Arkadij Strugacki
Borys Strugacki
Drugi najazd Marsjan
Второе наществие Марсиан
Tłumaczyła Irena Piotrowska
Ach, ten przeklęty konformistyczny świat.
Boże, teraz jeszcze ta Artemida! Więc jednak zwąchała się z Nikostratesem. I to się nazywa córka… No, cóż robić.
Około pierwszej w nocy obudził mnie potężny, aczkolwiek daleki grzmot, a potem przeraziło złowieszcze migotanie czerwonych plam na ścianach sypialni. Grzmot był przeciągły i dudniący jak podczas trzęsień ziemi, cały dom się za kołysał, dzwoniły szyby i podskakiwały buteleczki na nocnym stoliku. Skoczyłem wylękniony do okna. Całe niebo po stronie północnej płonęło, zdawało się, że tam, za dalekim horyzontem, rozwarła się ziemia i wyrzuca sięgające gwiazd fontanny kolorowego ognia. A ci dwoje, ślepi i głusi na wszystko, oblewani piekielnym blaskiem, kołysani podziemnymi wstrząsami, ściskali się i całowali do utraty tchu na ławce pod moim oknem. Od razu poznałem Artemidę i byłem pewny, że to Charon wrócił, a ona uradowana jego widokiem całuje go jak za czasów narzeczeńskich, zamiast prowadzić prosto do łożnicy. Ale już w sekundę później spostrzegłem w świetle łuny słynną zagraniczną kurtkę pana Nikostratesa i serce we mnie zamarło. Taki szok może odebrać człowiekowi połowę zdrowia, i przecież trudno powiedzieć, żeby to był dla mnie grom z jasnego nieba. Słyszało się różne aluzyjki, żarciki. A mimo to byłem kompletnie zdruzgotany.
Trzymając się za serce i nie mając pojęcia, co dalej czynić, powlokłem się boso do salonu i zadzwoniłem na policję. Spróbujcie jednak dodzwonić się tam w razie nagłej potrzeby. Numer był długo zajęty i na domiar złego okazało się, że dyżurnym jest Pandareos. Pytam go, co to za fenomen na horyzoncie. Nie rozumie słowa fenomen. Pytam więc po raz drugi: „Może mi pan wyjaśnić, co tam dzieje po północnej stronie nieba?” Znów się informuje, gdzie to jest, nie wiem już, jak mu to wytłumaczyć, wreszcie do niego dociera. „A–a, chodzi o pożar?” — po czym oznajmia, że istotnie widać jakąś łunę, ale skąd się wzięła i co się pali, jeszcze nie ustalono. Dom się trzęsie w posadach, wszystko skrzypi, na ulicy wrzeszczą coś o wojnie, a ten stary osioł zaczyna mi truć, że przyprowadzono mu do komisariatu Minotaura, który spił się jak bela, sprofanował narożnik willi pana Laomedonta, ledwie stoi na nogach i nawet do bitki nie jest zdolny. „Podejmie pan jakieś kroki, czy nie?” — przerywam. „Właśnie o tym mówię, panie Apolinie — obraża się ten osioł. — Muszę sporządzić protokół, a pan mi wisi na telefonie. Jeżeli tak bardzo niepokoi pana ten pożar…” — „A może to wojna?” — pytam. — „Nie, to nie wojna. Wiedziałbym o tym”. — „A może erupcja?” Nie rozumie słowa erupcja, a ja dłużej już nie wytrzymuję i odkładam słuchawkę. Spociłem się jak ruda mysz przy tej rozmowie, wróciłem więc do sypialni, włożyłem szlafrok i pantofle.
Łoskot jakby nieco przycichł, lecz błyski powtarzały się nadal, a ci dwoje już się nie całowali, nawet nie siedzieli przytuleni. Stali trzymając się za ręce, przy czym każdy mógł ich zobaczyć, gdyż od łuny na horyzoncie zrobiło się widno jak w dzień, z tą różnicą, że światło było pomarańczowoczerwone i na jego tle kłębiły się chmury brunatnego dymu z refleksami koloru słabej kawy. Sąsiedzi biegali po ulicy w strojach niedbałych, pani Eurydyka chwytała mężczyzn za piżamy i żądała, by ją ratowali, tylko jeden Myrtilos nie stracił głowy, wytaszczył z garażu ciężarówkę i zaczął wraz z żoną i synami wynosić z domu swój dobytek. Była to najprawdziwsza panika, jak za dawnych dobrych czasów, wieki czegoś takiego nie oglądałem. Zdawałem sobie jednak sprawę, że jeśli istotnie zaczęła się wojna atomowa, to w całym okręgu nie znajdziesz lepszego miejsca niż nasze miasteczko, aby się ukryć i przeczekać. A jeśli erupcja, to gdzieś bardzo daleko, więc naszemu miasteczku też nic nie zagraża. Bardzo wątpliwe zresztą, jakaż u nas może nastąpić erupcja!
