Protel.pdf

Projekty AVT

Protel

To kolejna wielka inicjatywa Zbyszka

Raabe. To On zaplanował serię artyku−

łów o Protelu − najważniejszym obecnie

programie do projektowania obwodów

drukowanych. Zdążył napisać ten

pierwszy artykuł. Ale dokończymy Jego

dzieło.

Redakcja

Think It, Design It, Build It! (dewiza firmy

ALTIUM)

A) 3 dni

B) kilkadziesiąt sekund

C) całą noc

Odpowiedź na pytanie znajduje się

w dalszej części artykułu.

Wraz z kończącym się XX−tym stuleciem

na łamach Elektroniki dla Wszystkich nastą−

pił wielki przełom: w kolejny wiek weszli−

śmy wyposażeni w narzędzia i umiejętności

odpowiednie dla nadchodzących czasów. Za−

poznaliśmy się z zasadami projektowania sy−

stemów mikroprocesorowych, zdobyliśmy

potrzebne do tej pracy narzędzia programo−

we i sprzętowe. Sądzę, że obecnie każdy

Czytelnik EdW potrafi, jeżeli oczywiście

chce tego, zaprojektować i zaprogramować

praktycznie każdy system mikroprocesoro−

wy. Warto by jednak uczcić w należyty spo−

sób nie tylko koniec ubiegłego stulecia, ale

i początek nowego, tak niestety tragicznie

rozpoczętego wieku. Warto by było zrobić

coś wielkiego, dokonać kolejnego przełomu

i na zawsze zerwać z pewnymi nawykami,

być może odpowiednimi dla raczkujących

amatorów, a nie dla Młodych Konstruktorów,

jakimi jesteście. Pomysł tej nowej akcji przy−

szedł mi do głowy nieco za późno: przełomo−

wy rok 2001 już się skończył.

Nie ulega wątpliwości, że projektowanie

i konstruowanie nowych układów elektro−

nicznych jest pracą twórczą i jak każda taka

praca wymaga odpowiedniego, w miarę

komfortowego środowiska narzędziowego.

Nie jest wygodnie pisać nowe dzieła siedząc

na niewygodnym zydlu, skupiając całą uwa−

gę na problemach związanych z utrzyma−

niem na nim równowagi, a nie na treści pisa−

nego utworu. Ktoś może powiedzieć, że Sha−

kespeare napisał swoje dramaty posługując

się prymitywnym gęsim piórem i wcale nie

przeszkodziło mu to stać się najwybitniej−

szym dramaturgiem wszechczasów. Tak, ale

była to inna epoka i wspomniane gęsie pióro

było wtedy najdoskonalszym znanym urzą−

dzeniem służącym do przelewania myśli na

papier. Sądzę, że gdyby mistrz elżbietańskie−

go dramatu żył w naszych czasach, to bez

wahania posłużyłby się nowoczesnym kom−

puterowym edytorem tekstowym.

Zastanówmy się teraz, jaką drogę musimy

przebyć w celu osiągnięcia ostatecznego re−

zultatu, jakim będzie nowe, skonstruowane

według naszych założeń urządzenie elektro−

niczne. Oczywiście, pierwszym i chyba naj−

ważniejszym etapem pracy jest sam pomysł

na nowy układ. Jakiekolwiek wspomaganie

tego etapu naszej działalności jest w zasadzie

niemożliwe. Potrzebna jest po prostu „iskra

Boża”, którą albo się posiada, albo nie. Jed−

nak nie wymyślimy koncepcji nowego urzą−

dzenia elektronicznego oddając się intelektu−

alnej kontemplacji w samym środku bezlud−

nej wyspy. Musimy uważnie obserwować

otoczenie, zwracać uwagę na problemy z jaki−

mi ludzie spotykają się w codziennym życiu,

a także, co bardzo ważne: bacznie obserwo−

wać poczynania innych konstruktorów i firm

produkujących urządzenia elektroniczne.

Bezcenną pomocą może być na tym etapie

pracy Internet, w którym zgromadzona zosta−

ła cała gigantyczna kopalnia informacji o in−

teresującym nas temacie. Możemy znaleźć

tam nie tylko idee nowych urządzeń, ale

i konkretne rozwiązania układowe. Może

odejdę nieco od głównego tematu, ale chciał−

bym przy okazji przestrzec Was przed zbyt

bezkrytycznym podejściem do informacji za−

wartych na stronach internetowych. Internet

w założeniu jest środowiskiem doskonale de−

mokratycznym i każdy ma tam prawo głosu.

