słownik śląska gwara.doc

(241 KB) Pobierz

A

 

abcybilder - naklejka

abfal - błąd, śmieć

ablyger, ablyjger - sadzonka

abo - albo

Achim - Joachim, por. Chimek

achtlik - ósma część czegoś

afa - małpa, a. głupia mina * szczylać afy (robić miny)

Agnys, Agnysa - Agnieszka

aji - nawet, także, również

ajmer, ajmro - wiadro

ajncla - mieszkanko jednopokojowe, kawalerka

ajntopf - gęsta zupa, jako obiad jednodaniowy

akuratny - prawidłowy, taki jak trzeba

Alojz, Lojz - Alojzy

ała! - boli! (okrzyk z bólu), a. wariactwo (mieć ała) * Ty mosz ała na boloku.

Amerykon - Amerykanin

amolok - cukierek miętowy

Ana - Anna

ancug - ubranie, garnitur * ancug=galoty+westa+kabot

Angela - Aniela

anong (mieć) - być głupim * Ty mosz anong!

Antonik, Antoniczek - św. Antoni, figurka św. Antoniego

antryj - przedpokój * We antryju na bifyju stoi szolka...

anwajong - oblewanie nowego domu, mieszkania

anyżki - anyżowe ciasteczka

ańfachowy - zwyczajny, bylejaki, prostacki

apfelmus - mus jagłkowy

apluzyna, apluzina, apfelzina - pomarańcza

aptyka - apteka

aptykorz - aptekarz

arbaj, arbajancug - ubranie robocze

as - ktoś super, lepszy od innych * Ale mosz auto, tyś je as.

asić sie -  chwalić się, pysznić się * Niy aś sie tak tymi szczewikami!

aska - dumna, zarozumiała dziewczyna, chwalipięta

aszynbecher - popielniczka

augustki - jabłka papierówki

ausgus - zlew * Łodcedź te zimnioki do ausgusa!

aże - że, aż

________________________________

Fraszołka

 

Łod roboty pokrziwiony,

Poszoł starzik na pyndzyjo.

Dyć hned umar umynczony,

Marudzyniym do znudzynio.

Bo z chłopami som kłopoty,

Jak niy styknie im roboty!

___________________________

B

 

baba - żona, kobieta

babowka - babka drożdżowa, a. forma do pieczenia babki

babrać - brudzić

babrok - brudas

babskie scochy - szczaw

bachraty - pękaty, wybrzuszony

badki - kąpielówki * Czamu sie niy sebleczesz do badkow?

badnonć - zobaczyć, przypatrzeć się * Dadniuj tam yno co robiom te bajtle.

bajlaga - kanapka, klapsznita z czymś, plasterek sera lub kiełbasy między dwoma kromkami chleba

bajs - kęs, a. ugryzienie czegoś lub kogoś * Twoj pies mie bajsnoł w żić

bajsnyć - ugryźć, skosztować

bajtel, bajtlik - dziecko, chłopiec

bajukać - raczkować, chodzić na czworakach

bajzel - nieporządek, bałagan

bakać - pracować, a. palić papierosy * Alech sie dzisioj nabakoł!

bakpulwer - proszek do pieczenia

bal, bala - piłka * Pogromy sie w bal?

baliczek, balik -  piłeczka

baloniok - wóz z gumowymi kołami, z oponami

bamoncić - mówić bez sensu, bredzić, kręcić się w głowie * Łod tyj pogody je żech dzisioj tako bamontno!

bamontny - oszołomiony, z zawrotem głowy

bana - kolej

banhof - stacja kolejowa, dworzec

bania - dynia

baniorz - kolejarz

banka - tramwaj

bas - brzuch

basok - brzuchacz, grubas, wielki brzuch

bauplac - budowisko, plac budowy

barches - słodka bułka

barzoła, barzoły, barzelisko, barzolisko, barziny, barziska - mokradła, bagno

beblać - mówić od rzeczy * Już sie zawrzij, bo yno beblosz a beblosz!

bebok - ktoś brzydki, ohyda

bele jaki - byle jaki

bele kaj - byle gdzie * Bele kaj nie byda robioł, yno na grubie abo na banie!

belek, balek - belka

belontać - mieszać, kiwać się, majdać, dyndać * Cosik mi sie belonce kole szłapów!

berać - opowiadać np. bajki

Bercik - zdrob. Hubert, Norbert, Robert...

beretka - beret

berga, bergowa. bergowka - kamień, bryła czegoś

bery - bajki * To bery i bojki a niy prowda!

beskursyjo - hultaj, cwaniak

beszong - nasyp kolejowy * Pasymy kozy na beszonku!

betlowac - chodzić po prośbie

betlyjka - stajenka betlejemska

bez - bez, a. przez * Idymy na przima bez pole.

bez lato - latem, podczas lata

bez połednie - w południe

bez zima - zimą, podczas zimy

bezma, bezmała, bezmałaś, bezma, bezmaji - ponoć, prawdopodobnie * Bezmała Bercik je chory?

bezto, bezto - z tego powody, dlatego, przez to

beztydziyń -  w ciagu tygodnia * Na beztydziyń jymy yno żur a wodzionka!

