roslin

Institute jest solidna i powtarzalna.

Wszystkie sklonowane w naszych

eksperymentach osobniki wyglda¸y,

czego si« zreszt spodziewaliæmy, raczej jak owca, od ktrej

pochodzi¸o jdro komrkowe, a nie jak matki zast«pcze czy

dawczynie oocytu. Dzi«ki testom genetycznym udowodnili-

æmy w sposb nie budzcy ýadnych wtpliwoæci, ýe Dolly

rzeczywiæcie jest klonem doros¸ego zwierz«cia. Najprawdo-

podobniej pochodzi ona od w pe¸ni zrýnicowanej komrki

gruczo¸u mlecznego. Nie moýemy mie co do tego jednak ca¸-

kowitej pewnoæci, poniewaý hodowle zawiera¸y takýe nieco

mniej zrýnicowanych komrek spotykanych w niewielkich

iloæciach w gruczole mlecznym. Tymczasem w innych labora-

toriach zastosowano podobn w zasadniczych punktach tech-

nik« do stworzenia zdrowych klonw byd¸a i myszy z ho-

dowanych komrek, w tym rwnieý

pochodzcych od samic nie b«dcych

w ciýy.

Cho klonowanie metod przeno-

szenia jder komrkowych jest po-

wtarzalne, ma takýe pewne ograni-

czenia. Niektre otrzymane w ten sposb ciel«ta i jagni«ta s

niezwykle duýe, ale zjawisko to wyst«puje takýe, gdy zarod-

ki hoduje si« in vitro przed ciý. Co waýniejsze, transfer j-

der nie jest technik wydajn. John B. Gurdon, pracujcy obec-

nie w University of Cambridge, przeprowadzajc prawie 30

lat temu doæwiadczenia nad przenoszeniem jder komrko-

wych u ýab, stwierdzi¸, ýe liczba zarodkw przeýywajcych

do stadium kijanki by¸a mniejsza, gdy komrki-dawcw po-

bierano od zwierzt znajdujcych si« w bardziej zaawansowa-

nym stadium rozwoju. Uzyskaliæmy podobne wyniki w na-

szych pierwszych eksperymentach na ssakach. We wszystkich

dotychczas opisanych badaniach nad klonowaniem notuje

å WIAT N AUKI Luty 1999 35

MEGAN I MORAG (powyýej) by¸y

pierwszymi ssakami sklonowanymi

metod transplantacji jder komrkowych.

Technika ta pozwoli¸a na uzyskanie kopii

owiec majcych ludzkie geny. Takie zwierz«-

ta produkuj mleko, z ktrego moýna

uzyska (z lewej) lecznicze bia¸ka ludzkie.

szych doæwiadczeniach z przenoszeniem jder, znajdowa¸y

si« w stanie spoczynku Ð tzn. nie syntetyzowa¸y mRNA. Wi«k-

szoæ komrek przez znaczn cz«æ swojego cyklu komrkowe-

go przepisuje sekwencje DNA na mRNA, ktry nast«pnie steru-

je produkcj bia¸ek. Do naszych badaÄ wybraliæmy komrki w fazie

spoczynkowej, gdyý z ¸atwoæci moýna je przez wiele dni utrzy-

ma w jednorodnym stanie. Naleýcy do naszego zespo¸u Keith

H. S. Campbell zda¸ sobie jednak spraw« z tego, ýe mog one

szczeglnie nadawa si« do klonowania.

Podejrzewa¸, ýe aby uda¸ si« transfer jder, trzeba najpierw za-

hamowa syntez« RNA w jdrach komrek dawcy. Jest to uzasad-

nione tym, ýe funkcjonowanie komrek zarodka w bardzo wcze-

snym stadium rozwoju jest kontrolowane przez bia¸ka i RNA wy-

produkowane przez komrk« prekursorow oocytu. Dopiero mniej

wi«cej trzy dni po zap¸odnieniu zarodek zaczyna wytwarza w¸a-

sny RNA. Poniewaý chromosomy komrki jajowej normalnie nie

syntetyzuj RNA, jdra z komrek-dawcw w fazie spoczynko-

wej mia¸yby wi«ksz szans« na rozwj po transferze.