Publikacje nie podlegają jakiejkolwiek cenzu−

rze (i bardzo dobrze), ale także ich rzetelność

Chciałbym rozpocząć ten artykuł w dość nie−

typowy sposób. Zaczniemy od mini konkur−

su, podobnego w charakterze do podobnych

akcji realizowanych ostatnio w naszych prze−

intelektualizowanych mediach. Będzie to coś

w rodzaju: „Jakie miasto jest stolicą Polski:

A) Zalesie Górne, B) Zalesie Dolne, C) War−

szawa. Zadzwoń i wygraj 10 zł!”

Popatrzmy zatem na rysunki 1 i 2 . Na

pierwszym z nich przedstawiony zastał sche−

mat układu elektronicznego. Jest nim projekt

programatora „quasi ISP” przeznaczonego

dla wszystkich procesorów z familii '51. Za−

sada działania układu jest dość prosta, ale

rozwiązanie układowe bardzo skomplikowa−

ne, głównie ze względu na zastosowanie

znacznej ilości elektronicznych kluczy prze−

łączających. Sieć połączeń jest tak rozbudo−

wana, że narysowanie schematu „klasyczny−

mi” metodami było całkowicie niemożliwe

i musiałem na rysunku stosować wyłącznie

połączenia typu BUS. Ten schemat to praw−

dziwy koszmar senny dla projektanta obwo−

dów drukowanych!

Ten właśnie koszmar ziścił się na rysun−

ku 2, przedstawiającym gotową płytkę obwo−

du drukowanego, wykonaną według schema−

tu z rysunku 1. Płytka została oczywiście za−

projektowana na laminacie dwustronnym

z metalizacją otworów, dokładnie sprawdzo−

na na zgodność ze schematem, a nawet już

wykonana fizycznie. Nie stwierdzono jakich−

kolwiek nieprawidłowości w działaniu ukła−

du, którego opis zostanie zamieszczony

w jednym z najbliższych numerów Elektroni−

ki Praktycznej. A teraz pytanie:

Ile czasu zajęło zaprojektowanie płytki

obwodu drukowanego:

Luty 2002

Elektronika dla Wszystkich

Projekty AVT

nie jest w żaden sposób weryfikowana.

Nigdzie jeszcze chyba nie opublikowano ta−

kich steków bzdur, nieprecyzyjnych opisów

i schematów, które nie mają prawa działać na−

wet na papierze, jak na stronach interneto−

wych.

Załóżmy, że mamy już gotowy pomysł

nowego urządzenia elektronicznego. Następ−

nym etapem pracy będzie określenie, jakimi

metodami zrealizujemy nasz pomysł. Musi−

my rozstrzygnąć czy projektowany układ zo−

stanie wykonany w technice analogowej, cy−

frowej, czy mieszanej. Zastanowimy się, czy

do realizacji naszego pomysłu wykorzystamy

nowoczesny procesor, czy też może wystar−

czy zastosować tylko parę tranzystorów. Ten

etap pracy musi być poparty rozeznaniem

rynku podzespołów elektronicznych, a także

analizą cen oferowanych przez producentów

podzespołów elektronicznych. Tu także bez−

cenną pomocą okaże się Internet, z tym że in−

formacje podawane na stronach producentów

podzespołów są zwykle (niestety, nie za−

wsze) rzetelne.

Po przejściu przez opisane etapy pracy

przystępujemy wreszcie do najważniejszej

czynności, jaką będzie zaprojektowanie no−

wego układu elektronicznego. Przez „zapro−

jektowanie” rozumiem zarówno opracowanie

konkretnego schematu elektrycznego jak

i płytki obwodu drukowanego nowego urzą−

dzenia. Na tym etapie pracy jakakolwiek

działalność nie wspomagana przez komputer

Rys. 1 Schemat ideowy

Rys. 2 Schemat montażowy

Elektronika dla Wszystkich

Luty 2002

Projekty AVT

nie ma w obecnych czasach najmniejszego

sensu.

Komputerowe wspomaganie projektowa−

nia układów elektronicznych jest jedną

z pierwszych dziedzin działalności konstruk−

torskiej, która została opanowana przez kom−

putery osobiste. Pierwsze programy do pro−

jektowania płytek obwodów drukowanych

powstały już na komputerach ośmiobito−

wych, np. na legendarnym COMMODORE

C64. Pamiętam jeszcze taki edytor: Nazywał

się Platine, albo jakoś podobnie i jak na tam−

te czasy działał wręcz rewelacyjnie. Była to

jednak bardziej zabawka niż program CAD

i pora na komputerowe wspomaganie projek−

towania układów elektronicznych nastała do−

piero wraz z erą komputerów klasy PC.

