Monitoring- to system obserwacji pomiarów i oceny zmian w środ. przyr. umożliwiający określenie kierunku i tempa przebiegu tych zmian oraz prognozowanie wystąpienia krytycznych sytuacji niebezpiecznych dla stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Monitoring techniczny-polega na pomiarach i analizie czynników fiz i chem abiotycznych elementów środ. Jest to monitoring dotyczący właściwości fiz i chem tych środ. Nie uwzględnia on or. żywych. Monitoring biologiczny- biomonitoring- obejmuje szeroki zakres zjawisk i procesów zach. w przyrodzie z uwzgl org żywych. Bada się widoczne zmiany morfologiczne żywych org. jak i niewidoczne na zewn. zmiany biochemiczne i fizjologiczne. Można go określić jako miarę reakcji żywych org.na zmiany zachodzące w ich środ.
Bioindykacja- jest to zastosowanie żywych org. roślin, zwierząt a także człowieka do oceny charakteru, stopnia i skutków zanieczyszcz. środ. Opiera się na systemie wskaźników biol. (biowskażników), bioindykatorów ich zróżnicowanej i specyficznej reakcji na określone czynniki środ. Bioindykatory- organizmy wykazujące zróżnicowaną wrażliwość i charakterystyczne reakcje na działanie czynn. środ. Są to z reguły gatunki o wąskim zakresie tolerancji lub reagujące w specyficzny sposób na działanie określonego czynnika. Specyficzna wrażliwość bioindykatorów umożliwia określenie stopnia zasięgu, struktury i zmian degradacyjnych środ. Bioindykatorami oprócz gat roślin i zwierz mogą być tez wskaźniki ekolog i populacyjne tj: sklad gat, liczebność, zagęszczenie, prod. biomasy, struktura troficzna.
Globalny system monitoringu środ GEMS (5 podst bloków tematycznych): a)wpływ człowieka na klimat ziemi(monit.tła zanieczyszcz. atmosfery) b)przenoszenie zanieczyszczeń na duże odległości(monit. transgranicznego przenoszenia zanieczysz.) c)stan zdrowotny ludzi (monit. życia ludzkiego) d)stan środowiska morskiego(monit. morski) e)stan pow. ziemi (monit. pow.ziemi i ekosystemów).
Centralny Bank Danych 2 ośrodkami: a)w Genewie-zbierane są tam inf.o różnej szczegółowości z poszczególnych sieci monitoringowych.b)w Nairobi- pełniący funkcje dyspozycyjno-koordynacyjną
Zintegrowany Monitoring Środ Przyrodniczego(ZMŚP):
a)lipiec1991r-przyjęto ustawę o państwowym monitor. środ w PL b)11.05.1992-zatwierdzono program ZMŚP
3 stopniowy system organizacji monitor.: a)poziom krajowy(centralny)-centrum decyzyjne w Ministerstwie Środ., mieści się tu Centralne Laboratorium Monitor., Państwowa Inspekcja Ochr Środ, Główny Inspektor Ochr Srod., Ministerstwo Ochr Środ ma ścisły kontakt z Ministerstwem Zdrowia i Rolnictwa oraz Gospodarki Żywnościowej b)poziom regionalny- ok. 12 regionów w PL, każdy region obejmuje kilka dawnych województw. Obejmuje sieć stacji bazowych w tym stację Diabla Góra(Puszcza Borecka, Suwalskie).Stacja przeprowadza monitor. tła. Jest to kompleksowa, lądowa, główna stacja monitor. tła zanieczyszczenia środ, włączona w system GEMS c)lokalny-w gminie lub w dużych zakładach przemysłowych.