Udałem się na górę, by obudzić Hermionę. Tu wszystko, miało przebieg normalny. „Daj mi spokój, moczymordo, nie trzeba było pić na noc, nie mam ochoty” — i tak dalej. W tej sytuacji zacząłem jej głośno i sugestywnie opowiadać o wojnie atomowej i erupcji, troszkę, jasna, koloryzując, inaczej bowiem byłby to daremny trud. Wreszcie ją wzięło, zerwała się z łóżka, odepchnęła mnie i pobiegła wprost do jadalni mrucząc pod nosem: „Czekaj, zaraz zobaczę, a wtedy marny twój los…” Otworzyła kredens i sprawdziła zawartość butelki z koniakiem. Byłem spokojny. „Skądże ty wróciłeś? — spytała obwąchując z niedowierzaniem. — Z jakiej wstrętnej nocnej speluny?” Gdy jednak spojrzała w okno, gdy zobaczyła na ulicy na wpół ubranych sąsiadów, Myrtilosa stojącego w samych kalesonach na dachu swego domu i obserwującego coś przez lornetę polową, przestała się .interesować. Wprawdzie niebo po stronie północnej pogrążyło się w ciszy i ciemności, niemniej wyczuwało się tam chmurę dymu, całkowicie przesłaniającą gwiazdy. Co tu dużo gadać, moja Hermiona to mimo wszystko nie jakaś tam Eurydyka. I wiek nie ten, i wychowanie inne. Nie zdążyłem przełknąć kieliszka koniaku, gdy już ciągnęła walizki i na cały głos przywoływała Artemidę. „A wołaj sobie, wołaj — pomyślałem z goryczą — akurat cię usłyszy”. Lecz oto Artemida pojawia się w drzwiach swego pokoju. Boże, blada jak śmierć, dygoce cała, ale ma już na sobie piżamę, we włosach dyndają papiloty. „Co się stało? — pyta. — Co wy wyprawiacie?”
Mówcie co chcecie, ale ona też ma charakter. Gdyby nie ten fenomen, za nic nie dowiedziałbym się o niczym, no a Charon tym bardziej. Oczy nasze się spotkały, uśmiechnęła się do mnie łagodnie, drżącymi wargami, i oto nie odważyłem się wypowiedzieć słów, które miałem na końcu języka. Dla odzyskania równowagi poszedłem Siebie i zacząłem pakować znaczki. Drżysz — przemawiałem do niej w duchu — dygoczesz! Czujesz się sama i bezbronna, pełna lęku. A on nie podtrzymał cię na duchu, nie osłonił. Zerwał kwiat rozkoszy i umknął do swoich spraw. Nie, nie, moja droga, jeśli ktoś jest nieuczciwy, to jest nim w każdej sytuacji.
Tymczasem, jak należało oczekiwać, fala paniki szybko opadała. Nastała noc, taka jak zwykle, ziemia już się nie kołysała, domy nie skrzypiały. Panią Eurydykę kłoś zabrał do siebie. Nikt nie krzyczał o wojnie, w ogóle raczej nie było o czym krzyczeć. Wyjrzawszy oknem zobaczyłem, że ulica opustoszała, tylko gdzieniegdzie w domach paliło się jeszcze światło, no i Myrtilos na swoim dachu jaśniał bielizną wśród gwiazd. Zawołałem go i spytałem, czy coś widać. „Dobra, dobra — odparł z irytacją. — Niech się pan kładzie i chrapie. Pan będzie sobie słodko chrapał, a oni tymczasem dadzą łupnia…” Spytałem, co za „oni”. „Dobra, dobra — ciągnął. — Znaleźli się mądrale. Do spółki z Pandareosem. Kawał durnia ten pański Pandareos i nic więcej”. Na wzmiankę o Pandareosie postanowiłem zadzwonić na policję. Długo to trwało, a gdy się wreszcie dodzwoniłem, Pandareos poinformował mnie, że nic specjalnie nowego nie słychać i wszystko inne też w porządku, pijany Minotaur dostał zastrzyk uspokajający, zrobili mu płukanie żołądka i teraz siedzi jak trusia. Co się tyczy pożaru, to ogień dawno wygasł, zwłaszcza że nie był to, jak się wyjaśniło, żaden ogień, tylko wielki świąteczny fajerwerk. Usiłowałem przypomnieć sobie, jakie to dziś święto, a Pandareos tymczasem odłożył słuchawkę. To jednak głupiec, w dodatku okropnie wychowany, zresztą zawsze był taki. Aż dziw bierze, że tacy ludzie pracują w policji. Nasz policjant powinien być inteligentny, powinien być wzorem dla młodzieży, bohaterem, którego pragnie się naśladować, aby można mu było bez obawy powierzyć nie tylko broń i władzę, lecz i działalność wychowawczą. Charon zaś tę moją wizję policji nazywa „towarzystwem okularników” i twierdzi, że żaden rząd by jej nie chciał, albowiem zaczęłaby chwytać i reedukować najbardziej użytecznych dla państwa ludzi, poczynając od premiera i prezydenta policji. No nie wiem, nie wiem, możliwe. Ale żeby komendant policji nie wiedział, co znaczy słowo fenomen, oraz zachowywał się ordynarnie podczas pełnienia obowiązków — to już przekracza wszelkie pojęcie.