Jednym z pierwszych programów CAD

przeznaczonym dla elektroników, który zy−

skał sobie ogromną i trwającą po dziś dzień

popularność był ORCAD. Był to program

napisany wręcz genialnie i jak na tamte cza−

sy (DOS!) niezwykle wygodny w użyciu.

Jednak dołączany do niego edytor płytek ob−

wodów drukowanych był, najoględniej

mówiąc produktem „nieco” nieudanym.

Szybko więc został zastąpiony przez współ−

pracujące z ORCAD−em programy takie jak

SMARTWORK, a później słynny AUTO−

TRAX. Przez wiele lat sytuacja była dość

stabilna: większość konstruktorów opraco−

wywała schematy w środowisku ORCAD−a,

„przesiadając się” w celu zaprojektowania

płytki PCB do AUTOTRAX−a. Jednak opra−

cowywanie nowej konstrukcji w dwóch, ob−

cych sobie środowiskach miało właściwie sa−

me wady. Miało się do wyboru dwie drogi:

albo rezygnować z automatycznego spraw−

dzania poprawności połączeń i sprawdzać

wykonaną pracę wyłącznie „na oko”, lub do−

konywać niezmiernie skomplikowanych ma−

nipulacji związanych z generacją netlist, ich

niejednokrotnie kilkukrotnej konwersji i in−

nymi szykanami wynikającymi z braku jed−

nolitego środowiska projektowego.

Najwyższy czas skończyć już z prymi−

tywnymi metodami stosowanym tak przy

edycji schematów jak i podczas projektowa−

nia płytek obwodów drukowanych.

Zadaniem, które sobie postawiłem jest

wprowadzenie Czytelników EdW w nowy

świat, świat zintegrowanego środowiska pro−

jektowego umożliwiającego wykonywanie

wszystkich czynności związanych z projek−

towaniem nowego układu elektronicznego.

Kluczem do tego nowego świata jest pakiet

CAD o nazwie PROTEL, produkt firmy AL−

TIUM.

Mogę już teraz odpowiedzieć na pytanie,

zadane na początku tego artykułu: płytka zo−

stała zaprojektowana w czasie zgodnym

z odpowiedzią B, a dokładnie w ciągu 87 se−

kund. Tyle bowiem czasu potrzebował auto−

router zawarty w pakiecie PROTEL na wy−

konanie miliardów obliczeń, przeprowadze−

nie tysięcy skorygowanych następnie połą−

czeń i ostateczne wykończenie projektu płyt−

ki. W czasie kiedy ja spokojnie popijałem so−

bie kawę, komputer wykonał gigantyczną

pracę będącą odpowiednikiem wielogodzin−

nej lub nawet wielodniowej pracy wykwalifi−

kowanego projektanta obwodów drukowa−

nych. Tak naprawdę, to Protel wykonywał tę

płytkę wielokrotnie. Po wykonaniu części za−

dania, projekt „przestawał się podobać” auto−

routerowi, był kasowany a program rozpo−

czynał pracę od początku. Obserwacja na

monitorze pracy autoroutera jest po prostu

fascynująca!

Równie ciekawym zajęciem jest sady−

styczne pastwienie się nad Protelem. Jeżeli

program wykona projekt płytki drukowanej

w sensownym czasie, to zawsze warto

sprawdzić, czy ta płytka aby nie mogłaby być

mniejsza. Ściskamy wtedy trochę elementy

na płytce i każemy rozpocząć projektowanie

płytki od początku. Po kilku takich zabiegach

i pojawieniu się komunikatu o niemożności

przeprowadzenia jakiegoś połączenia z kom−

putera aż dym leci, a my mamy całkowitą

pewność, że przedostatnia wersja płytki jest

najmniejszą z możliwych. Tak, Protel to na−

prawdę potężne narzędzie i jestem absolutnie

pewien, że w Waszych rękach zdziała praw−

dziwe cuda.

Muszę Wam powiedzieć, że gdyby nie

Protel, to układ programatora w ogóle by nie

powstał. Jego wykonanie, ze względu na

ogromny nakład pracy potrzebnej do zapro−

jektowania płytki PCB nie miałoby ekono−

micznego uzasadnienia.