Biczym po zadku! - tak wołano, gdy na wozie konnym usiadły bez pozwolenia dzieci, żeby się "karnąć".

bifyj - kredens

bigel, bigiel - wieszak na ubrania

biglonzko, biglołzko - żelazko

biglować - prasować

biglynbret - deska do prasowania

biksa, bikska - puszka, konserwa * Na wieczerzo łotworz tam jako biksa ze śledziami!

binda - bandaż

binder - krawat

biołko, biołtko, biołko - białko z jajka

bioły - biały

biydaszyby - podobne do studni dziury w ziemi, do wydobywania wegla "po amatorsku" z niskich pokładów, było karalne

biza - kant w spodniach

blacha - płyta kuchenna, wierzch pieca węglowego, na którym stawia się garnki podczas gotowania

blachowy, blaszanny - blaszany

blaszok - coś z blachy, np. pomieszczenie sklepowe o blaszanych ścianach

blank - zupełnie * Tyś chyba blank ogup!

blaza - odcisk, pęcherz, np. na ręce od roboty lub na nogach po długiej wędrówce

blindar - ślepa kliszka

blizablajfer - piorunochron

blukać, blakać - gadać bzdury

blyndować - oślepiać

blomwaza - wazon

błoznować - żartować

błozny - żarty, błaznowanie * np. robić kgoś za błozna (żartować z kogoś)

bocoń, bocóń, boczoń - bocian

bodnonć - ukłuć

bojtlik, bojtliczek - torebka

bok, boki - zasłona

bolawy - bolący

boliłoczka - kwiatki jaskry

bolok - miejsce bolące, siniak, wrzód

bombon - cukierek

bonclok - garnek, garnek gliniany

bonkawa - kawa, kawa naturalna

bonty - kolory

borajstwo - biedaczek, ktoś komu się współczuje * Borajstwo, piznołeś sie w gowa?

borok - nieborak, a. oferma

Boże pomogej! - Boże pomagaj! * To pozdrowienie dla napotkanego przy pracy, odpowiadało się: Dej Panie Boże!

bożo krowka - biedronka

bracik - brat

brateringi - śledzie opiekane

bratkartofle - smażone kartofle

bratruła, ruła - piekarnik

brauza - oranżada, napój musujący w butelce lub w proszku do rozcieńczenia

brecha - łom

brele, bryle - okulary

brelok, brelaty - okularnik, noszący okulary

breweryjo - awantura

briftasza - portfel

bronocić - rumienić się, zmienić kolor przy pieczeniu * Wejrzij do pieca czy sie już tyn kołocz po leku bronoci.

bronok - ktoś brązowy, "brązowy koń"

bronotny - brązowy

brusek - szlifierka, kamień do ostrzenia noży, kosy...

brusić - ostrzyć, szlifowć

brutfanka - garnek do pieczenia  mięsa

bryja - gęsty kompot z gruszek, a. wigijna moczka

brynol - denaturat, a. alkoholik

brzidok - ktoś nieładny, niesympatyczny

brzim, brzym - modrzew

bubikopf - kok

buczeć - gderać, marudzić

buda - szkoła, a. bramka na boisku, a. kram, stoisko na targu lub na odpuście

budziorz - bramkarz, a.sprzedawca w budzie

buks - mały drać, sympatyczny urwis

bulić - burzyć, niszczyć,  a. płacić

bulkać -  bulgotać, a. mówić za dużo lub niewyraźnie

bulknonć coś - palnąć głupstwo, odburknąć

bulknonć sie - utopić się, topić się

buła - guz, opuchlizna

butlować - hałasować

być w doma - zrozumieć

byfyj, bifyj - kredens

bymbyn - bęben, a. chłopczyk

byrkać - odbijać po jedzeniu

byrna - żarówka

byszta - szczotka

bysztek - sztućce

________________________________________

Fraszołka

 

Fest sie baba przikozała:

Łod dziś byda szporowała!

Koniec z szinkom i wosztami

I inkszymi gupotami!

Ale jutro zmiyni zdanie,

Jak przi fajnym sklepie stanie?

