I. Dydaktyka - rzecz o nauczaniu, uczeniu się (3. 10. 2007)

Przedmiot i Metody Badań Dydaktycznych (10.10.2007)

1. Pojęcia kluczowe

-edukacja

-kształcenie – nauczanie – uczenie (łączą się)

-nauczanie- uczenie

-samokształcenie

-socjalizacja

-wychowanie

Nauczanie - uczenie - interakcyjne pojecie uczenia się- nauczania wiąże się z wzajemnym udziałem; wzajemna wymiana udziałów pomiędzy nauczycielem a uczniem

Proces uczenia się związany jest z procesem poznania.

Samokształcenie - kiedy proces uczenia odrywa się od procesu nauczania; w Polsce jest domeną szkoły

·         w uczeniu - samodzielnie wybiera podręczniki

·         w nauczaniu - podręczniki

Szkoła ma sens jeśli dostarcza profesjonalne wsparcie. Niestety samokształcenie w Polsce nie jest dobre (progresywizm)

Edukacja wg. J. Brunera- „Edukacja jest procesem zanurzonym w kulturze”; uczymy się wiedzy, umiejętności i postaw

Edukacja - proces zanurzony w kulturze; def. niemiecka - czynności intencjonalne, jednostka jest wdrażana; wiąże się z intencją - ktoś kto planuje i ktoś kto wypełnia ten proces.

Uczenie się - uczymy się nie tylko wiedzy

Uczenie:    

·         wiedzy (deklaratywna - wiemy, że… (słownikowo-pojęciowo)/proceduralna - wiem

            jak…(praktyczna))

·         umiejętności

·         postaw

Uczenie - wiąże się przede wszystkim ze zmianą, uczymy się czegoś, jesteśmy bogatsi o coś, czerpiemy z tego korzyści i zmianę rozwojową.

Uczenie z dojrzewaniem - gotowość rozwojowa, uczenie wiąże się z dojrzewaniem, aby posiąść gotowość rozwojową do czegoś.

Teza Wybickiego

Uczenie:

·         zmiana rozwojowa

·         dojrzewanie/gotowość (związane z gotowością rozwojową)

·         problem dojrzałości i gotowości

·         aktywność własna

·         aktywność pozorna (ktoś ci coś karze- przymus zewnętrzny)

·         motywacja

·         doświadczenie – (doświadczenie uprzednie); w każdej klasie podejmując problem ma subiektywne podejście; mamy uprzednie doświadczenie na dany temat

·         konstruowanie  wiedzy

Konstruktywizm poznawczy - w jaki sposób tworzą się pojęcia; śledzić pojęcia

Edukacja jest procesem zanurzonym w kulturze

                      SOCJALIZACJA

                       KSZTAŁCENIE

                  SAMOKSZTAŁCENIE

Samokształcenie – proces wyodrębniania się kształcenia

Szkoła jest zawsze zintegrowana kulturowo

2. Przedmiot badań dydaktyki

Dydaktyka - z języka greckiego „didaktikos” znaczy „pouczający”, a „didasko” „ucze”; w krajach anglosaskich nie ma przedmiotu - dydaktyka, ale kryje się ona pod inną nazwą - psychologia nauczania i uczenia się

Mamy dydaktykę ogólna i dydaktykę szczegółową

Dydaktyka spełnia dwie funkcje:

·         poznawczą - związana z tym, że rozpatruje działalność pedagogiki z różnych stron: uogólnia, systematyzuje, odkrywa

·         praktyczną - (utylitarną - służebna wobec życia społecznego); dostarcza nauczycielom oraz innym, przesłanek - norm teoretycznych, których zastosowanie w praktyce podnosi efektywność

II. Metody Badań Dydaktycznych (17.10.2007)

I 1972 rok - Raport Faure’a  „Uczyć się, aby być”- edukacja powinna być podstawą rozwoju człowieka; to przesłanie współczesne.

II 1979 rok - Raport Klubu Rzymskiego „No limits to learning”- nieograniczone uczenie się ludzi (uczenie permanentne); edukacja dla wszystkich

III               - Raport Delors’a  „Edukacja, jest w niej ukryty skarb”- edukacja- uczyć się, aby

wiedzieć; edukacja składa się z 4 filarów

Edukacja powinna być oparta na 4 filarach:

-          uczyć się, aby wiedzieć

-          uczyć się, aby działać

-          uczyć się, aby żyć wspólnie

-          uczyć się, aby być

W. Zaczyński, M. Łobocki, J. Brzeziński, Muszyński, E. Hornowska – twórcy książek o metodologii, jak prowadzić procesy badawcze, autorzy ci pokazują metody badań i oprzyrządowanie

Metody - system odpowiednio powiązanych ze sobą czynności i narzędzi, które umożliwiają odkrywanie zależności pomiędzy poszczególnymi elementami procesu dydaktycznego oraz ogólnych prawidłowości systemu oświatowego

Techniki - podporządkowane metodom, skonkretyzowane sposoby realizowania badań (np. obserwacja)

M-> T-> N  - kolejność działań

Dydaktyka oscylowała ku wyborze metodologii

Spekulacja dydaktyczna - związana z tym, że autorzy dydaktyczni opisywali i tworzyli założenia, jak uczyć, wychowywać; np. J.A. Komeński „Wielka dydaktyka”, J.H. Pestalozzi

„Jak Gertruda uczy swoje dzieci”, J.F. Herbart „Wykłady pedagogiczne w zarysie”, Muszyński „Człowiek jako przedmiot wychowania” – to były pierwsze spekulacje, które kreśliły obraz co nauczyciel musi, albo powinien; co nauczyciel musi powiedzieć, zrobić, aby mieć wpływ

W 1974 roku A. Toffler „Szok przyszłości”- w książce tej przewidział w jakim kierunku potoczy się edukacja, przestrzegał przed problemami i niektóre się częściowo sprawdziły; książka futurologiczna - przewidział wiele sytuacji w jakim potoczy się pedagogika

1973 rok Mircea Malitza „Kronika roku 2000”

1981 rok Jungk „Człowiek tysiąclecia”

Sprowadzały się do przewidywania zmian w oświacie, przewidywali na skutek analizy zmian w nauce, kulturze, gospodarce.