Potykając się o walizki przedostałem się do kredensu i nalałem sobie kieliszek koniaku akurat w momencie, gdy do jadalni weszła Hermiona. Oświadczyła, że to istny dom wariatów, że na nikim nie można polegać, mężczyźni nie są tu mężczyznami, a kobiety kobietami. Ja jestem zdeklarowanym alkoholikiem, Charon turystą, a Artemida — laleczką absolutnie nie przystosowaną do życia. I tak dalej, i tak dalej. Może by ktoś jej wyjaśnił, po co zerwano ją z łóżka w środku nocy i kazano pakować walizki? Usiłowałem dać jakąś sensowną odpowiedź, po czym ukryłem się w mojej sypialni. Wszystko mnie bolało, byłem pewny, że jutro znów się zaostrzy egzema. Już czuję świąd, ale na razie powstrzymuję się od drapania.
Około godziny trzeciej nad ranem ziemia znów się zatrzęsła. Słychać było huk mnóstwa motorów oraz szczęk żelaza. Okazało się, że obok naszego domu przejeżdża kolumna ciężarówek i transporterów opancerzonych z wojskiem. Jechali powoli, z przygaszonymi światłami. Myrtilos uczepił się jakiegoś wozu pancernego i biegł obok truchtem, coś krzycząc. Nie wiem, co mu odpowiedzieli, ale gdy kolumna przeszła i został na ulicy sam, zawołałem go, pytając o nowiny. „Dobra, dobra — odburknął. — Znamy się na takich manewrach. Rozjeżdżają, mądrale, za moje pieniądze”. Wtedy mnie nagle olśniło. Odbywają się wielkie ćwiczenia wojskowe, być może nawet z udziałem broni atomowej. Warto było tyle się trudzić!
Boże, byle teraz spokojnie zasnąć!
Swędzi mnie od stóp do głów. I co ważniejsze, nie mogę się zdecydować na rozmowę z Artemidą. Nie cierpię takich wybitnie osobistych tematów, takiej intymności. A poza tym skąd mogę wiedzieć, że ona mi odpowie?
Czort wie, jak się obchodzić z tymi córkami! Gdybym choć miał jakie takie pojęcie, czego jej brakuje! Ma męża, i to nie jakiegoś zdechlaka z zapadniętą piersią, lecz chłopa do rzeczy, w pełni sił. Ani brzydal, ani łamaga i przy tym nie lata za babami. A mógłby — córka naczelnika urzędu skarbowego rzuca mu powłóczyste spojrzenia i Tiona robi do niego słodkie oczy, to przecież tajemnica poliszynela, że nie wspomnę już o pensjonarkach, letniczkach czy o madame Persefonie, która ze wszystkich kotek ma najwięcej kociego seksu i żaden kocur potrafi się jej oprzeć. A właściwie to z góry wiem, co mi Artemida odpowie. Nudzę się, tatku, przecież u nas śmiertelne nudy. I za co ją besztać! Młoda, ładna kobieta, dzieci nie ma, temperament godny pozazdroszczenia, powinna bawić się i szaleć, tańce, flirty i tym podobne rzeczy. Tymczasem Charon, niestety, jest z tych filozofujących. Myśliciel. Totalitaryzm, faszyzm, menedżeryzm, komunizm. Tańce to dla niego seksualny narkotyk, goście —wszyscy w czambuł bałwany, jeden gorszy od drugiego. O tym, by zagrał w winta, nawet mu nie wspomnij. A przy tym za kołnierz nie wylewa! Posadzi dokoła stołu pięciu swoich mędrców, postawi pięć butelek koniaku i dalej dyskutować do białego rana. Dziewczątko ziewa, ziewa, wreszcie trzaska drzwiami i idzie spać. I to ma być życie? Rozumiem, mężczyzna musi mieć swoje przyjemności, ale kobiecie też się jakieś należą! Owszem, lubię mojego zięcia, jest moim zięciem, więc go lubię. Ale jak długo można dyskutować? 1 co się od tych dyskusji zmieni? Przecież to jasne, choćby nie wiem ile rozprawiać o faszyzmie, ani go to grzeje, ani ziębi, nie zdążysz, człowiecze, nawet piknąć, a już ci wbiją na głowę żelazny hełm i — naprzód marsz, niech żyje wódz! Natomiast gdy przestajesz darzyć uwagą młodą żonę, ona tobie odpłaci tym samym. I tu już nie pomoże żadna filozofia. Wiem, że człowiek inteligentny musi od czasu do czasu podyskutować na tematy abstrakcyjne, ale panowie, trzeba przecież zachować proporcje!
Dzisiejszy ranek był czarowny. (Temperatura plus dziewiętnaście, zachmurzenie umiarkowane, wiatr południowy zero koma pięć metra na sekundę. Warto by pójść do stacji meteorologicznej sprawdzić anemometr, znów go upuściłem). Po śniadaniu, doszedłszy do wniosku, że na jednym miejscu nawet kamień mchem obrasta, wybrałem się do merostwa, dowiedzieć się czegoś w sprawie mojej emerytury. Szedłem rozkoszując się spokojem, wtem patrzę — na rogu ulicy Wolności i, Wrzosowej jakieś zbiegowisko. Okazało się, że Minotaur wjechał swoją cysterną w wystawę jubilerską i tłum przechodniów przyglądał się, jak — brudny, opuchnięty, od rana już w dym pijany — składa zeznanie inspektorowi drogowemu. Scena ta była w tak rażącej dysharmonii z cudownym porankiem, że cały mój dobry nastrój rozwiał się natychmiast Nie ulega kwestii, że policja nie powinna była wypuszczać tak wcześnie Minotaura, wiedzieli przecież, że znowu się schla, skoro ma napad opilstwa. Z drugiej znów strony, jak go nie wypuścić, jeśli to jedyny prewetnik w mieście? Jedno z dwojga — albo zajmować się resocjalizacją Minotaura i tonąć w nieczystościach, albo iść na kompromis w imię higieny.