Rwnie prawdopodobne jest to, ýe chromosomy znajdujce si«

w jdrach w stanie spoczynku mog by w szczeglnie korzyst-

nym stanie fizycznym. Uwaýamy, ýe czsteczki regulatorowe

w komrce jajowej przeprogramowuj wprowadzone do niej j-

dro. Cho nie wiemy, co to za czsteczki, niewykluczone, ýe ma-

j one lepszy dost«p do chromosomw komrki znajdujcej si«

w stanie spoczynku.

si« konsekwentnie bardzo duýy odsetek zgonw w czasie roz-

woju zarwno zarodkowego, jak i p¸odowego. Dane pocho-

dzce z rýnych laboratoriw wskazuj, ýe zaledwie 1Ð2%

osobnikw przeýywa do porodu. Niestety, nawet te zwierz«ta,

ktre przetrwa¸y do swoich narodzin, gin wkrtce po nich.

powolna i niewydajna. Obejmuje ona mikroiniekcj« konstruk-

tu genetycznego Ð sekwencji DNA zawierajcej poýdany gen

Ð do olbrzymiej liczby zap¸odnionych oocytw. Tylko niewie-

le z nich pobierze ten DNA i b«dzie on ulega¸ ekspresji u otrzy-

manego w ten sposb potomstwa. Nast«pnie zwierz«ta krzy-

ýuje si«, by przekazywa¸y konstrukt dalej [patrz: William H.

Velander, Henryk LuboÄ, William N. Drohan, ãTransgenicz-

ne zwierz«ta jako fabryki lekwÓ; åwiat Nauki , marzec 1997].

W przypadku komrek w hodowli wystarcza prosty zabieg

chemiczny, aby pobra¸y one konstrukt DNA. Gdy wykorzysta

si« je nast«pnie jako dawcw jder, to ca¸e sklonowane potom-

stwo b«dzie zawiera¸o w konstrukt. Badacze w Roslin Insti-

tute i PPL Therapeutics wykorzystali juý t« metod« do two-

rzenia transgenicznych zwierzt w sposb bardziej wydajny,

niý jest to moýliwe z zastosowaniem mikroiniekcji.

Wprowadziliæmy do genomu owcy ludzki gen kodujcy

czynnik IX, bia¸ko biorce udzia¸ w procesie krzepni«cia krwi

i stosowane w leczeniu hemofilii typu B. W doæwiadczeniu tym

przenieæliæmy gen opornoæci na antybiotyk do komrek daw-

cy wraz z genem kodujcym czynnik IX, by po dodaniu do ho-

dowli æmiertelnej dawki antybiotyku neomycyny moýna by¸o

zabi tylko te komrki, ktre nie pobra¸y DNA. Jednak mimo

tego dodatkowego genu odsetek zarodkw, ktre po przenie-

sieniu jdra rozwija¸y si« do momentu narodzin, by¸ podobny

do uzyskiwanego przez nas poprzednio.

Transgeniczne klony

Przyczyny tych strat nie s znane, ale mog odzwierciedla

z¸oýonoæ procesu przeprogramowania genetycznego nie-

zb«dnego, by urodzi¸o si« zdrowe potomstwo. Jeýeli nawet

tylko jeden gen kodujcy istotne bia¸ko wykazuje w krytycz-

nym okresie nieodpowiedni ekspresj« lub wcale ona nie za-

chodzi, to skutek czasami bywa fatalny. Przeprogramowanie

moýe jednak wymaga regulacji tysi«cy genw w procesie,

ktry do pewnego stopnia by¸by przypadkowy. Usprawnie-

nia techniczne takie jak stosowanie rýnych komrek-daw-

cw mog poprawi wyniki.

Umiej«tnoæ tworzenia zwierzt z hodowanych komrek

pozwala na zastosowanie niektrych stosunkowo prostych

sposobw do uzyskiwania zwierzt genetycznie zmodyfiko-

wanych, czyli transgenicznych. S one nie tylko istotne dla

badaÄ naukowych, ale mog teý produkowa ludzkie bia¸ka

cenne z medycznego punktu widzenia. Standardowa techni-

ka otrzymywania zwierzt transgenicznych jest nies¸ychanie

Jak powsta¸y Megan i Morag

Komrki z hodowli po¸czono z oocytami, by uzyska zarodki, ktre rozwin«¸y si« w sklonowane osobniki.