Praca z autorouterem ma jeszcze jedną za−

letę, która czasami staje się też wadą. Niejed−

nokrotnie, już po wykonaniu projektu płytki,

a nawet po przetestowaniu prototypu przy−

chodzą nam do głowy nowe pomysły, udo−

skonalenia, które jednak wymagają zmiany

połączeń na płytce. Niejednokrotnie, po pro−

stu nie chce nam się tego robić. To oczywi−

ste: jeżeli zdamy sobie sprawę, że aby wpro−

wadzić te zmiany musielibyśmy przeprojek−

towywać całą płytkę, to trudno zmusić się do

takiej pracy, szczególnie jeżeli układ działa

i tak w miarę poprawnie. Podczas pracy z au−

torouterem takie uwarunkowania nie istnieją.

Nie jest nawet najmniejszym problemem

usunięcie wszystkich ścieżek z płytki i wpro−

wadzenie zmian na schemacie, które automa−

tycznie zostaną przeniesione do projektu

płytki. Kosztuje to minimalną ilość czasu,

a całą pracę wykona, nawet dziesiątki razy za

nas komputer.

Czym właściwie jest ten PROTEL,

o którym z pewnością już wielokrotnie sły−

szeliście? Jest to zintegrowane środowisko

programowe służące do wykonania wszyst−

kich czynności związanych z projektowa−

niem nowego urządzenia elektronicznego.

Pakiet PROTEL w wersji podstawowej, czy−

li tej, z którą na początku będziemy mieli do

czynienia składa się z następujących, ściśle

ze sobą powiązanych modułów:

1. Edytor schematów. Program ten umoż−

liwia narysowanie schematu dowolnego

urządzenia elektronicznego, bez jakichkol−

wiek ograniczeń co do ilości użytych ele−

mentów czy połączeń. Wyraziłem się trochę

nieprecyzyjnie: zamiast „rysowanie” sche−

matu powinienem napisać „tworzenie jedne−

go z podstawowych elementów bazy danych,

jaką jest schemat”. W rzeczywistości bo−

wiem podczas „rysowania” schematu jest au−

tomatycznie tworzony zestaw informacji

o użytych elementach, ich obudowach wyko−

rzystywanych na płytce obwodu drukowane−

go i sposobie ich połączenia ze sobą. Protel

wyposażony jest w biblioteki, zawierające

praktycznie wszystkie (z szokującymi wyjąt−

kami, o czym dalej) elementy elektroniczne

produkowane obecnie na Świecie. Jest to gi−

gantyczna baza danych, której zasoby wykra−

czają znacznie ponad potrzeby nawet za−

awansowanego konstruktora.

2. Edytor elementów bibliotecznych, za

pomocą którego możemy zmieniać wygląd

i właściwości elektryczne elementów dostar−

czonych w „fabrycznych” bibliotekach Pro−

tela. Możemy także tworzyć nowe elementy,

co niekiedy jest niezmiernie ważne. Było dla

mnie wielkim zaskoczeniem, że w tak rozbu−

dowanych bibliotekach nie znalazłem w swo−

im czasie elementów takich, jak ... po−

wszechnie znane procesory firmy ATMEL.

Na szczęście dodanie do bibliotek potrzeb−

nych elementów nie zajęło mi więcej niż kil−

kanaście minut! Niemniej, przygotowanie bi−

bliotek do pracy zajmie nam w przyszłości

trochę czasu. Pamiętajcie: dobry schemat to

także estetycznie narysowany schemat

i warto będzie poświęcić trochę czasu na do−

pracowanie wyglądu elementów bibliotecz−

nych tak, aby zadawalały one także nasze po−

czucie estetyki. Czasy schematów niechluj−

nie nabazgranych na kartkach z zeszytu za−

kończyły się bezpowrotnie!

3. Kolejnym blokiem zawartym w pakie−

cie programowym Protel jest edytor płytek

obwodów drukowanych wraz z jego chyba

najatrakcyjniejszym elementem: autoroute−

rem. Musimy pamiętać, że edytory schema−

tów i płytek są ze sobą związane „na śmierć

i życie” i właściwie nie mogą istnieć bez sie−

bie nawzajem. Każda zmiana wprowadzana

na schemacie jest natychmiast przekazywana

do części bazy danych zawierającej informa−

cje o płytce PCB. I odwrotnie: zmiany wpro−

wadzane na płytce będą uwzględniane także

na schemacie. A teraz to, co chyba najważ−

niejsze: w Protelu nie musimy generować

jawnie netlisty ponieważ jest ona tworzona

automatycznie w momencie przejścia od edy−

cji schematu do projektowania płytki PCB. Ta

lista jednak istnieje i program cały czas kon−

troluje zgodność połączeń na płytce z danymi

zawartymi na schemacie. A zatem, obojętne

Luty 2002

Elektronika dla Wszystkich

Projekty AVT

czy posługujemy się autorouterem czy

wykonujemy płytkę ręcznie, powstanie

jakichkolwiek rozbieżności pomiędzy

schematem a płytką jest ABSOLUTNIE

NIEMOŻLIWE, w właściwie jego powsta−

nie wymaga ogromnego nakładu złej woli

ze strony projektanta!