Metody badań bioindykacji: 1.Labolatoryjne- są dokładne, przebiegają w ściśle kontrolowanych warunkach fiz-.chem i biol. Umożliwiają np. zbadanie miejsca kumulowania się zanieczyszczeń w org., drogi przemieszczania się polutanta. Należy pamiętać o próbach kontrolnych bez wpływu czynnika np. badanie intensywności fotosynt, oddychania, degradację barwników oddechowych, analiza chem. plech porostów, igieł sosny, aktywność działania enzymów, biotesty na wykrywanie subst. toksycznych. 2.Terenowe-trzeba uwzgl. wiele czynników środow. działających na biowskażnik kompleksowo, co utrudnia interpretacje wyników. Zaleta tej metody jest fakt, że obserwujemy org w ich środ naturalnym. Przykłady tej metody: wyznaczenie stref wegetacji porostów, skala porostowa, wyznaczanie stref zagrożenia na podst. przeciętnego wskaźnika uszkodzenia drzewostanu, ocena stanu drzewostanu na podst. defoliacji i odbarwienia liści.
Pomiary badań bioindykacji: 1)poziom komórkowy- do badań wykorzystuje się organizm 1-no kom. (glony, bakterie), a także kom. organizmów wielokom. Pod uwagę można brać wybrane organella kom. np. motochondria.2)Poziom organów tkankowych- wykorzystuje się organy roślin np. kwiaty, liście jak i zwierząt- mięśnie, wątroba, nerki. 3)Poziom organizmu, gat., populacji- wykorzys. się poszczeg. osobniki,gat. czy populacje np. wyst. gat. wskaźnikowych w strefach saprobowości, określenie gat. porostów w skali porostowej.4)Poziom zbiorowisk roślinnych- fitocenoz, zoocenoz- ocenia się ilościowe wyst. poszczególnych skł.5)Poziom ekosystemu- np. ekosystem wodny, lądowy, łąkowy. Wyst. tu kompleksowe działanie czynnika.6)Poziom krajobrazu- największa skala.
Zanieczyszczenie atm.: a)pochodzenia naturalnego- wybuchy wulkanów, pożary lasów, burze piaskowe, erozja wietrzna b)poch. antropogenicznego- pyły i gazy, elektrownie, elektrociepłownie, komunikacja, paleniska domowe, kopalnie węgla.
Emisja- wydzielenie do środ. szkodliwych subst. Imisja- stężenie szkodliwych subst. w środ.
Uszkodzeniami- nazywamy wszystkie reakcje roślin, które są wynikiem oddziaływania zanieczyszczeń powietrza. Są to zmiany w procesie fizjologicznym jak i nekrozy liści, zahamowany wzrost, zmiany składu chemicznego tkanek. Uszkodzenia roślin wynikające z zanieczyszcz. powietrza: 1)ostre- nekrozy liści i pędów. Powst. w wyniku krótkotrwałego oddział. zaniecz. o dużym stężeniu. Są nieodwracalne.2)Chroniczne- różne nasilenia chlorozy tkanek asymilacyjnych, zahamowanie wzrostu. Powst. w wyniku długotrwałego oddział. zaniecz. o niskim stężeniu. Są częściowo odwracalne. 3)Uszkodzenia niewidoczne- zmiany w liściach i innych częściach roślin, widoczne są dopiero pod mikroskopem np. zmiany wyglądu kom. szparkowych. Do uszkodzeń tych można zaliczyć także procesy fizjologiczne np. spadek intensywności fotosyntezy, oddychania. Uszkodzenia odwracalne. Szkodami- określa się te uszkodzenia, które obniżają wartość tych roślin pod wzgl. gospodarczym, biocenotycznym lub dekoracyjnym.