Dziewi«ciodniowy

zarodek

owcy

Pojedyncze komrki

wyizolowane

z zarodka

Wzrost komrek

w hodowli

Przeniesienie komrek

na uboýsze w zwizki

odýywcze pod¸oýe hodowlane

Oocyt pobrany

od owcy

Chromosomy

usuni«te

z oocytu

Czy stan spoczynku jest niezb«dny w klonowaniu?

W szystkie komrki-dawcy, ktre wykorzystywaliæmy w na-

Pierwsza transgeniczna owca wy-

produkowana w ten sposb, Polly,

narodzi¸a si« latem 1997 roku. Podob-

nie jak inne transgeniczne klony Pol-

ly wydziela ludzkie bia¸ko do swoje-

go mleka. Obserwacje te wskazuj,

ýe gdy techniki pozyskiwania kom-

rek jajowych z rýnych gatunkw

zwierzt zostan udoskonalone, klo-

nowanie pozwoli na wprowadzanie

precyzyjnych zmian do genomu do-

wolnego ssaka i stworzenie wielu je-

go kopii majcych dan modyfikacj«.

Komrki z hodowli pochodzce

z gruczo¸u mlecznego mog mie

szczegln przewag« nad innymi,

jeæli wykorzysta si« je jako dawcw.

Do niedawna jedynym praktycznym

sposobem oceny, czy konstrukt

DNA spowoduje wydzielanie bia¸-

ka do mleka, by¸o wprowadzenie go

do samic myszy, a nast«pnie zbada-

nie ich mleka. Powinno si« jed-

nak uda sprawdzanie komrek gru-

czo¸u mlecznego bezpoærednio w

hodowli. To przyspieszy proces znaj-

dowania dobrych konstruktw i ko-

mrek, do ktrych si« one w¸czy¸y, czego efektem jest wydaj-

na sekrecja poýdanego bia¸ka.

Klonowanie daje wiele innych moýliwoæci. Jedn z nich jest

tworzenie genetycznie zmodyfikowanych narzdw zwie-

rz«cych nadajcych si« na przeszczepy dla ludzi. Obecnie

umieraj rokrocznie tysice pacjentw, ktrzy oczekuj na

transplantacj« serca, wtroby czy nerki. Narzd pochodzcy

od æwini przeszczepiony cz¸owiekowi zostanie szybko znisz-

czony przez ãsupersilnÓ reakcj« immunologiczn. Jest ona

wywo¸ywana przez bia¸ka znajdujce si« na powierzchni ko-

mrek æwini po uprzednim zmodyfikowaniu ich przez en-

zym zwany transferaz

NARODZINY DOLLY w 1997 roku,

pierwszego ssaka sklonowanego z komrek

doros¸ego zwierz«cia, wzbudzi¸y sensacj«.

Obecnie jest ona juý doros¸a i urodzi¸a

zdrowe jagni«, Bonnie (z lewej) ,

w wyniku normalnego zap¸odnienia i ciýy.

ce prowadzone na myszach do-

starczy¸y pewnych informacji, ich

zwizane z mukowiscydoz geny

znacznie rýni si« od ludzkich.

Uwaýa si«, ýe owce b«d bardziej

przydatne w badaniach tego scho-

rzenia, gdyý ich p¸uca s budow

bardziej zbliýone do ludzkich. Co

wi«cej, poniewaý owce ýyj przez

wiele lat, naukowcy mog ocenia

d¸ugoterminowe efekty terapii.

Tworzenie zwierzt z uszkodze-

niami genetycznymi stwarza pro-

blemy natury etycznej. Wydaje si«

jednak jasne, ýe spo¸eczeÄstwo na

og¸ popiera badania na zwierz«-

tach pod warunkiem, ýe prace do-

tycz powaýnej choroby i dba si«,

by stworzenia te niepotrzebnie nie

cierpia¸y.

Zwierz«ta z precyzyjnie zaaran-

ýowan konstytucj genetyczn

moýna by takýe wykorzysta w

bezpoæredni sposb, czyli w opar-

tych na komrkach terapiach po-

waýnych chorb, m.in. choroby Par-

kinsona, cukrzycy i dystrofii mi«-

æniowej. Nie znamy obecnie w pe¸ni skutecznego leczenia

owych chorb. W kaýdym z tych schorzeÄ w wyniku patolo-

gicznego procesu zostaj zniszczone specyficzne populacje ko-

mrek, ktre same nie mog si« naprawi ani odnowi. Dlate-

go teý bada si« kilka nowych metod, ktre pozwoli¸yby na

dostarczenie nowych komrek Ð albo pobranych od pacjenta

i nast«pnie hodowanych, albo teý ofiarowanych przez innych

ludzi czy wyizolowanych ze zwierzt.

