Historia Polski 1492-1572 – okres panowania ostatnich Jagiellonów na tronie polskim. Zawiera on w sobie lata niepewności unii między Koroną a Litwą, kiedy to królem Korony zostaje Jan Olbracht, a wielkim księciem Litwy Aleksander, aż do unii lubelskiej w 1569 roku. Powstaje również pierwszy dwuizbowy parlament na Sejmie w Piotrkowie (1493), co przyczynia się do rozwoju demokracji szlacheckiej.
Jan Olbracht - portret
Kazimierz Jagiellończyk przed śmiercią poleca wybrać na wielkiego księcia syna Aleksandra, natomiast Polakom poleca wybór Jana Olbrachta. Jan Olbracht zaczął usilnie zabiegać o poparcie szlachty, które w końcu otrzymuje i 23 września 1492 zostaje koronowany na króla Polski.
W 1497 r. Olbracht zorganizował wielką wyprawę wojenną: 40 tys. pospolitego ruszenia ruszyło, aby pomóc księciu Mołdawii w wojnie z Turkami i aby pomścić klęskę warneńską. Mimo, że od 1387 Mołdawia była lennem Korony, jej hospodar, Stefan Wielki, opowiedział się po stronie Turcji i wyprawa zakończyła się wielkimi stratami polskich wojsk w bitwie pod Koźminem, co utrwaliło powiedzenie: za króla Olbrachta wyginęła szlachta, choć to właśnie za jego czasów ukształtował się ów fundament wielkiej demokracji szlacheckiej: sejm walny. W 1499 roku podpisano sojusz z Węgrami i Stefanem mołdawskim. Jeszcze gorsze od wojennej klęski były skutki polityczne nieudanej wyprawy mołdawskiej. W jej następstwie zawiązał się cały szereg przymierzy i koalicji państw ościennych przeciwko Królestwu polsko-litewskiemu. W walkach przeciwko wojskom koronnym Wołochów wsparła Turcja, a nawet Węgry, rządzone przez króla Władysława II Jagiellończyka. Wiosną 1498 r. Tatarzy najechali południowo-wschodnie terytoria Litwy, a wielki książę moskiewski Iwan III Srogi próbował opanować Kijów, w 1500 roku rozgramiając armię polsko-litewską w bitwie nad Wiedroszą. Zaś na zachodzie cesarz rzymski Maksymilian I Habsburg przejął część Śląska z Głogowem i zażądał zwrócenia zakonowi krzyżackiemu Prus Królewskich, w związku z czym komtur krzyżacki odmówił złożenia należnego hołdu królowi polskiemu. Wówczas, wiosną 1501 r., Olbracht zarządził koncentrację wojsk koronnych w Toruniu gdzie sam pojechał, ale złożony ciężką chorobą zakaźną zmarł wkrótce i wyprawa wojenna na Prusy Zakonne nie doszła do skutku.
W 1494 dochodzi do zjazdu w Lewoczy. Było to spotkanie rodzinne Jagiellonów na którym miały zapaść ważne decyzje dotyczące przyszłości dynastii. Udział w nim wzięli: Jan I Olbracht, Władysław II Jagiellończyk, prymas Polski, biskup krakowski, Zygmunt I oraz Fryderyk Starszy Hohenzollern margrabia Brandenburgii-Ansbach. Na zjeździe tym nie podjęto żadnych wiążących obietnic. Władysław II Jagiellończyk podpisał jedynie z Janem Olbrachtem akt, w którym obiecują sobie pomoc w wypadku buntu poddanych. W 1498 roku wielkim mistrzem krzyżackim został Fryderyk Wettyn, który odmówił złożenia hołdu królowi i rozpoczął działania mające na celu odzyskanie ziem utraconych w 1466 roku. W sytuację tę wmieszał się Maksymilian I Habsburg na co Jan odpowiedział sojuszem z Francją z 1500 roku, potwierdzony małżeństwem Władysława z francuską księżniczką Anną de Foix de Candalle. W 1499 roku zawarto Unię krakowsko-wileńską, która została podpisana przez dwa suwerenne państwa i nie było w niej mowy o inkorporacji Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony.
17 czerwca 1501 zmarł w Toruniu Jan I Olbracht, jego zwłoki złożono uroczyście w katedrze wawelskiej. Nie ożenił się, ani nie zostawił po sobie żadnego potomka. Po śmierci króla Jana Olbrachta tron po nim przejął jego młodszy brat, Aleksander I Jagiellończyk (1501-1506).
Aleksander Jagiellońcyzk portret
12 grudnia 1501 w katedrze na Wawelu koronowany został na króla Polski przez najmłodszego syna Kazimierza Jagiellończyka, swojego brata -arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski kardynała Fryderyka Jagiellończyka w obecności m.in. Elżbiety Rakuszanki. Żona Aleksandra nie została koronowana na królową polski, gdyż wyznawała wiarę prawosławną, czemu sprzeciwiali się biskupi. Koronę uzyskał dopiero po podpisaniu dwóch aktów ustrojowych, przygotowanych przez możnowładców polskich: o zrzeczeniu się swych praw dziedzicznych do Litwy i zacieśnieniu unii polsko-litewskiej (unia mielnicka) oraz przyznaniu władzy w kraju senatowi na mocy przywileju mielnickiego, co rychło nastąpiło. Było to równoznaczne z poddaniem króla kontroli magnatów.
28 marca 1503 podpisano sześcioletni rozejm, kończący wojnę moskiewską trwającą od 1500 roku. Na jego mocy 1/3 terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego znalazła się pod okupacją rosyjską.
Z kolei w 1505 r. kolejny sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw Nihil novi, uzupełnioną przez monarchę zapisem: "Gdybyśmy cokolwiek przeciw wolnościom, przywilejom, swobodom i prawom Królestwa uczynili, uznajemy to ipso facto (łac. tym samym) za nieważne i żadne.", według której król praktycznie nie mógł nic nowego postanowić bez zgody izby poselskiej i senatu. Na tymże sejmie zatwierdzono również tzw. "Statut Łaskiego" spisany przez kanclerza wielkiego koronnego Jana Łaskiego, stanowiący zbiór przywilejów szlacheckich i kościelnych oraz praw miejskich, obowiązujących w Królestwie.
Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506 roku bezpotomnie w wieku 45 lat w Wilnie, został pochowany w katedrze wileńskiej. Wielkim księciem litewskim, a następnie królem polskim obrany został wtedy jego, młodszy o 6 lat, brat Zygmunt I Stary (1506-1548).
Zygmunt I Stary portret
...
Don_Tadeo