Ewaluacja pełni następujące funkcje.docx

Ewaluacja pełni następujące funkcje:

a) formatywną (kształtującą) - ma ona charakter kroczący i interakcyjny, jest ona elastyczna, współgra ze wszystkimi zmianami, służy informacjami zwrotnymi o ich przebiegu, organizacji oraz procedurach. Tę funkcję wykorzystuje się do usprawniania i rozwijania aktualnie trwających działań.
b) konkluzywną (sumującą) - służy sprawozdawczości, nadawaniu certyfikatów lub selekcjonowaniu. Znaczy to, że ewaluacja próbuje opisać rezultaty końcowe zaistnienia ocenianych faktów, szuka wyjaśnienia związków między nakładami i końcowym rezultatem, porównuje te rezultaty ze wstępnymi założeniami i celami.
c) psychologiczną - jest wykorzystywana do kształtowania świadomości dotyczącej poszczególnych działań, motywowania pożądanych zachowań tych, którzy są ewaluowani, lub promowania określonych stosunków społecznych.
d) administracyjną - odnosi się do sprawowania władzy.

Ewaluacja nie ma charakteru restrykcyjnego, kontrolnego i nadzorczego; jej funkcją jest wspomaganie procesu zmian o charakterze rozwojowym. Ewaluacja, która prowadzona jest przez podmioty niezwiązane bezpośrednio z programami, przedsięwzięciami, strukturami poddanymi ewaluacji, ma charakter zewnętrzny. Natomiast charakter wewnętrzny ma ewaluacja, która dokonywana jest przez ewaluatorów zaangażowanych w działania związane z przedmiotem analizy, interpretacji i oceny. Zakres znaczeniowy pojęcia ewaluacji w szkole dotyczy:

1. Mierzenia jakości pracy szkoły.
2. Ewaluacji w dydaktyce.
3. Ewaluacji osiągnięć szkolnych uczniów.

Mierzenie jakości pracy szkoły to koncepcja organizacyjna, koncentrująca się na dokonywaniu wewnętrznych i zewnętrznych ocen osiąganych przez szkołę efektów pracy. Jest ona szczególnie efektywna dzięki stosowaniu w edukacji nowoczesnej koncepcji zarządzania Total Quality Management. TQM oznacza nieustanne doskonalenie grup i organizacji. TQM charakteryzuje pięć elementów:

·         przywództwo,

·         ustawiczne doskonalenie się,

·         zarządzanie poprzez działanie,

·         spełnianie wymagań klienta,

·         zarządzanie przez delegowanie uprawnień.

W nowoczesnym społeczeństwie zreformowana szkoła powinna zapewnić edukację na najwyższym poziomie pod względem jakości. A jakość w edukacji jest ważna, gdyż społeczeństwo oczekuje informacji o tym, w jaki sposób wydawane są pieniądze podatników przeznaczone na edukację. Społeczeństwo interesuje się również, na jakim poziomie funkcjonuje oświata w Polsce, a także oczekuje poprawy jakości kształcenia.
Mierzenie jakości pracy szkoły może być wewnątrzszkolne oraz zewnątrzszkolne.

Do wewnątrzszkolnego mierzenia jakości zaliczamy:

·         samoocenę pracy szkoły,

·         hospitacje.

Samoocena pracy szkoły jest mierzeniem jakości jej pracy pod względem osiągania celów, realizacji zadań, wykorzystania zasobów i wyników wszystkich działań dokonanym przez osobę lub zespół do tego powołany. Samoocena pozwala szkole na konkretne określenie jej mocnych i słabych stron oraz obszarów wymagających poprawy. Samoocena obejmuje różne obszary pracy szkoły. Dotyczy szkoły jako instytucji oświatowej; ucznia; nauczyciela i dyrektora. Powinna obejmować wszystkie obszary pracy, a przede wszystkim nauczanie i uczenie się.

Samoocena daje szereg korzyści, m.in.:

·         usystematyzowanie doskonalenia pracy szkoły,

·         dokonanie oceny opartej na faktach,

·         skuteczne diagnozowanie,

·         mierzenie "wartości dodanej" poprzez okresowe dokonywanie samooceny,

·         działania skierowane na obszary wymagające poprawy,

·         promowanie dobrej pracy i współodpowiedzialności,

·         dostrzeganie postępu i nagradzanie wyróżniających się,

·         znalezienie sposobów porównywania wszystkich działań skierowanych na jakość,

·         określanie kierunków doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Reasumując, można powiedzieć, że samoocena służy bieżącej obserwacji efektów pracy i dokonywania korekty lub modyfikacji.