Aby by¸y uýyteczne, dostarczane komrki nie mog prze-

nosi chorb i powinny by dobrze dopasowane do fizjolo-

gii pacjenta. Kaýda wywo¸ana przez nie reakcja immunolo-

giczna musi zosta zahamowana. Sklonowane zwierz«ta

majce precyzyjne modyfikacje genetyczne, ktre maksymal-

nie zmniejszaj reakcj« ludzkiego uk¸adu odpornoæciowego,

stanowi¸yby bogate rd¸o nadajcych si« do przeszczepw

komrek. Odpowiednio zmienione zwierz«ta produkowa¸y-

by nawet komrki o specjalnych w¸aæciwoæciach, cho kaýda

modyfikacja wiýe si« z ryzykiem wywo¸ania silniejszej re-

akcji immunologicznej.

-galaktozylu. To pozwala sdzi, ýe

przeszczep narzdu genetycznie zmienionej æwini pozbawio-

nej tego enzymu by¸by tolerowany, jeæli lekarze dodatkowo po-

dawaliby pacjentom leki dzia¸ajce hamujco na inne, mniej

nasilone reakcje immunologiczne.

Inn obiecujc dziedzin jest bardzo szybkie otrzymy-

wanie duýych zwierzt z defektami genetycznymi naæladu-

jcymi ludzkie choroby, takie jak mukowiscydoza. Cho pra-

Komrki dawcy

wstrzykni«te

do oocytu

(pipeta

przytrzymuje

oocyt)

Zast«pcza matka,

w ktrej ciele

zarodek rozwija si«

do momentu

narodzin

Impuls elektryczny zapocztkowuje rozwj

Jak przygotowa komrki, by uzyska transgeniczne klony

Sekwencje DNA owcy i cz¸owieka s ¸czone,

a pniej dodawane do komrek owcy,

ktre wykorzysta si« nast«pnie

jako dawcw jder komrkowych.

Ludzki gen

bia¸ka krwi

DNA z gruczo¸u mlecznego owcy

Dzi«ki klonowaniu da¸oby si« takýe stworzy stada byd¸a

bez genu bia¸ka prionu, ktry sprawia, ýe zwierz«ta te s po-

datne na zakaýenie prionami, czynnikami powodujcymi gb-

czaste zapalenie mzgu u krw (BSE), tzw. chorob« wæcie-

k¸ych krw. Poniewaý wiele lekw zawiera ýelatyn« lub inne

produkty pochodzce od byd¸a, istniej obawy, ýe priony

z chorych zwierzt mog¸yby zakaýa pacjentw. Za pomoc

klonowania da¸oby si« uzyska stada, ktre pozbawione ge-

nu bia¸ka prionu by¸yby rd¸em sk¸adnikw do produkcji

atestowanych, nie zakaýonych prionami lekw.

Metoda ta ograniczy¸aby takýe transmisj« chorb genetycz-

nych. Wielu naukowcw pracuje obecnie nad terapiami, dzi«-

ki ktrym uda¸oby si« uzupe¸ni lub zastpi uszkodzone ge-

ny w komrkach. Jednakýe nawet z powodzeniem leczeni

nimi pacjenci nadal b«d przekazywa takie geny swoim dzie-

ciom. Jeæli para zdecydowa¸aby si« na stworzenie in vitro za-

rodka, ktry da¸oby si« wyleczy dzi«ki zaawansowanej te-

rapii genowej, to jdra uzyskane ze zmodyfikowanych

komrek zarodka moýna by przenieæ do komrki jajowej i

w rezultacie urodzi¸yby si« dzieci ca¸kowicie zdrowe.

Niektre z obecnie rozwaýanych, najbardziej ambitnych pro-

jektw medycznych stwarzaj szans« na produkcj« uniwersal-

nych ludzkich komrek-dawcw. Naukowcy wiedz juý, jak

izolowa z zarodkw mysich znajdujcych si« na bardzo wcze-

snym etapie rozwoju niezrýnicowane komrki macierzyste,

z ktrych powstaj wszystkie tkanki dojrza¸ego organizmu.