Uszkodzenia roślin: chloroza- liść żółknie, brązowieje, zanik chlorofilu, nekroza – liść ulega zamarciu, jest brązowy, są dziury. Typy nekroz: punktowa, plamkowa, międzynerwowa, brzeżna, ości rybnej, szczytowa i pasmowa. Uszkodzenia niewidoczne: a.) Wokół szparki, której nie ma miękisz uszkodzony b.) wokół wyraźnie uszkodzonej skórki i warstw asymilacyjnych. c.) Komórki szparkowe nie są uszkodzone, ale usu. skórek d.) Utleniacze wokół szparki. Oddziaływanie zanieczyszczeń pyłowych na rośliny: pyłowe zanieczyszczenia – odcinają dopływ światła. Gazy poza komórką wnikają przez skórę. a.) Ujemne oddziaływanie przez zmianę środowiska glebowego (zmiana Ph, zwiększona ilość metali ciężkich), b.) utrudnienie dostępu światła, obniżenie natężenia fotosyntezy, c.) Podniesienie temp. zanieczyszczonego liścia. d.) Utrudniona wymiana gazowa e.) Bezpośrednie zniszczenie komórek. f.) Zanikanie chlorofilu.
Rośliny wyższe jako biowskażniki stanu środowiska: Wskaźniki kwasowości gleby: szczaw, skrzyp, wrzosy, koniczyna polna, na glebach bagiennych- borówka, żurawina, trawy- turzyca gniazdkowata. Wskaźniki zasadowości gleb: chwasty, szczyr, kopytnik, zawilec żółty, orlik pospolity, stokłosa prosta, pszonaczek. Wskaźniki zasobności w azot(żyzności): pokrzywa, łopian, chwastnica, lulek czarny, mlecz, jasnota purpurowa. Zasolenie gleb: 1)słonorośla obligatoryjne: solyrut zielny, aster solny, mlecznik nadmorski 2)halofity fakultatywne: komosa skrzydlastostrąka, komonica wąskolistna, słone: koniczyna rozdęta.
Rośliny: 1)odporne: a)uprawne 1 roczne- ogórek, ziemniak, kukurydza, buk zwyczajny, melon b)1 roczne łąkowe- wiechlina łąkowa, życica trwała.2)wrażliwe- pszenica, jęczmień, żyto, owies, ryż, marchew, soja, fasola, lucerna, gryka, bawełna, kostrzewa, mietlica. 3)tolerancyjne.
Drzewa, krzewy i krzewinki odporne- sosna czarna, tuja, cis zwyczajny, brzoskwinia, morela, olsza czarna, dąb bezszyp., grochodrzew, topola, wierzba iwa, klon jesionolistny, lilak węgierski, oliwnik srebrzysty, suchodrzew, wrażliwe- sosna wejmutka, świerk, jodła, modrzew japoński, jabłoń, śliwa, czereśnia, klon pospolity, kasztanowiec, brzoza brodawkowata, leszczyna, wiąz, wierzba płacząca, jarząb pospolity, lipa, borówka czarna, daglezja.
Rośliny biowskażnikowe używane do oceny skażeń powietrza: a)kwas fluorowodorowy- mieczyk, tulipan. Nekroza wierzchołków brzegów liści, akumulacja F w roślinie. b)ozon o3- tytoń, szpinak. Nekrozy punktowe na górnej pow. liści. c) PAN- pokrzywa zwyczajna. Pasmowe nekrozy liści. d)SO2- lucerna, gryka siewna. Chlorozy i nekrozy między żyłkowe. e) etylen- petunia. Odpadające pączki kwiatowe, małe kwiaty. f)metale ciężkie, F- najgras.