Hospitacja jest pierwszym ogniwem nadzoru pedagogicznego sprawowanym przez dyrektora nad nauczycielami.

Wyróżniamy następujące rodzaje hospitacji:

a) diagnostyczną - polegającą na obserwacji zachowań uczniów podczas lekcji,
b) oceniającą - polegającą na obserwowaniu zachowań nauczyciela prowadzącego lekcję,
c) lustrzaną - pomoc w samoocenie nauczyciela i wychowawcy,
d) globalną - pozwalającą na ogólne spojrzenie na proces kształtowania i wychowania,
e) wycinkową - umożliwiającą analizę jednego lub kilku elementów procesu dydaktycznego i wychowawczego.

Hospitacje pełnią następujące funkcje:

·         diagnozującą pracę nauczyciela, wychowawcy, dyrektora szkoły, do zobrazowania fragmentu obecnego stanu prac nad rozwojem uczniów, nauczycieli czy szkoły,

·         prognozują dalszy rozwój samokształcenia oraz prowadzą do podjęcia doskonalenia zawodowego,

·         samooceny nauczyciela i wychowawcy,

·         korelowania tematyki, stosowanych sposobów i metod kształcenia, przyjmowanych celów prowadzonych lekcji i zajęć poprzez hospitowanie różnych lekcji.

Zewnętrzny nadzór pedagogiczny nad pracą szkoły polega na:

·         analizowaniu i ocenianiu efektów realizacji programu nauczania w szkołach oraz statutowych placówek,

·         inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i organizacyjnych.

Celami zewnętrznego nadzoru pedagogicznego są:

·         diagnozowanie i ocena poziomu pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej nauczycieli i szkół,

·         udział w rozwiązywaniu bieżących problemów dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych szkół poprzez udzielanie fachowej, merytorycznej pomocy i inspirowanie do samodzielnej, twórczej i innowacyjnej działalności. Wymiana doświadczeń oraz upowszechnianie i wdrażanie skutecznych rozwiązań służących realizacji przyjętych celów i zadań.

Wizytacje są realizowane poprzez pracowników pedagogicznych kuratorium, a nadzór nad działalnością szkoły w zakresie finansów i administracji sprawuje gmina.

Ewaluacja w dydaktyce nastawiona jest na zbieranie informacji o warunkach, przebiegu i wynikach działań dydaktycznych w celu ulepszania tych działań lub podjęcia decyzji o ich prowadzeniu.
Ewaluacji w dydaktyce podlegają również programy nauczania. Podstawowe zasady obowiązujące w ewaluacji to:

·         oszacowanie wartości wdrożonego programu,

·         wyciąganie wniosków o jego skuteczności,

·         określenie, czy program ma być prowadzony dalej czy przerwany,

·         ulepszenie jego struktury,

·         dodanie, lub usunięcie pewnych technik pracy,

·         skierowanie programu do wdrożenia w nowych kontekstach,

·         ustalenie, na który z konkurencyjnych programów warto przeznaczyć fundusze,

·         poparcie filozofii danego programu lub przeciwstawienie się jej.

W zależności od celu ewaluacji wyróżniamy ewaluację formatywną, tj. prowadzoną w toku wdrożenia, pozwala ona w trakcie realizacji zmieniać pewne techniki pracy oraz ewaluację surmatywną, podsumowującą całość wdrożenia. Pozwala ona ostatecznie ocenić, zaaprobować lub odrzucić filozofię programu.

Obowiązkiem osób prowadzących ewaluację jest określenie, który konkretnie cel lub grupę celów stawia się jako zadanie w danej procedurze ewaluacyjnej.

Wewnątrzszkolna ewaluacja osiągnięć szkolnych uczniów, to proces mający na celu przede wszystkim przemyślane planowe działanie szkoły, podczas którego opracowany zostanie model sprawdzania i oceny osiągnięć, oraz zostaną wypracowane procedury przekazywania informacji wartościujących. Szansę stanowi tu możliwość tworzenia szkolnych systemów oceniania oraz zmiana stylu oceniania na wspomagający i wspierający rozwój ucznia oraz wykorzystywanie pomiaru osiągnięć uczniów.