4. Modułem wchodzącym w skład edytora

płytek PCB wartym dodatkowego komenta−

rza jest wspominany już wielokrotnie auto−

router. Umożliwia on automatyczne i całko−

wicie bezbłędne zaprojektowanie płytki ob−

wodu drukowanego, zgodnie z dyrektywami

narzuconymi programowi przez projektanta.

Autorouter Protela odznacza się wyjątkową

sprawnością. Przeprowadziłem dziesiątki te−

stów obserwując jego działanie i z całą odpo−

wiedzialnością mogę stwierdzić, że człowiek

nie jest w stanie wykonać płytki lepiej, niż ro−

bi to ten program komputerowy. Jak dotąd

nigdy nie udało mi się ulepszyć wyników pra−

cy autoroutera, nawet w przypadku projekto−

wania obwodów jednowarstwowych. Wbrew

pozorom wykonanie płytki jednowarstwowej

jest znacznie trudniejsze niż dwu i wielo−

stronnej i większość popularnych autoroute−

rów nie radzi sobie z tym problemem.

5. Do wykonywania płytki obwodu dru−

kowanego wykorzystywane są gotowe ele−

menty, tzw. obudowy zawarte w licznych bi−

bliotekach dodawanych do pakietu Protel.

Podobnie jak w przypadku symboli biblio−

tecznych wykorzystywanych przy tworzeniu

schematów, obudowy zawarte w tych biblio−

tekach możemy dowolnie modyfikować, do−

dawać nowe i usuwać niepotrzebne. Możemy

także stworzyć własne biblioteki dostosowa−

ne do wymagań producenta płytek, z którym

współpracujemy a także do naszych wyma−

gań estetycznych.

To, co napisałem nie jest bynajmniej peł−

nym opisem funkcji Protela. Jest to jedynie

skrótowa informacja, której zadaniem jest

pobieżne zaznajomienie Was z możliwościa−

mi uproszczonej wersji tego pakietu. Pozwo−

li to Wam na podjęcie decyzji, czy w ogóle

warto zajmować się tym programem. Sądzę

jednak, że już podjęliście „jedyną właściwą”

decyzję ...

tel w pełnej wersji wynosi 7,995USD! Nie,

nie jest to błąd w druku: pakiet Protel kosztu−

je prawie osiem tysięcy dolarów, czyli ponad

trzydzieści dwa tysiące złotych. Ta cena nie

powinna nikogo dziwić, ponieważ wszystkie

programy typu CAD, przeznaczone w zało−

żeniu dla niewielkich grup zamożnych

odbiorców, czyli firm zajmujących się pro−

jektowaniem i produkcją dóbr materialnych,

są z zasady bardzo kosztowne. No i po co te

kpiny?

Rzeczywiście, trochę Was podpuściłem

i wprawiłem w minorowy nastrój. Jednak

miałem w tym pewien cel. Tu mała dygresja.

Elektronika jest specyficzną dziedziną tech−

niki, w której granica pomiędzy hobbystami

a profesjonalistami jest wyjątkowo płynna,

a nawet czasami praktycznie niezauważalna.

Ponadto, każdy elektronik był kiedyś hobby−

stą. Nie można zostać elektronikiem na zasa−

dzie wyboru zawodu po maturze, zasta−

nawiając się jaki kierunek studiów mamy

obrać: „Może pójdę na prawo, może na filo−

zofię, no a może na elektronikę?”. Elektroni−

kiem trzeba się urodzić, od dziecka zajmo−

wać się majsterkowaniem na coraz wyższym

poziomie, a studia na Wydziale Elektroniki

będą jedynie uwieńczeniem procesu kształ−

cenia. Firma Protel doskonale zdawała sobie

sprawę z tej sytuacji i udostępniła pełną we−

rsję Protela wszystkim tym, którzy zechcą się

zapoznać z tym programem. Trialowa wersja

Protela nie posiada żadnych ograniczeń

z wyjątkiem jednego: na danym komputerze

będzie działać tylko przez miesiąc. Po upły−

wie tego terminu Protel nieodwołalnie prze−

staje działać, nie pomaga nawet ponowne je−

go instalowanie czy też naiwne sztuczki po−

legające na zmianie ustawień zegara syste−

mowego.