Z powodu Minotaura bytem nieco spóźniony i gdy dotarłem do naszego „spłachetka”, zastałem już wszystkich w komplecie. Zapłaciłem karę, po czym jednonogi Polifem wręczył mi znakomite cygaro w aluminiowej pochewce. Przysłał mu to cygaro z przeznaczeniem dla mnie Polikarp, jego zwierzchnik, oficer floty handlowej. Wspomniany Polikarp pobierał u mnie naukę przez kilka lat, aż wreszcie uciekł, by zostać chłopcem okrętowym. Po jego ucieczce z miasta Polifem omal nie podał mnie do sądu twierdząc, iż to nauczyciel sprowadził chłopca na złą drogę swymi wykładami o wielorakości światów. On sam dotychczas nie zachwiał się w przekonaniu, że niebo jest twarde i satelity mkną po nim na podobieństwo motocyklistów w cyrku. Moje argumenty o korzyściach płynących z nauki astronomii były dla niego niedostępne i takimi pozostały do dziś.
Zebrani mówili właśnie o tym, że naczelnik urzędu skarbowego znów zdefraudował pieniądze przeznaczone na budowę stadionu. I to już po raz siódmy. Zaczęliśmy zastanawiać się nad środkami prewencyjnymi. Sylen twierdził wzruszając ramionami, że oprócz sądu nic innego nie wymyślimy. „Dość tych półśrodków — powtarzał. — Sąd publiczny. Niech całe miasto zbierze się w wykopie stadionu i postawi defraudanta pod pręgierz bezpośrednio na miejscu przestępstwa. Dzięki Bogu — ciągnął — nasze prawo jest dostatecznie elastyczne, aby środek prewencyjny był absolutnie współmierny z wagą przestępstwa”. — „Ja bym nawet dodał, że nasze prawo jest zbyt elastyczne — zauważył zgryźliwy Parales. — Ten skarbnik był już dwukrotnie sądzony i za każdym razem nasze elastyczne prawo wyginało się obchodząc go boczkiem. Ale ty pewnie za jedyną przyczynę uważasz to, że proces odbył się w ratuszu, a nie w wykopie”. Morfeusz po głębokim namyśle oświadczył, że od dzisiejszego dnia przestaje skarbnika golić i strzyc. Niech chodzi zarośnięty. „Jesteście skończone cztery litery — oświadczył Polifem. — Żadnemu nie przyjdzie do łba, że on ma was wszystkich gdzieś. Wystarczy mu własna kompania”. — „Otóż to” — podchwycił zgryźliwy Parales i przypomniał nam, że o—prócz skarbnika istnieje jeszcze i działa architekt miejski, który na miarę swych talentów projektował stadion i teraz — rzecz jasna — jest zainteresowany, by go, uchowaj Boże, nie zaczęto budować. Tu jąkała Kalaides zaczął seplenić, podrygiwać, i ściągając w ten sposób powszechną uwagę oznajmił, że to właśnie on omal nie pobił się z architektem podczas zeszłorocznego Święta Kwiatów. Te słowa skierowały rozmowę na całkiem nowe tory. Jednonogi Polifem, jako weteran i człowiek nie obawiający się krwi, zaproponował, by zaczaić się na tych dwóch w bramie madame Persefony i przytrzeć im rogów. W takich decydujących momentach Polifem absolutnie przestaje panować nad swoim językiem — wyłażą z niego koszary. „Przytrzeć rogów tym śmierdzielom — grzmiał. — Dać gówniarzom kopa i porachować im gnaty!” Aż dziw bierze, jak podobny styl działa podniecająco na naszych. Wszyscy jak jeden mąż zaczęli się gorączkować, wymachiwać rękami, a Kalaides syczał i trząsł się jeszcze bardziej niż zwykle, nie, będąc w stanie wykrztusić ani słowa z wielkiego wzburzenia. W pewnej chwili zgryźliwy Parales, jedyny spośród nas, który zachowywał spokój, zauważył, że oprócz skarbnika i architekta jest jeszcze mieszkający w swej letniej rezydencji ich główny protektor — niejaki pan Laomedontos. Po tej uwadze wszyscy od razu nabrali wody w usta, zaczęli ponownie rozpalać zagasłe podczas rozmowy cygara i papierosy, jako że panu Laomedontowi nie tak łatwo przytrzeć rogów, a tym bardziej porachować gnaty. I kiedy w zapadłej ciszy jąkała Kalaides wykrztusił na koniec już całkiem mimowolnie jakieś tajemnicze „Z–zasunąć im syfona!” — zebrani spojrzeli na niego z niesmakiem.