Podstawą tak zwanego dobrego oceniania, rozumianego jako proces gromadzenia informacji, który jest integralną częścią procesu uczenia się i nauczania oraz wspierający szkolną karierę ucznia i jego motywację, jest taki styl oceniania, w którym:

·         oceniane jest to, co uczeń umie i jak posługuje się zdobytą wiedzą,

·         stosowane są ćwiczenia, zadania, problemy i projekty traktujące przedmiot całościowo,

·         stwarzane są sytuacje otwarte, wymagające łączenia wiedzy z różnych gałęzi przedmiotu,

·         stosowane są różnorodne środki gromadzenia informacji o uczniu i jego osiągnięciach,

·         dopuszczalne jest stosowanie dodatkowych pomocy i środków technicznych, ewaluacja programów procesu kształcenia, osiągnięć uczniów dokonywana jest w oparciu o różnorodne źródła informacji.

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów nie sprowadza się wyłącznie do badania efektywności kształcenia. Dokonuje się ich również dlatego, że w szkole niezbędne są: diagnoza; ewaluacja; wspieranie; prognozowanie; selekcja; różnicowanie; zaświadczanie.

Ocenianie pełni dwie podstawowe funkcje:

·         funkcję klasyfikacyjną - gdzie ocena jest wyrażona za pomocą umownego symbolu, zgodnie z pewna skalą,

·         funkcję diagnostyczną - ma ona na celu wspieranie szkolnej kariery ucznia, monitorowanie jego postępów i określenie jego indywidualnych potrzeb. W związku z tymi dwiema funkcjami oceniania mówi się o ocenianiu wspomagającym (przydatne dla nauczyciela, ucznia, rodziców) i sumującym (przydatne dla nadzoru środowiska i administracji wszystkich szczebli).

Sposoby systematycznego oceniania efektów pracy ucznia i nauczyciela są koniecznym i nieodłącznym elementem każdej koncepcji kształcenia, która ma przynosić zaplanowane i oczekiwane wyniki. Wyróżniamy tu ocenianie wewnątrzszkolne i ocenianie zewnątrzszkolne. Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:

·         informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym zakresie,

·         pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,

·         motywowanie ucznia do dalszej pracy,

·         dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i specjalnych uzdolnieniach ucznia,

·         umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

W ramach systemu wewnątrzszkolnego każda szkoła powinna określić sposób formułowania ocen i ich skalę.
Zebrane w procesie ewaluacji dane o wynikach kształcenia mają służyć polityce edukacyjnej państwa, regionu oraz mniejszych wspólnot terytorialnych, jak również mają pomóc w doskonaleniu wszystkich instytucji oświatowych. Jednym z najważniejszych elementów systemowych, który ma służyć ewaluacji, jest wprowadzone w ramach reformy systemu edukacji - ocenianie zewnętrzne.

Na zewnętrzny system egzaminacyjny składa się:

·         sprawdzian poziomu opanowania umiejętności w ostatniej klasie sześcioletniej szkoły podstawowej,

·         egzamin w trzeciej klasie gimnazjum z umiejętności i wiadomości z zakresu przedmiotów humanistycznych oraz przedmiotów matematyczno-przyrodniczych,

·         egzamin zawodowy - przeprowadzany po ukończeniu szkoły zawodowej lub policealnej,

·         egzamin maturalny.

Dobrze zorganizowane ocenianie zewnętrzne zapewni lepszą kontrolę edukacji, ułatwi diagnozowanie osiągnięć i braków edukacyjnych uczniów, umożliwi bardziej obiektywną ocenę oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych nauczycieli oraz obranej przez poszczególne szkoły drogi kształcenia. Dzięki pogłębionym analizom osiągnięć uczniów możliwe będzie również otrzymanie informacji zwrotnej o jakości programów stosowanych w szkołach.

Na ewaluację możemy patrzeć jako na proces wspomagający rozwój albo jako na stały element w procedurach zarządzania jakością pracy. Takie podejście do ewaluacji pozwala na zmianę nastawienia do rzeczywistości szkolnej, do osób je współtworzących, a tym samym wpływa znacząco na budowanie kultury organizacji, jaką jest szkoła. W przeciwieństwie do oceniania, ewaluacja uczy pozytywnego nastawienia do rzeczywistości, ale również do umiejętnego przyjmowania krytyki. Ewaluacja jest więc koniecznym czynnikiem w zreformowanej szkole, jest koniecznym warunkiem racjonalnego jej działania.