Gleba-ważny element biosfery; Składa się z 2 części: a)martwej (min.-organ.)-iły, żwiry; b)żywej(flory i fauny)-duże znaczenie dla istnienia gleby, ma wpływ na żyzność gleby, tworzą próchnicę. Fauna glebowa- pedofauna. Organizmy: *bakterie azotowe, nitryfikacyjne, siarkowe, saprofityczne(promieniowce), nitkowate, korzeniowe, cytophaga, Clostridium *grzyby glebowe(odczyn kwaśny)-glonowce, workowce, grzyby saprofityczne(są to destruenci)Grzyby i bakterie- rozkładają materię org., mineralizacja; cząstki zmineralizowane wzbogacają glebę w humus., *pierwotniaki(ameba opancerzona), *orzęski, *wrotki, *nicienie, *pierścienice(skąposzczety np. dżdżownica ziemna, kalifornijska produkująca na wysoką skalę humus),*stawonogi, *skorupiaki(równonogi), *pajęczaki(roztocze glebowe, zaleszczotki, silny jest pancerzyk z chityny), *owady(bezskrzydłe o aparacie gryzącym, szczątkowe odnóża na odwłoku, aparat skoczny-skoczogonki, pozatym szczeciogonki, pierwogonki, uskrzydlone-larwy chrząszczy i muchówek, biegacze-drapieżne chrząszcze, pająki, żuki gnojaki, krety), wije- ziemianek, dwuparce. Organizmy wykorzystane w bioindykacji gleb: 1)wskaźniki mikrobiolog.- grzyb Aspergillus i bakteria Azotobacter, glon Chlorodesmus. *Metoda azotobaktera- bierzemy próbki gleby, nawozimy ją nawozami i robimy posiew na agarze. Posiewa się te bakterie, po pewnym czasie bakteria się rozwinie-obserwujemy stopień rozwoju. Jeżeli kożuszki bakterii są skąpe to brakuje np. azotu. Silny rozwój bakterii- gleba jest żyzna. *Metoda aspergillusa- zakłada się hodowle na pożywkach. Ze stopnia rozwoju grzyba-o braku mikro- lub makroelementów w danej glebie. *Metoda chlorodesmus- ilość chlorofilu w glonie. Zawsze bierze się pod uwagę próbę gleby nieskażonej.2)wskaźniki zoocenotyczne- bezkręgowce. Zoocenoza- zespół org. zwierz. żyjących w danej glebie. Określamy skład gat i liczebność tych org.: nicienie, pierwotniaki, owady bezskrz. Poprzez porównanie w glebach naturalnych i zanieczyszczonych możemy ocenić stopień degradacji. Gdy wyst. degradacja gleby są zazwyczaj kwaśne, w takim przypadku wykonujemy wapnowanie gleby.3)wskaźniki funkcjonalne na poziomie gat. lub ekosystemu. Polega na tym, że np. są pająki żyjące tylko w norkach gleb. Porównuje się nisze ekologiczne, jakie ten gat zajmuje. Porównuje się grupy org np. mrówek, pająków. Porównuje się czy zmieniły nisze, jaka jest ich liczebność.4)wskaźniki biochemiczne: analizy chem. Określa się asymilacje N, nitryfikacje, tempo rozkładu mat org. przez reducentów, aktywność enzymatyczną drobnoustroju, oddychanie gleby. Liczebność: ilość w tyś/m2. Najwięcej org. jest w glebach leśnych, łąkowych, najmniej na polach uprawnych-bo uprawia się tam zabiegi agrotechniczne, stosuje się środki chem. ochr roślin. Podział org. glebowych wg wielkości: a)mikrofauna 0,02-0,2mm-pierwotniaki,wrotki,nicienie,roztocze.Żyjące w wodzie glebowej b)mezofauna 0,2-2mm-skoczogonki,roztocze,wrotki,nicienie,wirki,chrząszcze,larwy muchówek c)makrofauna 2-20mm-owady,krociogonki,pareczniki, większe pajęczaki, stonogi, wazonkowce, mniejsze dżdżownice, ślimaki. Zdolne do tworzenia przestrzeni w glebie d)megafauna >20mm-większe ślimaki, dżdżownice, duże stawonogi, kręgowce glebowe. Zdolne do życia w glebie. Podział org. wg sposobu odżywiania się: a)fitofagi-rośliny(zgryzanie, wysysanie)-mszyce, cykady, turkuć podjadek, różne gat. chrząszczy i ich larwy, larwy dwuskrzydłych, motyli, krocionogi, stonogi(czasem dżdżownice, ślimaki, mrówki);b)saprofagi- martwa mat org.-gł. nicienie, roztocza, ślimaki, owady bezskrzydłe; c)nekrofagi- martwe ciało zwierząt-larwy niektórych muchówek i chrząszczy(w przyp. zjadania owadów konieczność posiadania enzymu chitynazy- niektóre dżdżownice, nicienie, ślimaki);d)koprofagi- odchody zwierząt-gł. bakterie i grzyby, zwierz.: nicienie, skoczogonki, larwy chrząszczy e)mikrobiofagi- bakterie, grzyby, glony f)pierwotniaki-trudne do wyróżnienia spośród saprofagów (gł. nicienie, drobne roztocza, owady bezskrzydłe).