Tego typu komrki daje si« wyizolowa takýe z innych gatun-

kw zwierzt i prawdopodobnie cz¸owiek nie stanowi¸by tu

wyjtku. Badacze ucz si«, jak rýnicowa komrki macierzy-

ste w hodowlach, prawdopodobnie wi«c otrzymywanie odpo-

wiednich komrek w celu naprawiania lub zast«powania uszko-

dzonych chorob tkanek stanie si« rzeczywistoæci.

Ludzkie komrki macierzyste

Komrki macierzyste w¸aæciwie dobrane do danego pacjen-

ta moglibyæmy uzyska, tworzc zarodek metod przeniesie-

nia jdra komrkowego. Wykorzystuje si« w tym celu jedn

z komrek pacjenta jako dawc« oraz ludzk komrk« jajow ja-

ko biorc«. Zarodkowi pozwolono by rozwija si« tylko do sta-

dium, w ktrym da¸yby si« wyizolowa z niego, a nast«pnie

hodowa komrki macierzyste (ludzkie komrki macierzyste

uzyskano juý w listopadzie ub. r. Ð przyp. t¸um.). Na tym etapie

rozwoju ma on tylko kilkaset komrek, ktre nie rozpocz«¸y

jeszcze procesu rýnicowania. Co najwaýniejsze, poniewaý nie

zacz¸ si« rwnieý rozwj uk¸adu nerwowego, zarodek w ýa-

den sposb nie jest w stanie odczuwa blu czy teý odbiera

bodcw z otoczenia. Komrki pochodzce od zarodka moýna

by wykorzysta do leczenia wielu powaýnych chorb powsta-

¸ych w wyniku uszkodzenia komrek, prawdopodobnie AIDS,

choroby Parkinsona, dystrofii mi«æniowej i cukrzycy.

Scenariusze obejmujce hodowanie ludzkich zarodkw po to,

by uzyska z nich komrki, s dla wielu osb bardzo niepoko-

jce, poniewaý zarodki te sta¸yby si« przecieý ludmi. Naleýy

szanowa pogldy tych, ktrzy uwaýaj, ýe ýycie stanowi æwi«-

toæ juý od pocz«cia, ale chcia¸bym teý przedstawi odmienny

punkt widzenia. Zarodek jest skupiskiem komrek, ktre zaczy-

na cokolwiek odczuwa dopiero na znacznie pniejszym eta-

pie rozwoju, tak wi«c nie jest jeszcze osob. W Wielkiej Bryta-

nii Human Genetics Advisory Commission rozpocz«¸a powaýn

dyskusj« ze spo¸eczeÄstwem, ktra pozwoli oceni jego stosu-

nek do takiego zastosowania klonowania.

Stworzenie zarodka w celu leczenia konkretnego pacjenta

pewnie b«dzie kosztowne, tak wi«c bardziej praktyczne okaýe

si« przypuszczalnie wyprodukowanie sta¸ych, stabilnych linii

ludzkich pierwotnych komrek zarodkowych ze sklonowanych

zarodkw. Komrki te moýna by pobudzi do rýnicowania

zaleýnie od potrzeby. Po implantacji wprawdzie nie by¸yby one

lulu i jego wsp¸pracownicy sklonowali myszy metod trans-

feru do oocytw jder komrek

dawcy, nie zaæ ¸czenia oocy-

tu z ca¸ komrk-dawc j-

dra. Naukowcy pobrali jdra

z otaczajcych jajnik komrek

p«cherzykowych. Znajduj si«

one z natury w stanie spo-

czynku. Sdzimy, ýe do-

tychczas nikt nie wykaza¸

jeszcze, iý moýna uzy-

ska klony ze zrýni-

cowanych komrek nie

znajdujcych si« w fa-

zie spoczynkowej.

DAWCA JAJA

DAWCA JDRA

Zast«pcza matka (poærodku)

otoczona klonami dawcy jdra.

38 å WIAT N AUKI Luty 1999

Czemu nie myszy?

N iedawno Ryuzo Yanagimachi z University of Hawaii w Hono-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: