Toksyna botulinowa

Zatrucie toksyną botulinową

              Clostridium botulinum jest przetrwalnikującą laseczką, która rozwija się jedynie w warunkach beztlenowych i wąskim przedziale pH 7,0 -7,3. Komórki barwią się Gram-dodatnio. Przetrwalniki występują powszechnie w glebie. Są bardzo odporne na działanie wysokiej temperatury; zachowują żywotność nawet po kilkugodzinnym przebywaniu w temperaturze 100oC. Przeżywają także temperaturę - 190oC oraz są odporne na promieniowanie . Niszczy je jedynie proces sterylizacji w autoklawie.
W obrębie C. botulinum wyróżnia się 7 toksynogennych typów ustanowionych na podstawie wytwarzania toksyn. Są to toksyny A, B, C1, C2, D, E, F, G.

A, B i E - powodują botulizm człowieka

C,D oraz coraz częściej B - botulizm bydła

ABC -dla ptaków

CF - dla norek

Egzotoksyny C. botulinum uważa się za najsilniejsze spośród jadów biologicznych.  1 mg jadu kiełbasianego może zabić 2 mln świnek morskich. Zaledwie 1g oczyszczonej neurotoksyny botulinowej może zabić ok. 1 miliona ludzi.
Z drugiej zaś strony, botulina jest pierwszą biologiczną trucizną dopuszczona do stosowania w terapii szeregu zaburzeń neurologicznych np. porażeniu mózgowym. W leczeniu stosuje się bardzo niewielkie stężenia toksyny typu A - około 0,005% śmiertelnej doustnej dawki.

Toksyna jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury: inaktywuje ją gotowanie przez 1 minutę bądź pogrzanie do temp. 85oC przez 5-10 minut. Zinaktywowana termicznie, niezjadliwa toksyna nosi nazwę toksoidu lub anatoksyny.

Niedawno wprowadzono botulinę także do kosmetyki. Niewielkie dawki toksyny paraliżują niektóre mięśnie twarzy wygładzając zmarszczki. Należy jednak pamiętać, że wstrzykiwanie toksyny prowadzi do trwałego uszkodzenia mięśni.

Etiologia u ludzi

Wbrew łacińskiej (botulus - kiełbasa) i polskiej nazwie - jad kiełbasiany można spotkać także w konserwach warzywnych. Obecnie proces przemysłowej obróbki żywności właściwie całkowicie zapobiega przypadkom zatruć toksyną. Wprowadzenie zamrażania mięsa niemal całkowicie wyeliminowało spożycie mięsa jako przyczynę botulinizmu. Źródłem zatruć są zwykle warzywne przetwory domowe, pakowane próżniowo produkty lub dania serwowane w restauracjach, które nie zostały dostatecznie podgrzane przed spożyciem.

Etiologia u zwierząt:

Bydło, owce i konie pasące się na pastwiskach, na których padły małe zwierzęta zwykle zatruwaja się sianem, do którego przenika toksyna. Rozkładające się szczątki stwarzają idealne warunki do rozwoju C. botulinum. Toksyna botulinowa  wywołuje także epidemie wśród ptactwa. Przyczyną zatruć jest również kiszonka, pasza,   słód jęczmienny  zanieczyszczone pomiotem ptasim lub gnijącymi trupami zwierząt, bądź zanieczyszczone szlamem lub glebą .w których są obecne C. botulinum (f. wegetatywne). U ptaków przyczyną zatrucia może być zjadanie larw muchy zielonej i bezkręgowców (w których są obecne C. botulinum)

Wyjątkiem są padlinożerne sępy, będące niemal całkowicie oporne na działanie toksyny. Mechanizm działania polega na przerwaniu impulsów z nerwów ruchowych do włókien mięśniowych.

-           

OBJAWY

U ludzi występuje

·         podwójne widzenie * silne osłabienie * duszność * śmierć wskutek porażenia przepony i w efekcie uduszenie

·         Szczególnym przypadkiem zatrucia toksyną jest tzw. botulinizm dziecięcy; choroba ta występuje u niemowląt i jest związana ze spożyciem miodu zawierającego przetrwalniki C. botulinum. Zwykle w 25 g miodu znajduje się około 7 spor. Dzieciom poniżej 1 roku życia nie powinno się podawać miodu; Ze względu na nierozwinietą w pełni florę układu pokarmowego, niemowlęta są szczególnie wrażliwe na spożycie przetrwalników, które w beztlenowych warunkach wykiełkowują i pozbawione konkurencji zaczynają sie namnażać w układzie pokarmowym. Zabsorbowana przez śluzówkę jelita grubego toksyna, wywołuje u niemowląt zaparcia, osłabienie ssania, a póżniej utratę kontroli nad mięśniami głowy. Ponieważ toksyna wolniej wchłania sie przez śluzówkę jelita grubego niż żołądka objawy typowe dla botulinizmu rozwijają się nieco wolniej i są trudniejsze do rozpoznania.

U bydła: * zataczanie się  * chwiejny chód * porażenie mięśni szkieletowych i języka * duszność * porażenie przepony i w efekcie uduszenie

U ptaków (zatrucie nazwane jest schorzeniem wiotkiej szyi): * niezborność ruchów * porażenia wiotkie mięśni (szyja i głowa bezwładnie zwisają) * bezgłos

OCHRONA ZDROWIA ZWIERZĄT

Bydło: *niedopuszczenie do zjadania karmy zanieczyszczonej ziemią lub szlamem albo ściółką * ostrożność przy nawożeniu pól pomiotem ptasim i gnojowicą * tam gdzie występuje botulizm trupy bydła palić  Ma to zabezpieczyć przed zanieczyszczeniem  środowiska i przerwać obieg C. botulinum   

Drób: higiena chowu, usuwanie ptaków padłych bowiem namnażają się tam larwy much

Ptactwo wodne: usuwanie zalęgających w wodzie roślin szczególnie na mieliznach i rozlewiskach

.