Przypomniałem sobie, że już dawno powinienem być w merostwie, włożyłem nie dopalone cygaro do aluminiowej pochewki i udałem się na pierwsze piętro do biura pana mera. Uderzyło mnie niezwykłe ożywienie panujące w kancelarii. Urzędnicy wydawali się mocno podekscytowani. Nawet pan sekretarz zamiast, jak to miał w zwyczaju, oglądać własne paznokcie, przybijał pieczęcie lakowe na dużych kopertach, czyniąc to zresztą jak z łaski i z miną nader pogardliwą. Czułem się okropnie, podchodząc do tego modnie ulizanego mydłka. Wielki Boże, oddałbym wszystkie skarby świata, byle tylko nie mieć do niego żadnego interesu, nie widzieć go i nie słyszeć. Dawniej też nie lubiłem Nikostratesa, podobnie jak innych naszych lalusiów, prawdą powiedziawszy, nie lubiłem go już wówczas, gdy się u mnie uczył — za lenistwo, za arogancją, za ordynarne wybryki, no, a po wczorajszym zbrzydł mi sam jego widok. Nie wiedziałem, jak mam się zachować. Nie było jednak wyjścia, więc ostatecznie zdecydowałem się zapytać: „Jak się przedstawia moja sprawa?” Nawet nie podniósł oczu, nie raczył zaszczycić mnie spojrzeniem. „Przykro mi, panie Apollinie, ale odpowiedź z ministerstwa jeszcze nie nadeszła” — odparł nie przerywając pieczętowania kopert. Podreptałem chwilę w miejscu i zawróciłem do wyjścia z ohydnym uczuciem, jakie zawsze towarzyszy mi w urzędach, gdy całkiem niespodziewanie zatrzymał mnie, oznajmiając zdumiewającą wiadomość, że od wczoraj nie ma łączności z Maratenami. „Co też pan mówi! — zawołałem. — Czyżby manewry jeszcze się nie skończyły?” — „Jakie manewry?” — zdziwił się. I tu mnie poniosło. Do dziś nie mam pewności, czy warto było to robić, ale spojrzałem mu prosto w oczy i powiedziałem: „Jakie? Te właśnie, które raczył pan obserwować ubiegłej nocy”. — „Czyżby to były manewry? — wymówił z godną pozazdroszczenia zimną krwią, znów pochylając się nad kopertami. — Przecież to były fajerwerki. Proszę przeczytać poranne gazety”. Czemu, czemu nie rzekłem mu wtedy paru mocnych słów, tym bardziej że byliśmy w pokoju sami. Ale czy tak się godzi?
Gdy wróciłem na „spłachetek”, przedmiotem dyskusji było już nocne zjawisko. Zebranych przybyło — nadeszli Myrtilos i Pandareos. Ten ostatni w rozpiętej bluzie, zarośnięty i zmęczony po nocnym dyżurze. Myrtilos wyglądał , nie lepiej, gdyż przez całą noc dozorował koło domu w oczekiwaniu katastrofy. Wszyscy trzymali w rękach poranne gazety i omawiali notatkę „naszego obserwatora” tytułem: „W przededniu Święta”. „Nasz obserwator” informował, że Marateny przygotowują się do obchodów swego stopięćdziesięciolecia i że, jak mu wiadomo, ze źródeł zazwyczaj dobrze poinformowanych, wczorajszej nocy odbyła się próba ogni sztucznych, które mogli podziwiać mieszkańcy okolicznych miast oraz osiedli w promieniu dwustu kilometrów. Dość, by Charon wyjechał służbowo na parą dni, a nasza gazeta już zaczyna w piętkę gonić. Nawet nie usiłowali z grubsza zastanowić się, jak mogą wyglądać fajerwerki z odległości dwustu kilometrów. Nawet nie pomyśleli, odkąd to fajerwerkom towarzyszą wstrząsy podziemne. Wszystko to na gorąco wyłuszczyłem naszym, ale oni też mają głowy na karku, kazali mi jeszcze przeczytać „Wiadomości Milesu”. Było tam czarno na białym, że tej nocy „mieszkańcy Milesu mieli okazję podziwiać wspaniałe widowisko — ćwiczenia wojskowe z zastosowaniem najnowocześniejszych środków techniki bojowej”. ,,A nie mówiłem?!” — wykrzyknąłem, ale przerwał mi Myrtilos. Zaczął opowiadać, że wczesnym rankiem podjechał do jego stacji benzynowej jakiś nieznajomy szofer z firmy „Daleki transport”, kupił sto pięćdziesiąt litrów benzyny, dwie puszki oleju samochodowego oraz skrzynkę marmolady i szepnął mu na ucho, że podobno tej nocy wyleciały w powietrze z nieznanej przyczyny podziemne zakłady paliwa rakietowego. Zginęło podobno dwudziestu trzech strażników oraz cała nocna zmiana, ponadto sto siedemdziesiąt dziewięć osób zaginęło bez wieści. Byliśmy porażeni tą nowiną, niemniej zgryźliwy Parales nie omieszkał agresywnie zapytać: ..Może mi wobec tego wytłumaczysz, na co im była potrzebna marmolada?” To pytanie zbiło Myrtilosa z tropu. „Dobra, dobra — odburknął. — Powiedziałem, co wiedziałem i basta”. My też nie wiedzieliśmy, co o tym sądzić. Rzeczywiście, co ma z tym wspólnego marmolada? Kalaides zaczął syczeć pryskając śliną, ale w końcu i on nie wykrztusił słowa. Wówczas wysunął się naprzód ten stary osioł Pandareos. „Posłuchajcie, kochani. To nie były żadne zakłady rakietowe. Zwyczajna fabryka marmolady, i rozumiecie? No i przestańcie się już denerwować”. Zatkało nas. „Podziemna fabryka marmolady? — Parales pierwszy odzyskał głos. — Nie da się zaprzeczyć, stary, jesteś dziś w znakomitej formie”. Zaczęliśmy klepać Pandareosa po plecach dogadując: „Tak, tak, Pan, od razu widać, że miałeś dzisiaj złą noc. Zamęczył cię ten Minotaur, marnie z tobą, przyjacielu! Najwyższy czas przejść na emeryturę.”. „Policjant i sieje panikę” — powiedział z urazę Myrtilos, jedyny, który wziął słowa Pandareosa za dobrą monetę. „Od tego jest Pan, żeby siać panikę” — śmiał się Dimantes. Polifem też puścił świetny dowcip, tyle że absolutnie niecenzuralny. Gdyśmy się tak zabawiali, Pandareos stał oniemiały i tylko pęczniał w oczach kręcąc głową niczym byk, którego dobijają matadorzy. Wreszcie zapiął mundur na wszystkie guziki I patrząc ponad nasze głowy ryknął: „Dość gadania! R–rozejść się! W imieniu prawa!” Myrtilos udał się do swojej stacji benzynowej, a my wszyscy — do gospody.
