Instytucje i organizacje.doc

1

Opracowanie Monika Ryhanycz

1.     Instytucja.

Pojęcie instytucja używa się w wielu dyscyplinach, np. ekonomii, prawie, socjologii. Możemy określić ją jako zespół osób realizujących żywotne cele danej zbiorowości za pomocą określonych środków, jako zespół norm regulujących stosunki społeczne lub formę organizacyjną. W pedagogice społecznej instytucją nazwiemy organizację trwałą, opartą na prawie pisanym lub zwyczajowym.[1] Inaczej mówiąc są to instytucje formalne i nieformalne. Pedagogika społeczna wyodrębnia dodatkowo jeszcze dwa pojęcia, które uszczegóławiają i określają dodatkowo pojęcie instytucji. Są to pojęcia placówki i urządzenia.

Placówka to punkt planowego wykonywania danego rodzaju pracy zaopatrzony w odpowiednie dla niej narzędzia. Placówka może mieć osobowość prawną.

Urządzenia to:

- zorganizowane zbiory, np. biblioteki, muzea

- budowle przystosowanie do działalności, która się w nich odbywa, np. domy oświatowe, teatry, boiska

- zespoły środków technicznych służących zmiennej treści – urządzenia tają się instytucjami lub placówkami, gdy samodzielnie podejmują działania – do urządzeń należą parki kultury, zieleńce.

Możemy zaobserwować w środowisku lokalnym urządzenia, które nabywają cech placówki jak również martwotę organizacyjną i społeczną domów kultury, świetlic, terenowych agend organizacji społecznych itp.[2]

Instytucje o charakterze opiekuńczo-wychowawczym działające niezależnie od szkoły to między innymi:

- Ogrody jordanowskie – zajęcia odbywają się na świeżym powietrzu, organizuję się tam różne zabawy i gry zespołowe, tańce, rytmikę, śpiew, zajęcia sportowe. W razie złej pogody zajęcia odbywają się w świetlicach i wtedy zmieniał się charakter zajęć na np. opowiadanie bajek, zabawy towarzyskie, majsterkowanie.

- Pałace młodzieży – prowadzone tam zajęcia maja na celu budzenie                        i rozwijanie zainteresowań, przyzwyczajani młodzieży do uprawiania sporu, krajoznawstwa, turystyki. Placówki te są wyposażone we wszystkie niezbędne urządzenia takie jak: pływalnie, pracownie specjalistyczne, czytelnie, sale gier             i zabaw.

- Młodzieżowe Domy Kultury i Domy Kultury Dzieci i Młodzieży – praca tam jest nastawiona przede wszystkim na rozwijanie i kształtowanie zainteresowań, uzdolnień . Prowadzą zajęcia artystyczne, techniczne, wychowania fizycznego. Organizują kółka czytelnicze, fotograficzne czy sprawnych rąk, teatralne.

- Ogniska pracy pozaszkolnej – wykorzystują lokal oraz sprzęt szkolny, organizują zajęcia muzyczne, teatralne czy techniczne.

-Place gier i zabaw – ogólno dostępne, nad zabawą i zachowaniem czuwa instruktor.[3]

2. Organizacja.

W naukach społecznych termin organizacje społeczne jest różnie ujmowany. W pedagogice społecznej przez stowarzyszenia, organizację społeczną rozumie się formalną grupę osób zidentyfikowanych z jego celami           i zadaniami, połączonych wspólna więzią o charakterze przedmiotowym, której treścią jest dążenie do realizacji wspólnego, obywatelskiego zadania, wynikającego z potrzeb mikro i makro środowiska społecznego, potrzeb aktualnych lub przewidywanych.[4] Organizacje społeczne ujmuje się jako organizacje pomocowe, posiadające placówki, więc punkty planowego wykonania pracy określonego rodzaju, zaopatrzone w odpowiednie narzędzia, jako przestrzeń, w której, na skutek relacji, w jakie wchodzą jednostki i grupy społeczne realizując wspólny cel, tworzą się instytucje w znaczeniu zespołów norm. Traktuje się je jako działające poza strukturami państwowymi komplementarnie wobec jego organów, prawnie ukonstytuowane, samorządne, posiadające różne formy finansowania. Organizacje społeczne nie są instytucjami powołanymi wprost do realizacji zadań wychowawczych. Proces wychowawczy towarzyszy realizowaniu założonych celów, efekty wychowawcze są dodatkowymi pozarzeczowymi rezultatami organizacji pozarządowych. Niektóre z organizacji społecznych, szczególnie te posiadające placówki typu: przedszkole, świetlice środowiskowe, socjoterapeutyczne, zatrudniają wychowawców profesjonalnych ( nauczycieli, pedagogów ), którzy świadomie realizują zadania z zakresu wychowania.[5]

Prawo polskie zna dwie zasadnicze formy organizacji pozarządowych.        Są to stowarzyszenia i fundacje.

Stowarzyszenia można określić jako dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenia ludzi, którzy zamierzają realizować wspólnym wysiłkiem cele               o charakterze niezarobkowym. Maja one prawo wypowiadać się w sprawach publicznych i mogą prowadzić działalność gospodarczą za zasadach ogólnych          z tym jednak, że uzyskiwane dochody powinny być przeznaczone wyłącznie        na finansowanie zadań statutowych, co automatycznie wyklucza podział zysku między członków stowarzyszenia.[6]

Fundacja polega na przeznaczaniu przez fundatorów, którymi mogą być osoby fizyczne bądź prawne, majątku wydzielonego aktem notarialnym na finansowe wspieranie celu wskazanego przez jego pierwotnych właścicieli. Fundacja to zespół ludzi, którzy pełnią zarząd nad powierzonym ich pieczy majątkiem, strzegą zgodnego z wolą fundatora wykorzystaniu środków materialnych, zabiegają o pomnożenia zasobów i w ten sposób uczestniczą             a niezależnym od państwa promowaniu oraz zaspokajaniu potrzeb społecznych, określonych statutem fundacji.[7]

3.     Rodzaje organizacji.

Organizacje i fundacje działające w Polsce to między innymi:

- Fundacja Jolanty Kwaśniewskiej Porozumienie Bez Barier – głównym przesłaniem fundacji jest urzeczywistnianie idei wyrównywania życiowych szans przede wszystkim dzieciom niepełnosprawnym i osobom szczególnie dotkliwie pokrzywdzonych przez los. Została założona w 1997 roku. W marcu 2004 roku otrzymała status Organizacji Pożytku Publicznego. Przy fundacji działa Fundusz Pomocy Młodym Talentom Jolanty i Aleksandra Kwaśniewskich, który służy pomocą stypendialną szczególnie utalentowanym uczniom, głównie niepełnosprawnym oraz rodzin biednych.[8]

- Fundacja Stypendia Świeszyńskie – została założona w 2008 roku, ma status Organizacji Pożytku Publicznego. Głównym celem fundacji jest wspieranie organizacyjne i finansowe w formie stypendiów lub nagród uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, średnich oraz wyższych. Oprócz działań związanych z pozyskiwaniem środków finansowych fundacja realizuje zadania: wspieranie prawidłowego rozwoju dzieci                          i młodzieży, pracę wychowawczą, działalność edukacyjną, promowaniem modelu społeczeństwa obywatelskiego.[9]

- MPCK – Młodzież Polskiego Czerwonego Krzyża – Młodzież PCK         jest integralną częścią Polskiego Czerwonego Krzyża. Jest to Organizacja Pożytku Publicznego. Nieprzerwanie, od 1921roku, PCK zrzesza dzieci                 i młodzież działające w oparciu o idee i zasady Czerwonego Krzyża. Celem strategicznym Młodzieży PCK jest pomoc osobom wymagającym wsparcia poprzez kształtowanie postaw humanitarnych w środowiskach dziecięco-młodzieżowych i ich aktywizację na rzecz osób potrzebujących. Członkowie MPCK  mogą edukować siebie i innych w zakresie pierwszej pomocy, pomagać w organizacji i przeprowadzeniu imprez w Domach Spokojnej Starości, Domach Dziecka, Pogotowiach Opiekuńczych, szkołach przyszpitalnych lub brać udział w ogólnopolskich akcjach i kampaniach, takich jak „Wyprawa dla Żaka”, „Kampania walki z Głodem”, „Wielkanoc z PCK”, „Prawda o AIDS. Przekaż ją dalej”.[10]

- AEGEE – Europejskie Forum Studentów – pozarządowa i politycznie niezależna , niekomercyjna, interdyscyplinarna organizacja studencka                     w Europie. AEGEE założyli w 1985 roku studenci z dziewięciu europejskich miast i aktualnie obejmuje około 15000 członków w 40 europejskich krajach. Głównym celem organizacji jest rozwijać otwarte i tolerancyjne społeczeństwa przez promowanie współpracy, komunikacji i integracji między młodymi ludźmi w Europie i poza jej granicami.  Organizuje projekty takie jak: letnie uniwersytety, szkolenia, międzynarodowe konferencje naukowe, wymiany międzynarodowe. Organizacja ta jest wspierana przez Komisję Europejską, posiada status doradcy Rady Europy i ONZ, jest członkiem Europejskiego Forum Młodzieży, współpracuje z UNESCO i OBWE.[11]

4. Scouting i ZHP.

Scouting – scout czyli zwiadowca. W latach 1880-1890 w Wielkiej Brytanii powstają pierwsze młodzieżowe organizacje paramilitarne.                Nie odniosły one sukcesu ze względu na zbyt duże naśladownictwo wojska.          W USA Ernest T. Seton i Daniel C. Beard zakładają gromady Indian Leśnych, były one odpowiednikiem późniejszych drużyn skautowych, nastawione były na zabawę w tematyce rodowitych Amerykan ( Indian ) , a nie na organizację paramilitarną. W 1899 roku Baden Powell wydaje książkę „Wskazówki                do skautowania”. W 1902 roku Ernest T. Seton zakłada pierwszy oficjalny szczep Indian Leśnych, natomiast Baden Powell w 1907 roku organizuje pierwszy , eksperymentalny obóz skautowy na wyspie Browsnera. Rok później Powell wydaje kolejną książkę na temat skautingu „Skauting dla chłopców”. Jest to podręcznik zawierający podstawowe założenia skautingu: kształtowanie charakteru i postaw młodych ludzi poprzez przygody, gry, sprawdzenie się              i kontakt z przyrodą. W 1909 roku odbywa się pierwszy zlot skautowy w Anglii, bierze w nim udział 11 tysięcy uczestników. W tym samym roku warszawski tygodnik „Świat” w artykule „Na drodze do stałej armii” informuje o ruchu skautowskim. W styczniu 1910 roku Andrzej Małkowski otrzymuje do przetłumaczenia książkę „ Skauting dla chłopców” ( kara za spóźnienie na ćwiczenia w organizacji Zarzewie ), w trakcie tłumaczenia zaciekawia go tematyka skautingu. Miesiąc później, dokładnie 26 lutego 1910 roku, cztery organizacje młodzieżowe Zarzewie, Sokół Macierz, Eleuterii i Eleusis na wspólnym posiedzeniu postanawiają zacząć tworzyć skauting pod egidą Sokoła. Kilka miesięcy później powstają pierwsze drużyny skautowe oraz pierwsza Komenda Skautowa, na czele której stanął Kazimierz Wykrzykowski a hymnem polskiego skautingu staje się Rota. W 1911 roku zostaje wydana książka Badena Powella w tłumaczeniu Andrzeja Małkowskiego „Skauting jako system wychowania młodzieży” a kilka miesięcy później wychodzi pierwszy dwutygodnik „Skaut” redagowany przez Małkowskiego. Na stronie tytułowej zamieszczono wiersz Ignacego Kozielewskiego „Wszystko co nasze”, ogłoszono konkurs na polską odznakę skautową, pojawiła się również chorągiew z napisem „Czuwaj”. W 1913 roku odbył się III Wszechbrytyjski zlot skautowy w Beirningham. Wśród 30 tysięcy uczestników była pięćdziesięciu osobowa delegacja z Polski, a Andrzej Małkowski otrzymał odznaczenie            „za zasługi”.[12]

ZHP – Związek Harcerstwa Polskiego – w 1912 roku zostaje wydana książka „Harce młodzieży polskiej” . Pozycja ta wprowadza polskie nazewnictwo takie jak: harcerz, harcerstwo, drużyna, zastęp. W 23 numerze „Skauta” zamieszczony zostaje „Marsz Skautów”, wiersz „Wszystko co nasze” z refrenem dopisanym przez Olgę Drahnowską i zaproponowaną melodią                z pieśni „Na barykady”. W Warszawie w tym czasie jest już 12 drużyn harcerskich. W 1913 roku w Poznaniu powstaje pierwszy harcerski hufiec „Piast”. Podczas I Wojny Światowej drużyny harcerskie pełniły rolę łączników, zwiadowców, sanitariuszy a także żołnierzy – Harcerski Pluton Zwiadu pod dowództwem Stefana „Grota” Roweckiego. W latach 1914-1916 powstaje kilka organizacji młodzieżowych: Polska Organizacja Skautowa ( POS ), Związek Skautek Polskich ( ZSP ). W roku 1916 wszystkie te organizacje łączą się              w jednolity dla całego zaboru rosyjskiego Związek Harcerstwa Polskiego. Odznaką organizacji stają się krzyż projektu ks. Lutosławskiego ( drugie miejsce w konkursie ogłoszonym w „skaucie” ) i lilijka. W dniach 1-2 XI 1918 roku w Lublinie zostaje podjęta decyzja o stworzeniu ogólnopolskiego ZHP. Dzieliło się ono na harcerstwo męskie i żeńskie. W latach trzydziestych harcerze rozwijają obrzędowość i zwyczaje. Na obozach pojawiają się ogniska                      o obrzędowych znaczeniach i zdobnictwo. W 1932 roku Andrzej Kamiński zakłada „Zuchy”.

ZHP zajmuje ogromne miejsce na kartach naszej historii. W trakcie             II Wojny Światowej pod nazwą Szare Szeregi brało czynny udział w walkach           z hitlerowskimi Niemcami. Naczelnikiem Szarych Szeregów, organizacji tajnej, był Hm. Florian Marciniak „Jerzy Nowak”. Inni harcerze, którzy zapisali się          w historii Szarych Szeregów to: Stanisław Broniewski „Orsza”, Aleksander Kamiński „Kamyk”, Tadeusz Zawadzki „Zośka”, Janek Bytnar „Rudy”, Aleksy Dawidowski „Alek”.

Struktura Szarych Szeregów :

- Pasieka – Kwatera Główna

- Ule – Chorągwie

- Roje – Hufce

- Rodziny – Drużyny

- Pszczoły – Zastępy

Najsłynniejsze akcje Szarych Szeregów:

- 26.03.1943r. akcja pod Arsenałem

-20.05.1943r. akcja pod Celestynowem

-01.02.1944r. zamach na Kutscherę

- 11.08.1944r. zamach na Koppego

Harcerze Szarych Szeregów brali czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Harcerki zrzeszone były w osobnej organizacji, początkowo           w Organizacji Harcerek, rok później zmienioną na Związek Koniczyn                a od 1943 roku w „Bądź gotów”.[13]

Po II Wojnie Światowej zostają rozwiązane Szare Szeregi, a ZHP przechodzi do działalności jawnej. W 1946 roku podjęto pierwsze kroki obozowania, zorganizowano 500 obozów, w których wzięło udział 40 tysięcy uczestników. W okresie 1948-1949 zaszło w Polsce wiele zmian. Ich efektem była likwidacja szeregu towarzystw, instytucji i organizacji. ZHP ze swymi tradycjami, kadrą instruktorską, powiązaniami międzynarodowymi była nie do przyjęcia w nowym modelu państwa. Ograniczono wiek młodzieży harcerskiej do 14 lat, w konsekwencji ulegają rozwiązaniu liczne drużyny. Z szeregów ZHP odchodzi szereg instruktorów, zmieniono harcerski krzyż na odznakę wzorowaną na odznace Związku Młodzieży Polskiej tak zwaną „czuwajkę”. ZHP traci swoją samodzielność. W ramach  ZMP powstaje Organizacja Harcerska. W latach 1951-1953 Organizacja Harcerska zostaje powszechnie wprowadzana do szkół wiejskich. Rok 1956 w miejsce Organizacji Harcerskiej powołano Organizację Harcerską Polski Ludowej, przewrócono tradycyjny mundur oraz pewne elementy dawnego harcerstwa jak stopnie i sprawności. Podniesiono wiek harcerski do 16 lat co spowodowało powrót części młodszych instruktorów z dawnego ZHP. W dniach 8-10 grudnia 1956 roku odbyła się          w Łodzi ogólnopolska narada działaczy OHPL. W naradzie tej wzięli udział: krakowska Komenda Chorągwi ZHP, byli działacze ZHP oraz Szarych Szeregów. Drugiego dnia dołączyła grupa prowadzona przez Aleksandra Kamińskiego i Stanisława Broniewskiego, zasłużeni działacze ZHP, instruktorzy i starsza młodzież Szarych Szeregów. Wspólne obrady przekształcono w I Zjazd ZHP i uchwalono Deklarację Ideową ZHP, przywrócono harcerstwu tradycyjną nazwę, jako odznakę Krzyż Harcerski         oraz przywrócono hymn „Wszystko co nasze”.[14]