Następnie po spekulacjach były prace przeglądowe to ogniwo pośrednie między metodami badań.

Od spekulacji po metod jest jeden pomost

Prace przeglądowe – (SD – PP – MB); ogniwo pośrednie pomiędzy metodami badań

Przedmiotem poszukiwań jest dorobek piśmienniczy na jakiś temat, najczęściej odbywa się to w naukach medycznych, przyrodniczych.

W naukach społecznych rzadko korzysta się z tej metody

M. Oryl – przeprowadził badania kształcenia ustawicznego 1981 rok – dokonał badań porównawczych kształtowania ustawicznego w Polsce i Europie; problemy kształcenia ustawicznego opublikował w 1981 roku

Metody badań (3 grupy badań):

·         pytanie „co było?”- są to często metody historyczne (H, P) i metody porównawcze

      -     historyczne

            Kategorie wyjaśnień w poszukiwaniach historycznych:

            I grupa - wyjaśnienia przyczynowe (dlaczego coś wyginęło)

            II grupa -  wyjaśnienia rozwojowo-genetyczne

            III grupa - wyjaśnienia funkcjonalno-genetyczne

            IV grupa - wyjaśnienia funkcjonalne

            Wspólną cechą jest poznawanie przeszłości, aby zrozumieć współczesność i              

            przewidzieć przyszłość

      -     porównawcze – porównywanie jakiegoś zjawiska tego samego na przestrzeni czasu

·         pytanie „co jest?” - obserwacja

·         pytanie „co będzie?” - eksperyment

Metody badań historycznych - metody często historyczne i metody porównawcze; Topolski,  

Moszczeńska

Literatura:

1.       E. Wrogg „Co i jak obserwować w klasie” W-wa 2001 rok wyd. żak

2.       Edukacja w przedszkolu wyd. Raabe „Edukacja w przedszkolu”; „Obserwacja dziecka w przedszkolu” 2005r. WWW.raabe.com.pl

III. Obserwacja i eksperyment jako metody badań dydaktycznych

Metody badań dydaktycznych grupujemy na to, co jest, co było i co będzie.

„Dziwna jest samotność nauczyciela, nieznośna jednocześnie wygodna; większą część obowiązków nauczyciel wykonuje w klasie, naprzeciwko ma gromadę ludzi podległych sobie, za których rozwój, bezpieczeństwo odpowiada, więc kształci, pielęgnuje, chroni za ich przyzwoleniem. Często wymuszoną siłą, ale niejednokrotnie wbrew ich chęcią, wbrew ich podziecięcemu lub młodzieńczemu rozumianym interesom i aspiracją. W zasadzie pominąwszy rzadkie przypadki, to nie są wrogowie, ale znów pominąwszy nieliczne wypadki, to nie są przyjaciele. I jednych trzeba zmuszać, drugich za sobą pociągnąć, ale jednych i drugich i tych najliczniejszych trzecich trzeba podejść. Łączy więc nauczyciel wieczną grę za zbiorowością, a wyniki owej gry sprawdza. Wnikając w umysły poszczególnych jednostek, potem sumując wyniki. Jak pracuje, jaki jest nauczyciel, wyniki: czy to jest jego wina, czy uczniów; a czyja zasługa. Co w nim jest takiego, że umieją, a co, że się nie udało. Cały czas omija bardzo rzadkie my”

                                                                           Wrag „Co i jak obserwować w klasie szkolnej”

Obserwacja – powinna być kluczową metodą, bowiem ona nie tylko będzie metodą badań dydaktycznych w sensie rozumianych jako dyscypliny naukowej, ona będzie metodą, którą będziemy posługiwać się refleksyjny nauczyciel; ona będzie towarzyszyła nauczycielowi krytycznemu

Obserwacja wg. Ajdukiewicza - spostrzeganie kierowane zadaniem; w tak rozumianej  definicji możemy wymienić etapy:

·         spostrzeganie

·         gromadzenie

·         interpretowanie

Są to 3 składniki jak i etapy, gdyż obserwacja składa się z postrzegania, gromadzenia danych, a potem interpretacji (po to gromadzimy dane)

Dopiero możemy mówić, że umiemy obserwować jeśli wiemy, co obserwujemy i po co obserwujemy. To jest bardzo ważne w obserwacji, to jest coś ukierunkowane zadaniem.

Obserwacja bada fakty, zjawiska, procesy, które powstają i przebiegają niezależnie od zamierzeń badającego, czyli bez ingerencji obserwatora; to różni obserwację od eksperymentu, gdzie wprowadzamy celowy czynnik eksperymentalny.

Cechą obserwacji jest uchwycenie faktów „jak jest?”, „co jest?” – czyni opis, rejestracja faktów czyli to wchodzi w zamysł obserwacji.

...