STAROŻYTNOŚĆ: nie znali mikroorg, brak narzędzi, byli szlifierze (robili soczewki powiększ). 1) Hans i Zachariasz Janssen 1590 =pierwszy mikroskop; początk. tylko zabawka, dopiero 2) Pierre Borel (lek. nadworny Ludwika XVI) 1656 opisał obserw. pod mikroskopem (prymitywny: 30x,40x) naczyń włosow. i kreski żaby (Borelioza-bakterie Borelia =na cześć Borel’a). Borel uzyskał obserw. kanalików nerkowych, obserw. kłębuszki nerk., które opisał dokł. Włoch Malpighi. 3) Podwaliny pod mikroskopię: A. van Leeuwenhoek- szlifierz socz., skonstruował mikr.do 400x, +400 odkryć (obs.i opis.budowa prążkowatych mięśni szkielet.,soczewka oka –włóknista, krwinki czerwone, ob. plemników [u czł.i zwierz.]). 4) XIX w. upowszechnienie mikrosk.: wymazy bakterii (b. o obrazie kulistym (ziarenkowce), i o budowie pałeczek). Choroby wywoł. przez drobnoustroje znano już w Starożyt. ale nie co je powoduje.
5) I OJCIEC MIKROBIOL.: L.Pasteura (1822-1895) ur w Dôle, ojciec-żołnierz Napoleoński, studiował na Sorbonie chemię(43-47), zajm.sie krystalografią (wykazał istnienie kryszt. kwasu winogron.); wyjaśnił czemu psują się zaciery gorzelnicze(piwow) àLiebig: fermentacja jest tylko zjaw.chem. àPasteura: wykazał że pączkujące drożdże wytwarzają alk. z cukru; wykazał powstawanie kw. mlekowego po zatruciu bakter.; kwaśnienie wina-bakt. kw. octowego; zapobieganie tym zjawiskom przez podnieś. temp; ch. wąglika u bydła –Pasteura: krowy które już chorowały są uodpornione i nie zapadają (ch.zakaźne);wirus wścieklizny -dzikie zwierz. przenosiły na ludzi => mat. wykorz. do szczepień; potwierdził że krowianka daje odporn. na ospę.
6) Robert Koch (1843-1910) –Niem.z Getyngii, oprac. hodowlę bakt. (pał.wąglika) przy odp. pożywce; odkrył bakt. gruźlicy(Mycobacterium tuberculesus)àudowod.że przenosz. drogą kropelkową.
7) Rewol.Przemysł. w Anglii i dalej, migracjeà XIXw.:zwiększ. ryzyko zachor. Atenuowane szczepy gruźlicy=możliwość zaham.epidemii (szczepionki XIX-XXw.); odczyn + =pacjent już odporny, nie trzeba szczepić; im gorsze war.ekonom=więcej zachor., w l.60’ w PL chorował tylko margines, dziś tendencja do zwiększ. zapadalności na gruźl.; R.K. opisał gronkowca cholery (Indie,Pakistan, Bangladesz): zakaż wewn., wymioty, biegunki, odwodnienie=duża śmiertelność. 8) E. von Behring (1854-1917) odkrył toksyny bakter.(np. jad kiełbasiany) i anatoksyny(toks. osłabione,można szczepić).
9) Chemioterapia I poł.XXw. Gerhard Domagk (1895-1964) -prac. Bayer w m.Eberfeld; nawiązał do badań Beringa; prow. bad. in-vitro (w próbówce) i in vivo (podanie śr żywemu org); badano barwniki, dryzozdyna. à 4l. córka Dogmagka wyzdrow.
10) Mietzch i Klarer 1932: bad. in vivo na myszach-spektakularny wynik pozyt. 11) 1935 Domagk opublikował wyniki – przyczynek do chemioterapii zakażeń bakt. Związek: prontosil rubrumà pocz. ERY CHEMIOTERAPII. 12) Sulfapirydyna, Sulfatiazol – konkurenc. dział. do kw. paraaminobenzenowego. Sulfonamidy- dział. bakteriostatyczne- hamowanie dział.bakt. àmogły uszkadzać kanaliki nerkowe, powodowały bezmocz. ostrą niewydoln. nerek i inne uboczne (w l.70’-80’ jeszcze Sulfatiazol był dost.) Z Sulfonamidów został tylko Biseptol (Ko-trimoxazole), Sulfometoxazol, Trimetoprim. Sulfosalazyna (Salazopiryna)- dz.przeciwbakt., przeciwzapalne- zastos. w ch. Colitis Ulcerosa (wrzodziejące zapal. jelita grubego-własne przeciwc. niszczą bakt.jelita g. à autoagresja). Antybiotyki =subst. poch.biol. działające przeciwbakt.
13) Aleksander Fleming (1881-1955) mikrobiolog z Oxfordu, –pocz. ERY ANTYBIOTYKÓW; AGAR-wielocukier poch. z glonów morskich. Penicylina- subst. akt. z Penicillium notatum (zw.pleśni) –początk. dawki Pen. wyn. 50.000-20.000 jedn.
14) Florey i Chain 1940 – Penicylina benzylowa- dożylnie/domięśń.-nie wchłania się. Wstrząs anafilaktyczny: u ludzi uczulonych, szczeg.lekarzy, personelu SZ, wys. śmiertelność, próba uczuleniowa. *Penicylina prokainowa *v-cylina *syntetyczne penicyliny+kw. klawulanowy (inhibitor beta-laktamazy)/Sulbaktam *penicyliny dział. na pałeczkę ropy błękitnej *karboksypenicyliny (sepsa) = penicyl. są małotoksyczne.
AIDS: *Limfadenopatia 40% -zespół zaniku odporn. *Zapalenia płuc(bakt. Pneumocystis carini) à źr.zakaż. zawsze czł. (stos.płc./drogą krwi) *Wir.HIV stos. wrażliwy na temp. i wyjałowienie (jałowe maski, rękaw.) *B.długi okr. nosicielstwa (max 18 l.). MODELE EPIDEMIOLOGICZNE w HIV: 1)Azjatycki 2)Środk-Europ.} zakaż. narkom., prostyt. 3)Mieszany –zakaż zawodowe, personel służby zdr. 4)Pn-ameryk. –Los Angeles, aglomer.-homoseks., mniej narkom,prostyt. 5)Afrykański –społ.lokalna, niska świadom., ogniska lokalne. *Do 2000r. 40mln zakażeń HIV àzachor. 9mln, ok. 7mln. zmarło (Afryka). *W PL. 1-wsze zakaż.HIV 1985; w 2008- 11.803 zakaż., 2017 zachorow., 936 zmarło. *Przyczyny zakaż. w PL: narkot.,drogą ryzyk. kontaktów sex., mężczyźni homo/hetero, dzieci matek zakaż HIV, zakaż. jatrogenne. *Wśród 40nowowykrytych 31-M., W:20-59 l. *Krajowe Centrum ds.AIDS w WW (Ziel.Linia) *Kampanie Inf.: 2008-Wróć bez HIV, 2007-W życiu jak w tańcu każdy krok ma znacz., 2006-Rodzina razem przeciwko AIDS.
HISTORIA ASEPTYKI i ANTYSEPTYKI:
1) Do XIX czł nie miał poj.o istn.bakt. i prow. adept/antysept w położn. i chirurgii à wys. śmiert. *W położn. Zgon Popołogowy z pow. zakaż. po ur.dziecka, niebezp. szpitale
2) Węgier Ignaz Philipp Semmelweis - OJCIEC ASEPTYKI (1818-1865)- pierwszy zwrócił na to uwagę –lekarz zafascyn. bad. anatomo-patologa Rokitańskiego, chciał zostać lek. ch.wewn i anatomo-pat., ale dostał pr. na oddz.położn. *1841-42 zaobserw. że studenci przych. na zaj. z położn po zaj. z sekcji zwłok à29,3% położnic zmarło z pow.zakaż popołog. *w l. 44-46 mniejsza il. studentów=mniej zgonów (10%) *Prof. Kolletschka uczył sekcji-student zranił go i zmarł *MYCIE RĄK-spadek zakażen i zgonów do kilku% *Syt. na 12kobiet na sali 11ur. dzieci/1 z rakiem macicy=11 zmarło. *ASEPTYKA-takie postęp., które eliminuje możl. zakaż bakt. *Semmelweis ogłosił poglądy: oponenci-James Young(1811-1870), Paul Dubois(1795-1871); zwolennik-Gustaw Adolf Michaelis (1798-1848)- samobójca, swoją działaln. położn(brak asept.) przyczyn. się do śmierci położnic. 