Nie czujcie się jednak zawiedzeni. Mie−

siąc to 30 dni czyli 720 godzin. Przez ten

czas można bardzo wiele zrobić, szczególnie

jeżeli przygotujemy sobie szczegółowy plan

działania i listę projektów, jakie będziemy

mieli zamiar wykonać. Ponadto, jeżeli mamy

kolegę, który także zajmuje się elektroniką

i posiada komputer, to możemy przedłużyć

działanie Protela instalując go kolejno na

dwóch lub więcej komputerach. W takim po−

stępowaniu nie będzie nic nielegalnego ani

nawet nieetycznego: przecież Wasze postę−

powanie jest najlepszą reklamą pakietu,

z którego korzystacie. Podobnie mogą

przedłużyć działanie Protela uczniowie Tech−

ników Elektronicznych działający w szkol−

nych pracowniach komputerowych.

A co ma zrobić zwykły, szeregowy, dzia−

łający w pojedynkę hobbysta? Po pierwsze,

dobrze zorganizować sobie pracę tak, aby

maksymalnie wykorzystać te 30 dni. Musimy

też pamiętać, aby przed upływem wyznaczo−

nego terminu zarchiwizować wykonane pra−

cę w plikach o formacie innym, niż stosowa−

ny przez pakiet Protel. Niedopełnienie tego

warunku może spowodować utratę dostępu

do naszych danych, a w konsekwencji ko−

nieczność ponownej instalacji systemu WIN−

DOWS poprzedzonej formatowaniem dysku

i ponownego instalowania Protela.

Miłość do Protela (całkowicie uzasadniona

i zawsze odwzajemniona) przybiera czasami

dziwne formy. Nie wspomnę o crackach,

które przedłużają działanie programu w nie−

skończoność. Mogę za to opowiedzieć Wam

anegdotkę o śmiesznym facecie, który tak za−

kochał się w tym programie, że postanowił

nawet zakupić dla niego osobny dysk twardy.

Dysk jest całkiem malutki, coś około 1GB,

czyli obecnie o wartości złomu komputero−

wego. Na tym dysku instaluje sobie system

Windows i Protela, gromadząc dane i pozo−

stałe programy na „porządnym” dysku

60GB. Nieszczęśnik ten, aby nie rozstawać

się z ulubionym programem co miesiąc for−

matuje twardy dysk i instaluje na nim od no−

wa system i Protela, marnując na te czynno−

ści prawie godzinę. Śmieszne, prawda?

Przejdźmy jednak do konkretów: w jaki

sposób można stać się posiadaczem pakietu

Protel w wersji 30 dniowej? W chwili, kiedy

piszę ten artykuł do zdobycia wymarzonego

oprogramowania konieczny jest dostęp do

Internetu, chociażby chwilowy oraz posiada−

nie skrzynki pocztowej e−mail. W najlepszej

sytuacji będą Ci, którzy posiadają jakiekol−

wiek stałe łącze, np. SDI czy ISDN.

Plik instalacyjny Protela w wersji podsta−

wowej ma objętość ok. 25MB, pliki bibliotek

ok. 24MB, a Service Pack6, którego instala−

cja jest zalecana przez producenta także ok.

10MB. Razem daje do blisko 60MB danych

do ściągnięcia. Jeżeli do ściągnięcia potrzeb−

nych plików mamy zamiar wykorzystać stałe

łącze, do którego mamy dostęp w pracy czy

w szkole, to musimy przemyśleć jeszcze jed−

ną sprawę. Ściągnięte pliki będą miały znacz−

ną objętość i ich przetransportowanie na

komputer domowy może być bardzo trudne.

Objętość tych plików uniemożliwia przenie−

sienie ich na nasz komputer za pośrednic−

twem dyskietek.

Wpisujemy zatem adres: www.protel.com

i po chwili znajdujemy się już o parę kroków od

zaopatrzenia się w potrzebne oprogramowanie.

Klikamy na opcję „Trial Protel 99 SE”.

Mamy do wyboru dwie możliwości: zosta−

niemy zapytani, czy mamy zamiar ściągnąć

sobie potrzebny plik bezpośrednio z Interne−

tu, czy też zamówić wersję próbną Protela

dystrybuowaną na dysku CDROM. Płyty

CDROM wysyłane są pocztą przez firmę

ALTIUM całkowicie za darmo, producento−

wi wystarcza fakt zainteresowania jego pro−

duktem.