________________________________________

C, Ć

 

cangi - obcęgi

canpasta - pasta do zębów

capnąć - złapać

cedzitko - sitko

cera - córka * Waszij cerze to już cheba łozimnoście?

cerziczka - córeczka

cesta - droga

chachnyć sie - pomylić się, uderzyć się * Alech sie chachnoł!

chacharstwo - łobuzeria, draństwo

chachor - łobuz

chacka - chusta do noszenia dziecka, nosidełko (matka lub babcia przywązywała chustą dziecko do siebie) * Dej synka, wezna go do chacki!

chaderlok, szmaciorz - skupujący stare szmaty, butelki, złom (w zamian dawał pieniądze, cukierki, garnki...)

chadra - szmata

cham - skąpiec

chamić sie - skąpić

chamliwy - skąpy

chamster - chomik

charboły - stare buty

chark - "ciężka" ślina

charkać, chorkać - ciężko spluwać * Charkosz jak stary chop!

charlać, chyrlać - kaszleć * Ty yno chyrlosz a churlosz, czamu sie niy lyczysz?

charnonć - ugryźć

chasie - popiół

chasiok - śmietnik

chawerfloki - płatki owsiane

chazuka, hazuczka - koszulka, sukieneczka dla dziecka

chichrać - śmiać się

chichry -  śmiechy

Chimek -Joachim

chlasnonć - uderzyć * Chlast go w pysk!

chlyw - chlew

chłabinka - patyczek, gałązka, pręcik

chodzić po fechcie - żebrać

chop - mąż, mężczyzna

chopionka - kobieta ubrana po chłopsku, w śląskim stroju ludowym (chłopskim)

Chowcie sie! - bądźcie zdrowi, do widzenia

chrobok - robak

chuderlok - nieborak, biedactwo

chybło - zabrakło

chycić - wziąć, złapać, rozpocząć * Chytomy sie za ta robota!

chyrczeć - chrapać

chyrtoń - gardło, przełyk, krtań

ciaciany - ładny

ciamble - wróble

ciaplyta, ciapulyta - błoto

ciarach - brudas

cicik - coś puszystego, miękki kłębuszek czegoś np. mlecz-dmuchawiec

ciciuś - kotek, zdrobniale o kimś

cielepa - gapa, nieudacznik

ciepać - rzucać * Ciepnij bala!

ciepać sie - podskakiwać, buntować się, nie zgadzać się * Co sie ciepiesz smarkoczu!

ciepać - rzucać

cig, cig, ciga... - wołanie na kozę

Cila, Cyja - Cecylia

cilip - wróbel, a. jakiś ptak

cima, ćma - ciemno

ciompa - katar, wycieki z nosa

ciompel - wróbel

ciong - odejdź stąd, idź już

ciongnie - wieje * Zawiyrej te dźwiyrza bo ciongnie po nogach!

ciorać sie - brudzić się

ciotka - ciocia

cip, cip, cip... - wołanie na kury

cipa, cipka, cipeczka - kura, kurka

ciś! - idź!

ciść coś - cisnąć, pchać np. wózek z węglem

ciść kaj - iść gdzieś * Kaj ciśniesz, do roboty?

ciućmok - niedorajda

ciul, ciulik - "siusiok", a.dureń, oferma (wulgarnie)

ciulnonć się - uderzyć się, pomylić się

ciupać - rąbać * Uciupej tam drzewa bo chca łogiyń słożyć!

ciupnyć się - zamienić się * Ciupnyć sie brifmarkami!

ciyngiym - za jednym razem, ciągle

ckliwić sie - tęsknić

cmyntorz, smyntorz - cmentarz

cni mi sie - tęskni mi się

coby - żeby

colsztok - miara (do składania)

cołki - cały, całkowity, zupełny * Cołki dziyń yno robota a robota!

cosik - coś

cornuch - brudas

cuda krowskie! - co to za dziwadło! * Co tyż za cuda krowskie w tym szynku pokazujom, że wszystkie chopy dycki tam łażom?

cudować - wydziwiać

cufal - przypadek

cufalym - przez przypadek

cug - pociąg, a. przeciąg, ciąg w kominie * Niy ma dzisioj cugu i sie w piecu niy poli.

cwaja, cwajka - dwója (dawniej najgorsza ocena w szkole)

cwek - pinezka

cwerg - krasnoludek, coś małego

cwibak - sucharki

cwinga - klamra

cwist - wełna, przędza, włóczka do cerowania * Słabe to jak cwist!

cwiter, cwiterek - sweter

cycek, cycki - pierś, piersi

cyckać - ssać, mieć w ustach cukierka * Co tam w gymbie cyckosz, szkloka?

cycyhalter - biustonosz

cyferblat - tarcza zegarowa, a. twarz

cyganić - kłamać * Niy cygoń, godej prowda!

cygaństwo - kłamstwo

cygarety - papierosy

cygon - kłamczuch, Cygan

cyja - akordeon

cysorz - cesarz

czakać - czekać

czamu, czymu - dlaczego

czechmon - diabeł, czart

czelodka - grupa kolegów

czeski, ceski - 10 groszy

cześnia - czereśnia

czopka, copka - czapka

czorne kluski - "kluski śląskie" zwane też "tartymi"

...

Zgłoś jeśli naruszono regulamin