Biotesty – badania laboratoryjne oparte na met. biochemicznych. *Przebieg procesów fotosyntetycznych, *oddychania, *procesy enzymatyczne. Uszkodzenia utajnione.
Biotesty stos. w bioindyk gleby: *biotesty korzeniowe stos. w przypadku skażenia metalami ciężkimi, korzenie bezpośrednio się kontaktują i gromadzą więcej toksyn niż roślina. W war. laboratoryjnych skażona gleba- robi się wodny roztwór, roztwór odważamy i rozpuszczamy w wodzie. Styczność z wodą powinna być około 2 doby, wtedy roślina wypuszcza korzenie. Cebula nadaje się do tego-umieszczamy ją w naczyniu z wodą, gdzie znajduje się roztwór, na gazie by stykała się z r-rem. Obserwujemy. Po 2 dniach widać jak zachowują się korzenie, jak zmieniają kształt, skręcenia. Obok próba kontrolna w wodzie czystej. Roztwór ołowiu, pestycydy o różnym stężeniu;3-4 dni potrzeba by ocenić czy gleba jest skażona czy nie; *biotest kiełkowania nasion-nawilżone podłoże różnych roślin, przebieg kiełkowania, rozwój roślin, deformacje, zamieranie, bioherbicydy w glebie. Rośliny stosow. w biotestach: cebule,szczypior;2 liścienne- gorczyca biała,soja,sałata,wyka;1 liścienne- owies, trawy. Im nasiona są mniejsze tym roślina jest bardziej wrażliwa, bo więcej korzysta z materiałów zapasowych, jakie znajdują się w nasieniu. U niektórych niewielkie stężenia stymulują wzrost na początku; mikroflora- nadmiar Pb i Zn powoduje ograniczanie rozwoju. Wyznaczono 2 transekty- linie gdzie punkty do badań: a)degradacyjny- wyznaczono pow.- zupełnie zniszczona, zniszczony las; b)rekultywacyjny- nawożona pow., nawadniana, pole zrekultywowane. SPO- stała powierzchnia obserwacyjna. SPO 1 rzędu 1461:*zlokalizowane w drzewostanach sosnowych, świerkowych, jodłowych, dębowych, bukowych, brzozowych w wieku powyżej 20lat, *rozmieszczenie powierzchni odzwierciedla strukturę pow., gatunkową, wiekową lasów w PL, *na 1 pow. przypada 60 km2 pow. leśnej kraju,*431 SPO rozmieszczonych w sieci 16x16km wchodzą w skład europejskiej sieci monitoringu, *SPO stanowi fragment lasu obejmujący grupy 20 drzew wybranych z drzewostanu panującego, *środek pow. jest trwale zaznaczony w terenie, *rozmieszczony w pow. kołowej. SPO 2 rzędu 148:utworzone w drzewostanach starszych, pow. kwadratowa. SPO 3 rzędu: do monitoringu ekologicznego, uszkodzenia: fizjologiczne(utajone),chroniczne, ostre. Program monitoringu lasu: a)monit. uszkodzeń drzewostanów- obejmuje ocenę defoliacji i odbarwień aparatu asymil. oraz dodatkowe cechy, b)monit. chemizmu aparatu asymil. drzew obejmuje analizę próbek igliwia, liści z drzew próbnych, zmierzający do oceny poziomu zaspokojenia potrzeb pok. drzew, c)monit. różnorodności biologicznej- polega na ocenie składu florystycznego runa, jego struktury poziomej