Klikamy na wybraną opcję, co powoduje

wyświetlenie kolejnej strony z formularzem

rejestracyjnym, który musimy starannie wy−

pełnić. Wypełnienie formularza do niczego

nas nie zobowiązuje, podawane informacje

Jak i skąd „zdobyć”

pakiet Protel?

Odpowiedź na to pytanie jest pozornie bardzo

prosta: wystarczy nawiązać kontakt z dystry−

butorem firmy ALTIUM działającym na tere−

nie Polski (http://www.evatronix.com.pl) i za−

kupić potrzebne nam oprogramowanie.

Transakcji możemy dokonać błyskawicznie,

nawet korzystając wyłącznie z Internetu i pła−

cąc kartą kredytową. Musimy tylko przygoto−

wać sobie potrzebną sumkę pieniędzy, która

wynosi ... no, zgadnijcie, ile? Odpowiem na

to pytanie, jeżeli wszyscy usiądziecie wygo−

dnie aby uniknąć upadku przy ewentualnym

omdleniu. A zatem koszt nabycia pakietu Pro−

Elektronika dla Wszystkich

Luty 2002

Projekty AVT

będą przez firmę ALTIUM traktowane jako

poufne i w żadnym wypadku nie zostaną wy−

korzystane do celów komercyjnych innych,

niż związane z dystrybucją pakietu Protel,

nadsyłaniem potwierdzeń zamówień i zawia−

domień o kolejnych aktualizacjach progra−

mu. Formularz wypełniamy starannie, wypeł−

niając rubryki z naszym (lub „pożyczonym” od

kolegi) adresem e−mail oraz adresem poczto−

wym. Bardzo szybko w skrzynce znajdziemy

zaadresowany do nas osobiście list, w którym

firma ALTIUM prosi o potwierdzenie nadesła−

nych danych i prośby o skorzystanie z trialowej

wersji Protela. Odebranie listu potwierdzamy

klikając na napis: Click here to confirm your

details. Prawie natychmiast w skrzynce poczto−

wej pojawi się kolejny list, tym razem potwier−

dzający całą transakcję i zawierający rzecz nie−

słychanie ważną: hasło potrzebne do rozpako−

wania zazipowanych plików i rozpoczęcia pro−

cesu instalacji wersji trialowej Protela.

znacznie lepsza od podanej przez producenta

programu.

Owszem, można było coś niecoś zrobić, ale

o komforcie pracy należało raczej zapo−

mnieć. Pamiętajmy, że przykładowa płytka

obwodu drukowanego, którą przedstawia ry−

sunek 2 wykonana została rzeczywiście

w czasie 87 sekund, ale na komputerze z pro−

cesorem Pentium 1GHz i pamięcią RAM

512MB. Gdyby ten sam projekt realizować

na komputerze o minimalnej konfiguracji

sprzętowej zalecanej przez producenta, to au−

torouter musiałby pracować nieporównywal−

nie dłużej. To, co napisałem nie oznacza by−

najmniej że musimy koniecznie kupić kom−

puter wyposażony w najszybszy z osiągal−

nych procesorów. W końcu większość pro−

jektów, jakie będziemy wykonywać będzie

z pewnością układami dość prostymi i Protel

upora się z nimi nawet na słabszej maszynie.

Moim zdaniem, zadawalająca konfiguracja

sprzętowa, przy której moż−

na sprawnie wykonać więk−

szość projektów, wygląda

następująco:

− Windows 98/98SE/2000

− PC z procesorem Pentium

II 400MHz (lub odpowie−

dnikiem AMD)

jomość języka angielskiego w początku

XXI stulecia jest zwykłym analfabety−

zmem, wywołanym przez krańcowe leni−

stwo i brak ambicji! Elektronik (podobnie

jak lekarz czy przedstawiciel wielu innych

zawodów) który nie zna angielskiego nie

jest elektronikiem, tylko nieukiem. Po raz

kolejny chciałbym sprecyzować moje stano−

wisko: nie wymagam od Was biegłej znajo−

mości tego języka w mowie i piśmie. Być

może nie każdego stać na kosztowną naukę

i konieczne w niej wyjazdy za granicę. Na−

tomiast bierna znajomość angielskiego, czy

raczej amerykańskiego pozwalająca zrozu−

mieć tekst instrukcji do programu kompute−

rowego jest w zasięgu każdego. Do pozna−

nia języka w tym zakresie wystarczy jaki−

kolwiek podręcznik podstaw gramatyki oraz

słownik. No i oczywiście trzeba CHCIEĆ!