Podczas stanu wojennego ZHP jako jedna z niewielu organizacji nie zostaje zawieszona. Trwa akcja Pogotowie Zimowe Harcerstwa, harcerze nosili pomoc ludziom starszym i opuszczonym, roznosili paczki żywnościowe                  i wykonywali prace doraźne.

Obecnie Związek Harcerstwa Polskiego ma status Organizacji Pożytku Publicznego. Jest ogólnopolskim, wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem skupiającym zuchów, harcerzy oraz instruktorów i seniorów, otwartym dla wszystkich, bez względu na pochodzenia, rasę czy wyznanie. ZHP jest członkiem międzynarodowych organizacji skautowych:

- Światowej Organizacji Ruchu Skautowego ( WOSM )

-Światowego Stowarzyszenia Przewodniczek i Skautek (WAGGGS )

-Międzynarodowego Bractwa Skautów i Przewodniczek ( ISGF )

Główne cele ZHP to między innymi kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu jego prawdo wolności i godności,               w tym wolności od wszelkich nałogów. Upowszechnianie i umacnianie                  w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności, prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni.                ZHP realizuje zadania takie jak:

- wypowiadanie się w sprawach dzieci i młodzieży

- inicjowanie programów profilaktycznych, antyalkoholowych                        i przeciwdziałających uzależnieniu dzieci i młodzieży

- upowszechnianie tradycji i dziedzictwa narodowego, kształtowanie postaw patriotycznych

-podejmowanie zadań w zakresie pomocy społecznej w tym poprzez prowadzenia działalności charytatywnej

- organizowanie przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska,                 w zakresie kultury, kultury fizycznej i sportu

- organizowanie letniego i zimowego wypoczynku w formach wyjazdowych dla członków stowarzyszenia i osób niezrzeszonych

- artystyczna i literacka działalność twórcza

- pozaszkolne formy kształcenia

- promowanie zdrowego stylu życia

-kształcenia kadry instruktorskiej stowarzyszenia

- działalność na rzecz integracji europejskiej.

ZHP prowadzi całoroczną działalność wychowawczą i oświatowa wśród dzieci i młodzieży przy zastosowaniu harcerskich form pracy. Jest otwarte dla wszystkich, którzy chcą przestrzegać celów, zasad, metod, żyć w zgodzie                 z wartościami. ZHP wychowuje ludzi aktywnych, czyli takich, którzy kreują swoje życie, wykazują się aktywnością w podejmowaniu odpowiedzialności           za siebie i innych, są odważniejsi, nie boją się wyzwań i trudnych decyzji,            od których w obecnej rzeczywistości się ucieka.

W 2009 roku Związek Harcerstwa Polskiego zrzeszało101884 członków          w siedemnastu chorągwiach. Naczelnikiem ZHP jest hm. Małgorzata Sinica.[15]

Bibliografia:

E. Marynowicz-Hetka, Pedagogika społeczna., PWN, Warszawa 2006

T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna., Wydawnictwo Akademickie „Żak”., Warszawa 2003

Internet:

WWW.publikacje.edu.pl

WWW.fpbb.pl

https://bopp,pozytek,gov.pl/302245.pdf

WWW.pck.pl

WWW.aegee.pl

http://www.lodzgorna.zhp.pl

www.szczepsp49.pl

http://sprawozdania.zhp.pl