i różnorodności biologicznej wraz z oceną intensywności odnowień naturalnych, d)monit. entomologiczny- obejmuje coroczną obserwację liczebności populacji owadów liściożernych gat. drzew iglastych na podst. jesiennych poszukiwań pułapek feromonowych i zbierania cetyny, e)monit fitopatologiczny- obejmuje ocenę fitopatologicznego zagrożenia lasu zmierzająca do rozpoznania zagrożenia grzybami chorobotwórczymi zasiedlającymi pniaki po ściętych drzewach i szyje korzeniowe drzew, f)monit. zdrowotności nasion sosny- obejmuje ocenę szyszek pozyskanych drzewostanów sosnowych, Monitoring techniczny: *monit. gleb leśnych- polega na wykonaniu analiz chemicznych próbek glebowych pobranych w drzewostanach. *monit. depozytu zanieczyszczeń- obejmuje pomiar zanieczyszcz. powietrza w ramach którego wykonywane są pomiary stężeń SO2 i NO2 metodą pasywną oraz depozytu mokrego(analizy chem. wód opadowych). Cele monitoringu lasu: *określenie przestrzennego rozkładu poziomu uszkodzeń drzewostanu, *ocena poziomu bioróżnorodności szaty roślinnej w zbiorowiskach leśnych, *ocena związków przyczynowo – skutkowych między zdrowotnością lasu, a czynnikami środowiska, *określenie trendu zmian uszkodzenia drzewostanu w czasie, *tworzenie krótko terminowych prognoz stanu zdrowotnego lasu. Metodyka pomiarów i obserwacji: *badań i obserwacji dokonuje się na SPO, które stanowi element struktury systemu monitoringu lasu, *na terenie SPO drzewa powyżej 20 lat, *łączna liczba SPO – 1461 stanowiąca 1 powierzchnię na około 60 km2 powierzchni leśnej Polski, *na SPO co rocznie przeprowadzana jest ocena stanu zdrowotności drzew w oparciu o szereg cech morfologicznych korony. Szczególna uwagę przywiązuje się do szacunków defoliacji i odbarwienia aparatu asymilacyjnego, które przeprowadza się w 10% odstopniowaniu, *wszystkie drzewa o pierśnicy ≥ 7cm rosnące na SPO są numerowane. O trwałości ekosystemów leśnych lub ich zagrożeniu decydują grupy czynników (stresorów): I. Czynniki naturalne – endogeniczne, naturalne procesy sukcesywne wywoływane i zachodzące w środowiskach leśnych, tendencje rozwojowe drzewostanów, efekty oddziaływania organizmów leśnych, II. Czynniki naturalne – egzogeniczne, obejmują efekty zmian makroklimatu i krajobrazu zachodzące bez wpływu człowieka, III. Czynniki antropogeniczne: *paraendogeniczne, presje na środowisko leśne wywoływane przez działalność człowieka, dokonywanie zmian składu gatunkowego, wprowadzanie innych drzew, intensywna uprawa gleb leśnych, *antropoegzogeniczne, wpływ przemysłowych zanieczyszczeń powietrza, pożary, odwodnienie, zawodnienie, nadmierna penetracja lasów w celach turystycznych i rekreacyjnych – presja człowieka, nić wiążąca się z zadaniami gospodarki leśnej.