Instalacja pakietu PRO−

TEL

Instalacja pakietu Protel przebiega dokła−

dnie tak, jak instalacja większości profesjo−

nalnie napisanych programów pracujących

pod kontrolą OS MS WINDOWS. Pierwszą

i najważniejszą zasadą jest jak najmniej

przeszkadzać instalatorowi. Musimy jednak

pamiętać, że jeżeli będziemy instalować

Protela z pliku ściągniętego z Internetu, to

niezbędne będzie podanie we właściwym

momencie hasła. Hasło to zostało nam przy−

słane na podany adres skrzynki pocztowej.

Ponieważ hasło jest bardzo długie, to aby

uniknąć denerwujących pomyłek warto za−

stosować metodę COPY\PASTE, pozwala−

jącą na przeniesienie treści hasła z otrzyma−

nego pliku e−mail bezpośrednio do okienka

instalatora ( rysunek 3 ). Instalacja oprogra−

mowania z płyty CDROM nie wymaga po−

dawania jakiegokolwiek hasła.

Nie sądzę, aby potrzebne Wam były

jakiekolwiek dodatkowe wskazówki doty−

czące procesu instalacji. A zatem, rozpocz−

nijcie systematyczną naukę posługiwania

się Protelem.

Jeżeli zdecydowaliśmy się poprosić firmę

ALTIUM o przysłanie nam płytki CDROM

z trialową wersją Protela, to proces rejestracji

przebiegać będzie identycznie z jednym wyjąt−

kiem: zamiast hasła zbędnego podczas instala−

cji oprogramowania z CDROM otrzymamy

obietnicę jak najszybszego dostarczenia nam

zamówionej płytki. „Jak najszybszego” ozna−

cza zwykle 2... 3 tygodnie, co można uznać za

termin bardzo krótki. W każdym razie możecie

być zupełnie pewni, że prędzej czy później li−

stonosz przyniesie Wam małą, adresowaną do

Was imiennie paczuszkę z płytą.

Czego będziemy potrze−

bować do rozpoczęcia

pracy z Protelem

Pierwszym i absolutnie nieodzownym narzę−

dziem umożliwiającym rozpoczęcie pracy

z Protelem jest oczywiście komputer klasy

PC. Niestety, inaczej niż w przypadku BA−

SCOM−a, który nie miał wygórowanych wy−

magań sprzętowych Protel nie zadawala się

byle czym. Producent określił następującą,

minimalną konfigurację sprzętową:

− Windows 95/98

− PC z procesorem Pentium 166MHz

− 64MB RAM

− wolny obszar na dysku twardym 200MB

− karta graficzna umożliwiająca wyświetlanie

w rozdzielczości 800 x 600 pixeli

− napęd CDROM

Miałem okazję przetestować pracę Prote−

la na komputerze o zbliżonej konfiguracji,

z wyjątkiem karty graficznej, która była

− 128MB RAM

− wolny obszar na dysku twardym 350MB

− karta graficzna umożliwiająca wyświetlanie

w rozdzielczości 1024 x 768 pixels/ 32 bit

color

− napęd CDROM

Jak więc widać, wymagania sprzętowe

Protela nie odbiegają zbytnio od wymagań

typowego oprogramowania pracującego pod

kontrolą MS WINDOWS, a są znacznie niż−

sze od żądań stawianych przez byle jaką grę

komputerową.

Chciałbym jeszcze wspomnieć o chyba

najważniejszym z narzędzi potrzebnych pod−

czas pracy z Protelem. Zabrałem na ten temat

głos już wielokrotnie, ale w dalszym ciągu

zdarza mi się otrzymywać pytania dotyczące

polskich instrukcji do profesjonalnego opro−

gramowania oraz listy rozpoczynające się od

śmiesznego i żałosnego biadolenia: „Nie

znam angielskiego ...”. W dalszych częściach

tego artykułu zajmiemy się dość

szczegółowo obsługą pakietu

Protel, podam Wam najważniej−

sze informacje pozwalające na

samodzielne stworzenie nowego

schematu, zaprojektowanie do

niego płytki obwodu drukowa−

nego oraz edycję elementów bi−

bliotecznych. Nie podam Wam

jednak wszystkiego. Jest to po

prostu niemożliwe, ponieważ

pełna instrukcja dołączana do

Protela to z dodatkami prawie

tysiąc stron! Powtarzam zatem

po raz kolejny i ostatni: niezna−

Zbigniew Raabe

Rys. 3

Luty 2002

Elektronika dla Wszystkich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: