Metoda Dobrego Startu

Pierwowzorem Metody Dobrego Startu była metoda Bon Depart, która została opracowana we Francji. Jej celem było ćwiczenie podczas zabawy ruchów oraz funkcji percepcyjnych, niezbędnych przy czynności pisania, uaktywnianie i uspraw­nia­nie funkcjonowania ośrodków w mózgu, uczestniczących w procesie czytania i pisania.                                                                                                                                                Metodę Dobrego Startu do polskich warunków opracowała prof. Marta Bogda­nowicz w latach 60. i od tej pory pracuje nad rozwijaniem jej kolejnych modyfikacji „Piosenki i znaki”, „Piosenki do rysowania”, „Piosenki na literki”, „Od piosenki do literki”.

Metoda Dobrego Startu aktywizuje rozwój psychomotoryczny, a zarazem jest metodą rehabilitacji psychomotorycznej. W Metodzie Dobrego Startu można wy­odrębnić trzy podstawowe rodzaje ćwiczeń:

-           ćwiczenia ruchowe,

-           ćwiczenia ruchowo-słuchowe,

-           ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe.

Zajęcia przebiegają zawsze według stałego schematu, w którym wyróżnia się trzy etapy:

-           zajęcia wprowadzające,

-           zajęcia właściwe,

-           zakończenie zajęć.

1.              Zajęcia wprowadzające:

-           ćwiczenia orientacyjno-porządkowe:

o       marsz przy muzyce, zbiórka,

o       ćwiczenia o charakterze „musztry”, zwroty w lewo, w prawo, ćwiczenia orientacji w schemacie ciała i przestrzeni,

o       różne sposoby powitania: przez podanie rąk, powitanie paluszków,

-           słuchanie przez dzieci (siedzące) piosenki odtwarzanej z magnetofonu lub wyko­nanej przez nauczycielkę (towarzyszy ona wszystkim ćwiczeniom),

-           rozmowa o treści piosenki,

-           ćwiczenie słuchu fonematycznego.

2.   Zajęcia właściwe.

-           ćwiczenia ruchowe – zabawa ruchowa o charakterze usprawniającym i relaksa­cyjnym, zależnie od treści piosenki: dzieci wykonują ruchy całymi kończynami i dłoń­mi, stopami, palcami, kształcą i utrwalają orientację w schemacie ciała i przestrzeni, wykonują ćwiczenia ortofoniczne, celem ćwiczeń jest usprawnianie czynności analizatora kinestetyczno-ruchowego,

-           ćwiczenia ruchowo-słuchowe – rytmiczne ćwiczenia pięści, dłoni, palców na wałeczkach z piaskiem w rytm piosenki, na ćwiczenie dłoni składają się ruchy wykonane wewnętrzną, zewnętrzną stroną i brzegiem dłoni. Do ćwiczeń palcami zaliczamy: ruchy jednym palcem, dwoma palcami i kolejno wszystkimi palcami. Zaczynamy od najłatwiejszych ćwiczeń pięścią, stopniując trudność ćwiczeń. Najpierw stosujemy ćwiczenia obejmujące ruchy jednej dłoni, zaczynając od ręki dominującej, następnie ćwiczenia obu rąk; ręce mogą być ułożone obok siebie, skrzyżowane, ruchy rąk mogą być wykonywane jednocześnie lub na zmianę; ćwiczenia są wykonywane początkowo na wałeczku w tym samym miejscu, potem w różnych układach przestrzennych, początkowo kierunek od lewej do prawej strony, później od prawej do lewej, a wreszcie tam i z powrotem, przy ćwiczeniach obu rąk dochodzi wystukiwanie rytmu od krańców wałeczka do wewnątrz, czyli ku środkowi i na zewnątrz, czyli od środka wałeczka do jego końców; rytm można odtwarzać w ćwiczeniach z mniejszą lub większą siłą; ruchy mogą przyjmować różne formy: naciskanie, uderzanie, głaskanie wałeczka; celem ćwiczeń jest dostarczanie dzieciom różnorodnych doznań dotykowych i kineste­tycznych, kształcących gnozję palców, koordynację ruchów obu rąk, usprawniają więc funkcjonowanie analizatora kinestetyczno-ruchowego; rozwijają percepcję słuchową, poczucie rytmu; ćwiczenia połączone z nazywaniem stron ciała rozwi­jają koordynację słuchowo-ruchową, kształcąc orientację w lewej i prawej stronie ciała i w przestrzeni oraz orientację czasowo-przestrzenną,

-           ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe – polegają na odtwarzaniu ruchem wzorów graficznych w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki i przebiegają według ustalonego schematu:

§         próba samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki lub dobieranie wzoru do piosenki,

§         pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia,

§         utrwalanie wzoru i jego powiązania z piosenką – wodzenie palcem po wzorze,

§         odtwarzanie wzoru różnymi technikami:

§         w powietrzu ręką, na podłodze nogą,

§         na powierzchni stołu lub podłogi – palcem,

§         na tackach z piaskiem – palcem,

§         na dużym arkuszu lub na tabliczkach – kredą, węglem, kredkami wosko­wymi,

§         na kartce papieru z bloku rysunkowego – pędzlem, ołówkiem, kredką lub w zeszycie bez liniatury – ołówkiem,

§         w liniaturze zeszytu – ołówkiem (mazakiem, długopisem); malowanie wzo­rów kończymy omówieniem prac powstałych w czasie zajęć. Ćwiczenie mają różny stopień trudności w zakresie motoryki, zwiększa się zakres i precyzja ruchów, płaszczyzna, na której są wykonywane ćwiczenia ulega ciągłemu zmniejszaniu. Odtwarzanie każdego wzoru należy zacząć od jego elementów znajdujących się po jego lewej stronie.

Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe mają największe znaczenie                          w Meto­dzie Dobrego Startu:

-           kształcą funkcje psychomotoryczne w sposób najbardziej wszechstronny,

-           wzory graficzne przyswajane są polisensorycznie,

-           rozwijają percepcję wzrokową przez analizowanie elementów wzoru i syntety­zowanie ich w czasie odtwarzania ,

-           kształcą koordynację wzrokowo-słuchową w czasie odtwarzania wzorów graficz­nych za pomocą ruchów,

-           usprawniają motorykę kończyn: precyzję i koordynację ruchów,

-           ćwiczą pamięć wzrokową,

-           kształcą orientację przestrzenną,

-           kształcą koordynację ruchowo-słuchowo-wzrokową.

3.    Zakończenie zajęć

Zajęcia mają charakter ćwiczeń wokalno-rytmicznych lub ćwiczeń słuchowo-ruchowych. Może być to zabawa z piosenką, bądź pląs ruchowy ilustrujący treść śpie­wanej piosenki. Celem tych zajęć jest odpoczynek, relaks i rozładowanie napięcia emocjonalnego.

   Sposób organizowania zajęć

-        Zajęcia prowadzi się głównie w formie zajęć grupowych , czasami indywidualnie.

-        Liczebność zespołu – w przedszkolu 15 dzieci, w szkole – cała klasa, w przy­padku dzieci o zaburzonym rozwoju psychomotorycznym 7‑8.

-        Czas trwania zajęć – w przedszkolu raz w tygodniu: z grupą 5-latków 20 minut, z grupą 6-latków 30 minut. Powtórnie w formie zajęć utrwalających powinno się je prowadzić z grupą dzieci mających trudności.

-        Każdemu dziecku potrzebny jest zestaw pomocy.

Sposób organizowania zajęć z dziećmi młodszymi i głębiej zaburzonymi:

-        Nad jednym wzorem możemy pracować cały miesiąc,

-        Wskazane jest, by do tego samego wzoru co tydzień zmieniać piosenkę,

-        Zajęcia prowadzone są kilka razy w tygodniu, a nawet codziennie,

-        Czas trwania od 15 do 40 minut,

-        Nie wszystkie ćwiczenia muszą wystąpić podczas jednych zajęć,

-        Zajęcia przebiegają według stałego schematu, cechuje je stabilność i powtarzalność,

-        Zajęcia rozpoczyna ta sama piosenka na powitanie i kończąc znane zabawy z ruchem i śpiewem,

-        Dzieci w różnym stopniu reprodukują piosenkę; niektóre ją śpiewają, inne „mruczą”, powtarzają proste słowa „miau-miau” lub „tup-tup”, dlatego tekst redukuje się początkowo do minimum,

-        Gdy wzór jest trudny, rezygnujemy ze śpiewania lub śpiewają tylko dorośli,

-        Bez śpiewania dzieci rysują wzory w liniaturze,

-        Etap polisensorycznego uczenia się wzoru powinien być powtarzany wiele razy (np. doznania termiczne – rysowanie palcem po szablonie nałożonym na zimne lub ciepłe podłoże),

-        Prace dzieci są eksponowane, co stanowi formę nagrody.

Konspekt zajęć

Metodą Dobrego Startu „Piosenki do rysowania” dla dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym

1.      Temat:

Zabawy z piosenką pt. „Deszczowe krople”
– Metoda Dobrego Startu

2.      Formy: wypowiedzi swobodne, śpiewanie piosenek przez dzieci zbiorowo, gra na instrumentach, zabawa ruchowa ze śpiewem, ćwiczenia manualne – usprawnianie motoryki dużej i małej, rysowanie węglem i mazakiem.

3.                  Cele:

-        ogólny: rozwijanie funkcji wzrokowych, słuchowych, dotykowych i motorycznych oraz integracja percepcyjno-motoryczna w zabawach z piosenką „Deszczowe krople”,

-        szczegółowe:

-           zapoznanie ze słowami i melodią piosenki „Deszczowe krople”,

-           kształtowanie schematu ciała oraz orientacji przestrzennej,

-           zwrócenie uwagi na sposoby ochrony przed deszczem,

-           wyrabianie umiejętności zespołowego działania,

-           rozwijanie funkcji językowych.

4.      Metody:

a)      metody czynne: zadania stawiane do wykonania, ćwiczenia utrwalające,

b)     metody słowne: rozmowa, pochwała, objaśnienia,

c)      metody oglądowe: pokaz ilustracji, własny przykład,

d)     naśladowanie, podpowiadanie.

5.      Formy:

-           zbiorowa: jednolita i zróżnicowana,

-           indywidualna: jednolita.

6.      Środki dydaktyczne: 2 woreczki wypełnione ryżem itp., o wymiarach 10x10 cm, instrumenty muzyczne, magnetofon, nagranie deszczu i piosenki „Deszczowe krople”, ilustracja – wzór narysowany flamastrem, wyklejony sznurkiem, tkaniną, papierem, węgiel rysunkowy, mozaiki, karty do ćwiczeń „Piosenki do rysowania”, kredki.

7.      Literatura:

§         M. Bogdanowicz Metoda Dobrego Startu w pracy z dzieckiem w wieku od 5 do 10 lat, WSiP 1989,

§         M. Bogdanowicz, D. Szlagowska, Piosenki do rysowania czyli Metoda Dobrego Startu dla najmłodszych, wyd. Fokus 1998,

§         B. Kosmowska, Dzisiaj się bawimy. Rewalidacja indywidualna prowadzona Metodą Dobrego Startu, WSiP 1999.