I. Siedliskowe- Typ siedliska: skład gat. drzewostanu, typ i rodzaj gleby, wysokość n.p.m., nachylenie II. Ekosystemowe: *drzewostany-pochodzenie i wiek drzewostanu, bonitacja. *morfologia koron drzew- defoliacje i odbarwienia, liczba roczników igliwia *jasność nasion- intensywność obradzania nasion, zdolność i energiczność kiełkowania. *miąższość drzewostanu- pierśnica drzew, przyrosty, wysokość, *szata roślinna- skład gat., struktura pozioma roślin naczyniowych, skład gat. mchów. III. Stresy: *owady- brudnica mniszka, choinówka, zawiślak, cetyńce, osnuja gwiaździsta. *grzyby patogeniczne- zamieranie pędów sosny, zasiedlanie pniaków przez grzyby, *zanieczyszczenie gazowe- SO2, NO2. *mokry depozyt- Ca, Mg, K, Na, Al., Fe, Mn, NH4, NO3, SO4Cl. *meteorologia- opady atm., temp. powietrza. IV. Chemiczne: *skład chem. gleb- pH, Corg., CaCO3, Norg., P, K, Ca, Mg, S, Zn, Cu, Mn, Fe, Al., Pb, kwasowość wymienna, pojemność sorpcyjna. *skład chemiczny igliwia i liści- N, P, S, Ca, Mg, K, Fe, Mn, Cu, Zn.
Metody monitoringu lasu: 1)techniczny- teledetekcja lotnicza i satelitarna obejmuje cały obszar kraju. Zdjęcia barwne. Obserwuje się zmianę koloru koron drzew. Im kolor ciemniejszy oznacza się zanieczyszczenie i uszkodzenie lasu. Jest to droga metoda: *pomiary stopnia zanieczyszcz. aparaturę badawczą lasu F, skład chemiczny gleby, *analizy laboratoryjne ściółki gleby.2)biologiczny– porosty i mchy. Skala porostowa. Analizy chemiczne plech, mchów.
Monitoring uszkodzeń drzewostanów – defoliacje i odbarwieniu. Ocenia się na podst. grup uszkodzeń drzew (utrata igieł). Na podstawie zmian wielkości słojów przyrostu pnia (metoda dendrometyczna). Monitoring entomologiczny – owady, szkodniki lasu. Stałe Powierzchnie Obserwacyjne SPO I rzędu w drzewostanach liściastych i iglastych co roku. Polega na ocenie liczebności populacji owadów szkodliwych, liczebności imagines, larw, poczwarek, kokonów (brudnica mniszka, barczatka sosnówka, zawiślak choinowy). *Pułapki feromonowe – subs. lepiąca. Liczy się liczbę samców przylepionych. Jak liczba wzrasta to ocenia się zagrożenie. *Pułapki glebowe – owady epigeiczne (gąsienice) się łowi. *Metoda szacunkowa – przy ocenie uszkodzeń: Słaby żer – 30%, Średni – 30-60%, Żer silny – 60-90%, Żer pełny – pow. 90%. Monitoring fitopatologiczny – na podst. grzybów uszkadzających liście, igliwie. Grzyby powodujące zamieranie pędów roślin. Grzyby określamy po owocnikach. Owocniki- miseczniki grzybni. Ocenia się 3 klasy porażenia: a)brak objawów wyst. grzybów, b)niewielka liczba owocników na pędzie, c)duża liczba owocników na pędzie. Łatwo ocenić i policzyć opieńki i huby. Monitoring różnorodności biologicznej i stopnia naturalności. Skład runa, podszytu drzew, struktura pozioma. Biomonitoring fauny i flory.
Szkodniki owadne można podzielić na 2 grupy: 1)Pierwotne- atakują drzewa zdrowe nieosłabione przez inne czynniki stresowe. Grupę tworzą foliofagi- owady żerujące na liściach drzew. 1.Szkodniki sosny: *brudnica mniszka, *strzygonia choinówka, *barczatka sosnówka, *poproch cetyniak (4 to motyle) *boreczniki (błonkoskrzydłe). 2.Świerka: *zawodnica świerkowa, *zasnuje (2 to błonkoskrzydłe), *ochojnik zielony (pluskwiaki równoskrzydłe). 3.Modrzewia: *krobik modrzewiowiec, *wskażnica modrzewianeczka (2 to motyle). 4.Jodły: *zwójka rdzawa, *wynogówka jedlineczka (2 to motyle), *obiałka jodłowa (pluskwiaki równoskrzydłe). ...
monc1a