3) Oliver Wendel Holmes (1809-1894) w Ang. na podst. obserw trybu działaln. oddz położn. wniosek: połogowe zakaż jest przenoszone przez personel szpitala 4) Joseph Lister – OJCIEC ANTYSEPTYKI (chirurg), wniosek: należy odkażać rany operacyjne; użył kw. karbolowego (fenol) do mycia rąk,moczenia i wyjaław. Catgut (nici z barana)- prod.poch zwierz.,natur. się wchłania -namoczony w fenolu nie dawał zakażeń. *odkażanie ran. 5) Ludwik Pasteura (ojc.mikrobiol.) 1866 w Paryżu obalił teorię – odkrył istn. bakterii –mogą powod. zakaż ran. 6) Marian Grzywalski – pl doktor w 1877 praca „o oprawie przeciwgnilnej” (stos. fenolu). 7) 1883 -Gustaw Neuber (1850-1932)- w Wiedniu wprowadził jako rutynowe postęp. na oddz chirurg ASEPTYKĘ. 8) 1885 -Jan Mikulicz-Radecki (1850-1905) wprowadził w Krakowie bawełn. rękawiczki przy prowadz. operacji dla chirurgów. 9) 1889 -ang. Halsted –ręk.gumowe (fenol działał na ręce). 10) 1890 –zastos. maski na twarz i nos ch. (również badania profilaktyczne- wymazy bakt. z gardła). *Semmelweis w zakł. psychiatr -zmarł. *ASEPTYKA à obłożenie pola zabiegowego, maski, rękawiczki; ANTYSEPTYKAàodkaż. skóry przed zabiegiem. 11) Ernst von Bergmann (1836-1907) miał asystenta dr Schimmelbüsch –który w 1878 zapropon. rodzaj sterylizatora na narzędzia i mat. opatrunk. àpuszka do odkażania.
ODKRYCIE LEKÓW PRZECIWBAKT.: *brak leków zwalcz. zakaż ogólne (zapal.płuc) à Paul Erhlich odkrył 2 zw. zawier. rtęć: *Salwasan (i neosalwasan)-wcierany w post. maści na owrzodzenia kiłowe (skuteczny), *„maść szara”-do miejsc. lecz. kiły (30 l. temu)} PRZEŁOM W LECZ. KIŁY. *Gerhard Domagk (chemik, Bayer)- szukał koncepcji nowych leków, barwników zwalczaj. bakt. W Birmie zainteresowano się barwn. chryzoidyną. *1932 –Mietzch i Klarer otrzymali nowy zw. Prontosil *Domagk podał barwnik zakażonym myszom -wsz. wyzdrowiały. *1935 –opublik. art. „Przyczynek do chemioter. zakaż bakt.” Barwnik Prontosil rubrum uratował rękę jego córce oraz córce Roosevelta. à Pocz CHEMIOTERAPII ZAKAŻ. BAKT. OGÓLNYCH. *1939- Domagk –NOBEL *1939- Ciba Geigy znalazła zw. o pokr. bud.: Prontosil album =Sulfamidamil *May&Becker wyprod. Sulfapirydynę. *Sulfatiazol (Ciba Geigy) –stos jako lek standard. w lecz. zakaż gronkowcami i paciorkowc. (dawka 2g co 4-6h) =duże dawki, odkład. się w kanalikach nerk u os. które mało piły. *BISEPTOL (Ko-trioxazol). *Gdy bakt. nie ma kw. paraaminobenzoesowego –obumiera à wykorzyst. to Sulfonamidy. *ANTYBIOTYK – czynnik poch. biol., lek przeciwbakt. (A. Fleming) – kodowanie bakt. na płytkach agarowych – widoczność kolonii *1982 –Fleming odkrywa na zapleśniałych płytkach że w okol. pleśni brak gronkowców-> bulion stał się antybakter. w dział. *1940 –pocz. wojny, potrzebne leki dla żołn; Florey i Chain – bad. wyciągów penicylin à uzyskali czystą Benzylopenicylinę (pierścien betalaktanowy rozbijają betalaktamazy- enzymy wytwarz. przez bakterie). *1945 –Fleming, Florey i Chain –NOBEL. *1944 –Waksman (w Streptomyces w Nicei) odkrył Streptomycynę à antyb. z gr. aminoglukozydowych = dz. na paciorkowce i gronk, ale też na pałeczki gram-ujemne. *1952 –Waksman – NOBEL.
dietetyka2009