Aktywne metody.doc

AKTYWNE METODY NAUCZANIA

Wstęp

              W założeniu reformy edukacji szkolnej zadaniem nauczycieli jest wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności, które pozwolą na radzenie sobie w zmieniającej się rzeczywistości, stworzenie im warunków osiągnięcia sukcesów. W tym celu należy prowokować takie sytuacje dydaktyczne, by aktywizować i zaciekawiać omawianą problematyką ucznia.

              Aktywne (aktywizujące) metody nauczania są technikami pracy grupowej, które szczególnie pobudzają aktywność uczniów.

Ułatwiają one proces uczenia się, czyniąc naukę bardziej urozmaiconą, a przez to przyjemniejszą i łatwiejszą; ożywiają atmosferę w klasie, często dając niespodziewane efekty w pracy z uczniami słabszymi. Uczniowie przyzwyczajeni do zdobywania wiedzy i umiejętności metodami aktywnymi są bardziej samodzielni, bardziej krytyczni, łatwiej formułują sądy i opinie, chętniej i odważniej biorą udział w publicznych wystąpieniach. Niektóre z tych technik wymagają od nauczyciela specjalnego przygotowania, ale z pewnością rezultaty są tego warte.

              Stosowanie metod aktywnych wpływa korzystnie nie tylko na ucznia, lecz także na nauczyciela, stawiając go w roli badacza i  twórcy. Istotą metod aktywnych jest przewaga uczenia się nad nauczaniem.

Zmodyfikowany podział metod nauczania.

I.                  Podające:

-         wykład informacyjny,

-         pogadanka,

-         opis,

-         prelekcja,

-         anegdota,

-         odczyt,

-         objaśnienie.

II.             Problemowe:

-         wykład problemowy,

-         klasyczna metoda problemowa,

-         aktywizujące.

III.         Eksponujące:

-         film,

-         sztuka teatralna,

-         ekspozycja,

-         pokaz połączony z przeżyciem.

IV.          Programowe:

-         z użyciem komputera,

-         z użyciem  maszyny dydaktycznej,

-         z użyciem podręcznika programowego.

V.              Praktyczne:

-         pokaz,

-         ćwiczenia przedmiotowe,

-         ćwiczenia laboratoryjne,

-         metoda projektów,

-         metoda przewodniego tekstu.

Podział metod aktywizujących.

              Nauczanie problemowe może być realizowane różnymi metodami. Wybór metody (metod) prowadzenia lekcji problemowej uzależniony jest nie tylko od przyjętej drogi rozwiązywania problemu, ale także od celu zajęć, przygotowania uczniów, bazy dydaktycznej.

              „Rozwój w latach sześćdziesiątych w krajach zachodnich różnych metod o charakterze problemowym, zwłaszcza metod aktywizujących i ich przeniesienie na grunt polski spowodowały, że w roku 1975 W. Okoń w obrębie nauczania problemowego wyróżnił kilka metod problemowych, w tym metodę klasyczną.” 1

              Poniżej przedstawiona jest cała grupa metod aktywizujących, które mają zastosowanie w kształceniu problemowym. (wg F. Szloska)

              - okrągłego stołu                                 - symulacyjne

              - burza mózgów                                 - decyzyjne

              - metaplan                                               - psychologiczne

              - wielokrotna

              - panelowa

___________________

1 F. Szlosek, Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Warszawa 1995, s. 124

Charakterystyka aktywnych metod nauczania.

Metoda przypadków (zdarzeń) – to interpretacja określonych zdarzeń rzeczywistych, bądź opracowanych na użytek określonego problemu. Dobrze zrealizowana metoda przypadku uczy, że nigdy nie ma jednego dobrego rozwiązania. Metodę można wykorzystywać do analizy kreatywnej. Nauczyciel przedstawia sytuację problemową w taki sposób, by uczniowie mogli wykorzystać posiadaną wiedzę i doświadczenie w nowych warunkach lub przy podejmowaniu decyzji.

              Struktura zajęć przeprowadzona metodą przypadków jest następująca:

-         przygotowanie do opisu przypadków

-         wyjaśnienie celu i tematu zajęć

-         wyjaśnienie istoty metody

-         prezentacja opisu, zdarzenia (przypadku)

-         ustne uzupełnienie opisu przez nauczyciela

-         selekcja i analiza opisu zdarzeń

-         propozycja rozwiązań

-         dyskusja i wybór rozwiązania

-         uzasadnienie wyboru

-         podsumowanie, ocena trafności wniosków

-         zakończenie – wskazanie na najważniejsze walory

Przykłady:

Za pomocą tej metody uczniowie szukają odpowiedzi na pytania typu:

-         jakie jest inne, możliwie najlepsze rozwiązanie tego problemu?

-         Jaką decyzje podjąłbyś na miejscu bohatera?

Metoda sytuacyjna

Istota tej metody polega na zespołowym analizowaniu i rozwiązywaniu przez uczniów pod kierunkiem nauczyciela konkretnych, rzeczywistych sytuacji problemowych. Celem tej metody jest oprócz umożliwienia zdobycia przez uczniów nowych wiadomości i rozwijania ich myślenia analitycznego, wyrobienie zdolności samodzielnego podejmowania decyzji 2.

              Zastosowanie metody sytuacyjnej wymaga sporządzenia  opisu sytuacji i zapewnienia uczniom warunków jej rozwiązania.

              Różnica między metodą sytuacyjną a metodą przypadków polega na tym, że opis przypadków obejmuje pojedyncze zdarzenia a w opisie sytuacji przedstawiamy ciąg zdarzeń, sytuację złożoną. Z tych też powodów opis sytuacji jest znacznie obszerniejszy aniżeli opis przypadków.

              Zajęcia prowadzone przy użyciu metody sytuacyjnej przebiegają następująco:

1)    pogadanka wstępna, zawierająca informacje o temacie i celu zajęć oraz komentarz do opisu sytuacyjnego,

2)    prezentacja opisu sytuacyjnego w formie słownej, pisemnej, za pomocą filmu, przezroczy, magnetofonu, rysunku itp. oraz sformułowanie problemu do rozwiązania,

3)    analiza sytuacji dydaktycznej i dyskusja nad jej treścią,

4)    wyjaśnianie i ocenianie sytuacji podanej w opisie i formułowanie odpowiedzi na pytania,

5)    ocena zaproponowanych rozwiązań i podsumowanie wyników zajęć 3.

Metoda sytuacyjna stawia wysokie wymagania nauczycielowi (musi on dokonać wyboru sytuacji oraz sporządzić jej precyzyjny opis) i uczniom

___________________

2 F. Bereziński, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2001, s.282

3 Ibidem

(powinien opanować umiejętność samodzielnego analizowania sytuacji i rozwiązywanie problemów).

Inscenizacja

Metoda inscenizacji polega na odgrywaniu ról i może przybierać różne formy w zależności od uczestnictwa wszystkich lub tylko części uczniów.

Przebieg tej metody może być następujący:

1)    zaznajomienie z sytuacją wyjściową, a także celem zajęć, ich organizacją,

2)    przydzielenie ról i legendy odgrywanej postaci,

3)    przeprowadzenie gry i jej analiza,

4)    dyskusja na temat problemu (problemów) zawartych w inscenizacji,

5)    usystematyzowanie i utrwalenie wiadomości 4.

Istnieje wiele odmian metody inscenizacji, np.:

a)      inscenizacja wielokrotna (większą grupę dzieli się na kilkuosobowe zespoły, z których każdy inscenizuje sytuacje, po czym cała grupa dokonuje analizy i oceny rezultatów inscenizacji, konfrontując swoje stanowiska i wyniki dyskusji,

b)      inscenizacje wobec audytorium (każdy z uczestników ma sobie wyobrazić, że gra jakąś rolę, podczas gdy prowadzący zajęcie opisuje szereg faktów, z którymi się spotykają.

Metoda inscenizacji zwiększa aktywność uczestników przez ich emocjonalne i intelektualne zaangażowanie w rozwiązywaniu problemu z pozycji zainteresowanego, a nie postronnego obserwatora.

Uwaga:

Efekt końcowy jest uzależniony od solidności i zaangażowania wszystkich biorących udział w zajęciach.

___________________

4 F. Bereziński, Dydaktyka kształcenia ogólnego, op. cit. ,s. 283

Przykład:

-         inscenizacja baśni J. Ch. Andersena pt. „Stokrotka”.

Gry dydaktyczne

Jest to metoda oparta na grze, czyli zabawie prowadzonej wg ściśle określonych zasad. Jest to celowo organizowana sytuacja, oparta na opisie faktów i procesów, w której osoby uczące się konkurują ze sobą w ramach określonych zasad gry. Termin „gry dydaktyczne” obejmuje zarówno różnego rodzaju inscenizacje, jak i gry operacyjne będące ćwiczeniami. Ich cechą wspólną jest element współzawodnictwa i zabawy.

              Wśród gier dydaktycznych można wyróżnić między innymi gry:

-         quizowo – turniejowe,

-         decyzyjne,

-         psychologiczne,

-         symulacyjne.

Gry dydaktyczne aktywizują uczniów, gdyż kształcą u nich umiejętności szukania informacji i ich przetwarzania, stawiania i rozwiązywanie problemów, tworzenie pomysłów, podejmowanie racjonalnych decyzji 5.

Dyskusja dydaktyczna

Metoda dyskusji polega na wzajemnej wymianie myśli i poglądów w trakcie wspólnego opracowywania przez uczniów określonego materiału, ujętego w programie nauczania. Umożliwia rozwiązywanie problemu dzięki uzupełnianiu się wiedzy jej uczestników, pozwala weryfikować hipotezy i konfrontować różne stanowiska i opinie 6. Jest sztuką wyrażania swego,

___________________

5...