W gospodzie przede wszystkim zamówiliśmy piwo. Oto przyjemność, której przed odejściem na emeryturę byłem pozbawiony. W takim małym miasteczku, jak nasze, nauczyciela znają wszyscy. Rodzice jego uczniów wyobraża ją sobie nie wiedzieć czemu, iż jest on cudotwórcą zdolnym uchronić swym osobistym przykładem ich dzieci od pójścia w ślady rodziców. Przesiadują w gospodzie dosłownie od rana do późnej nocy i jeśli nauczyciel pozwoli sobie na niewinny kufel piwa, to nazajutrz czeka go nieuchronnie upokarzająca rozmowa z dyrektorem. A ja lubię knajpkę! Lubię, posiedzieć w dobrym męskim towarzystwie, lubię gawędzić poważnie i spokojnie na najrozmaitsze tematy, łowiąc półuchem gwar głosów i brzęk szklanek za moimi plecami, słuchać i sam opowiadać pieprzne kawały, zagrać w karty — niezbyt wysoko, z umiarem — i w razie wygranej postawić wszystkim po kuflu. No, dość o tym.
Japet podał nam piwo i zaczęła się rozmowa o wojnie. Jednonogi Polifem twierdził, że gdyby to była wojna, ogłoszono by już mobilizację, na co zgryźliwy Parales mruknął, że w razie wojny to dopiero byśmy nic nie wiedzieli. Nie lubię tych wojennych rozmów, z przyjemnością pogadałbym o emeryturach, ale gdzie tam… Polifem położył szczudło na stole i spytał, co właściwie Parales może wiedzieć o wojnie. „Wiesz, na przykład, co to jest bazooka? — mówił groźnie. — Wiesz, co to znaczy siedzieć w okopie, czołgi na ciebie walą i nawet się nie spostrzeżesz, jak masz pełne portki?” Parales na to, że o czołgach i pełnych portkach nic nie wie i wiedzieć nie chce, natomiast o wojnie atomowej wszyscy wiedzą jedno: „Padnij plackiem i czołgaj się w kierunku najbliższego cmentarza”. — „Zawsze był z ciebie złamany cywil i takim już zostaniesz — skrzywił się Poliłem. — Wojna atomowa to jest wojna nerwów, wiesz? Oni nas, a my ich, i kto pierwszy nawali w portki, ten przegrywa”. Parales tylko wzruszył ramionami, co doprowadziło Polifema do szewskiej pasji. „Bazooki! — wrzeszczał. — Tarzony! Łubudu — i pełne gacie! Prawda, Febie?” Nakrzyczawszy się do woli, zaczął z kolei snuć wspominki, jak to kiedyś wspólnie odpieraliśmy w śniegach atak czołgów. Nie cierpię tych wspomnień. Pełniutkie portki! Nie wiem, możliwe, że nawet tak było, nie pamiętam. I zresztą nie lubię do tego wracać. Polifem jak trącił o milę koszarami, tak do dziś trąci. Nie mam pojęcia, co jeszcze poza nogą należy urwać człowiekowi, żeby raz na zawsze przestał być zupakiem. Może tu właśnie pies pogrzebany, że on nie był w „kotle”, a ja byłem. Albo może jest to sprawa charakteru.
Zasiedzieliśmy się, postanowiłem więc za jednym zamachem zjeść obiad. U Japeta zwykle karmią świetnie, tym razem jednak firmowa zupa z kluseczkami mocno zalatywała źle oczyszczoną oliwą, o czym nie omieszkałem mu zakomunikować. Okazało się, że od trzech dni bolą go zęby i to tak wściekle, że niczego nie może przyzwoicie skosztować. „A pamiętasz, Febie, jak wybiłem ci ząb?” — spytał melancholijnie. No pewnie, jak mógłbym nie pamiętać! Było to w siódmej klasie, lataliśmy obaj za Ifigienią i dzień w dzień braliśmy się za łby. Boże, jakież to odległe czasy, kiedy mogłem się jeszcze bić! Ifigienia jest obecnie żoną jakiegoś inżyniera, mieszka na południu, ma już wnuki oraz dusznicę bolesną.
Gdy szedłem do Achillesa, przed domem pana Laomedonta stał jego okropny czerwony samochód z pancernymi szybami, a za kierownicą palił papierosa ten podły bubek, który stale się ze mnie natrząsa. 1 teraz od razu się przyczepił, przeszedłem więc z godnością na drugą stronę ulicy nie zwracając na niego najmniejszej uwagi.
Achilles siedział przy kasie i oglądał swój „Kosmos”. Od czasu gdy zdobył ten niebieski trójkąt ze srebrnym nadrukiem, z reguły wyjmuje album tuż przed moim przyjściem, niby to przypadkowo. Przejrzałem go na wylot i dlatego nie daję nic poznać po sobie, choć prawdę zawsze mi wtedy serce krwawi. Jedyna pociecha, ten trójkąt jest z podlepką. Powiedziałem mu to. „Owszem, Achillesie, trudno zaprzeczyć, to piękny egzemplarz. Szkoda tylko, że z podlepką”. Skrzywił się okropnie i burknął: „Kwaśne, zielone, dobre dla żarłoków”. — „Cóż robić — odparłem spokojnie. — Fakt jest faktem } nie da się go zmienić. Ja osobiście nie kupiłbym tego znaczka za taką cenę. Na co mi z podlepką? Są, oczywiście, tacy hurtownicy, którzy kupują i kasowane, i z podlepkami, ale moim zdaniem to niepoważne. Ja kupuję najwyżej na wymianę. Zawsze przecież znajdzie się niewybredny prostak, któremu wszystko jedno — z podlepką czy bez”. Oduczę tego Achillesa świecić mi w oczy srebrnym nadrukiem!
Ale na ogół przyjemnie spędziliśmy czas. On przekonywał mnie, że wczorajsze zjawisko była to osobliwa, zorza polarna, która zbiegła się przypadkowo z osobliwym trzęsieniem ziemi, ja zaś klarowałem mu o manewrach i wysadzeniu fabryki marmolady. Jakakolwiek dyskusja z Achillesem jest nie do pomyślenia. Widać, że sam nie wierzy w to, co mówi, ale gada, upiera się przy swoim. Siedzi niby bożek mongolski, patrzy w okno i powtarza w kółko, że nie jestem jedyną osobą w mieście znającą się na zjawiskach przyrody. Ktoś mógłby pomyśleć, że oni na tej swojej farmacji rzeczywiście zajmowali się prawdziwą nauką. Taak, z żadnym z naszych nie sposób jakiejkolwiek dyskusji doprowadzić do rozsądnego końca. Weźmy na przykład Polifema. On nigdy nie dyskutuje rzeczowo. Nie obchodzi go meritum sprawy, zależy mu tylko na tym, by z oponenta zrobić balona. Dyskutujemy, powiedzmy, o kształcie naszej planety. Za pomocą ścisłych, znanych każdemu inteligentnemu człowiekowi argumentów udowadniam mu, że Ziemia jest z grubsza mówiąc kulą. Zaciekle i bezskutecznie atakuje wszystkie moje argumenty po kolei, a gdy mowa o kształcie cienia ziemskiego podczas zaćmień Księżyca, wyskakuje nagle z czymś w rodzaju: „Cień, cień… Ty rzucasz cień na jasny dzień. Najpierw usuń sobie tę brodawkę, którą masz pod nosem, i wyhoduj włosy na łysinie, a dopiero potem się wymądrzaj”. Albo Parales. Zaczęliśmy kiedyś rozmawiać o sposobach leczenia alkoholizmu. Nawet się nie obejrzałem, jak zeszliśmy na politykę zagraniczną ówczesnego prezydenta, a następnie na problem panspermii. Co najdziwniejsze, ani panspermia, ani polityka zagraniczna nigdy mnie nie interesowały i nie interesują do dziś, natomiast ofiara, alkoholizmu— i prawdziwą kieską dla otoczenia był cioteczny siostrzeniec Hermiony. Obecnie jest felczerem wojskowym, ale wówczas życie moje było nieustającym koszmarem. Tak, alkoholizm to plaga ludzkości.
Dziś dyskusja skończyła się na tym, że Achilles wydobył drogocenną buteleczkę, i wypiliśmy po kieliszku dżinu. Interes Achillesa idzie dość marnie, mam wrażenie, że nie zarobiłby nawet na dżin, gdyby nie madame Persefona. Teraz też przybiegła od niej pokojówka. „Mogę zaproponować antygest” — powiedział Achilles dyskretnym szeptem. „Nie, nie, bardzo prosili o coś pewniejszego”. Pewniejszego, słyszane rzeczy) Wpadł jeszcze kucharczyk od Japeta po krople na ból zębów i więcej już nikt, mogliśmy nagadać się do syta. Wymieniłem różowy „Monument” na serię „Czerwony Krzyż”. Właściwie nie jest mi ona potrzebna, ale Charon wspominał przedwczoraj, że ktoś przystał do jego redakcji następujące ogłoszenie: „Kupię »Czerwony Krzyż«, proponuję do wyboru odwrócony nadruk ze standardu”. Dziwna rzecz, ale muszę przyznać, że Charon jest jedynym spośród moich domowników, który nie wyśmiewa się ze mnie. W ogóle, jak się głębiej zastanowić, to z niego całkiem niezły chłop i postępowanie Artemidy jest nie tylko amorałne, lecz i nieszlachetne. A ten Nikostrates to gagatek!
Wracałem do domu o dziesiątej wieczorem i znów zastałem ich siedzących w moim ogrodzie. Nie całowali się wprawdzie, no ale chyba obowiązuje jakieś poczucie przyzwoitości. Wszedłem do ogrodu, wziąłem Artemidę za rękę i powiadam temu gogusiowi: „Do widzenia, panie Nikostratesie, dobrej nocy życzę”. Artemida wyrwała mi swoją rękę i odeszła bez słowa, a ten rozpustnik, starając się w głupi sposób zatrzeć niezręczność, zaczyna mi truć o opiniach municypalnych, które należy dołączyć do podania o rentę. Stoję i słucham. Powinno się go kijem przepędzić z ogrodu, a ja słucham. Ta moja przeklęta delikatność. I niezdecydowanie. To już prawdziwy kompleks niższości. Nagle Nikostrates szczerząc do mnie zęby pyta: „A jak się miewa czarująca pani Hermiona? Oj, spryciarz z pana, Febie! Ja bym też nie miał nic przeciwko takiej gospodyni”. Serce we mnie zamarło i już do reszty zaniemówiłem. On tymczasem nie doczekawszy się odpowiedzi — bo i po co? — oddalił się chichocząc na całą ulicę, ja zaś zostałem sam w ciemnym ogrodzie.
No cóż, trudna rada. Nasze stosunki z Hermioną trzeba będzie w końcu uregulować. Wiem, że mi to zupełnie niepotrzebne, lecz dla spokoju ducha ponosi się ofiary.
Czasem ogarnia mnie formalne przerażenie na myśl, że z moich starań o rentę może nic nie wyjść. Zaczyna mnie wtedy ściskać w dołku i nie mogę zabrać się do żadnej roboty.
Na zdrowy rozum biorąc, sprawa powinna zakończyć się pomyślnie. Primo, przepracowałem w zawodzie nauczycielskim trzydzieści lat, nie licząc przerwy wojennej. Secundo, ani razu nie zmieniałem miejsca pracy, nigdy nie zwalniałem się z powodu przeprowadzki lub innych prywatnych spraw i tylko kiedyś, siedem lat temu, wziąłem krótki bezpłatny urlop. Pobyt na froncie nie może być uważany za przerwę w pracy, to chyba jasne. Przez moje klasy przewinęło się z grubsza licząc ponad cztery tysiące uczniów, niemal cała obecna ludność naszego miasta. Tertio, przez ostatnie lata byłem stale eksponowany, trzykrotnie zastępowałem dyrektora gimnazjum w czasie jego urlopu. Quarto, pracowałem bez zarzutu, mam szesnaście podziękowań ministerstwa, pismo gratulacyjne od nie żyjącego już ministra na dzień mego pięćdziesięciolecia, jak również brązowy medal „Za zasługi na polu oświaty narodowej”. Jedną szufladę w moim biurku specjalnie przeznaczyłem na listy z podziękowaniami rodziców. No i wreszcie moja specjalność. Wszyscy teraz dostali bzika na punkcie kosmosu, tym samym astronomia stała się przedmiotem bardzo aktualnym. Moim zdaniem, to także jest argument. Zważywszy więc to wszystko, czy mogą istnieć jakieś wątpliwości? Na miejscu ministra przyznałbym bez namysłu pierwszą grupę. Boże, wtedy miałbym nareszcie święty spokój. W gruncie rzeczy nie tak wiele mi już w życiu potrzeba. Kilka papierosów, kieliszek koniaku, trochę drobnych na karty — i koniec. No i jeszcze znaczki, oczywiście. Pierwsza kategoria wynosi sto pięćdziesiąt miesięcznie. Sto dam Hermionie na utrzymanie, dwadzieścia — na książeczkę, a reszta już dla mnie. Starczy i na znaczki, i na wszystko inne. Chyba zasłużyłem?
Źle, że stary człowiek jest nikomu niepotrzebny. Wycisną go jak cytrynę, a potem niech zdycha. Podziękowania, listy pochwalne? Kogo to dziś obchodzi? Medale? Któż ich nie posiada? Poza tym ktoś na pewno się przyczepi, że byłem w niewoli. Był pan w niewoli? Byłem. Trzy lata? Tak. Koniec. A więc ciągłość pracy została przerwana, otrzyma pan trzecią grupę i proszę nie psuć papieru na korespondencję z nami.
Gdyby tak mieć znajomości! Prawda, przecież jeden z moich uczniów, obecny generał Alkim, zasiada w Niższej Izbie. Jakbym tak do niego napisał? Powinien mnie pamiętać, było między nami sporo różnych drobnych konfliktów, jakie później w wieku dojrzałym z przyjemnością wspominają byli wychowankowie. Daję słowo, napiszę. Zacznę po prostu: „Drogi chłopcze, oto jestem już stary…” Trochę jeszcze poczekam i napiszę.
Dziś przez cały dzień siedziałem w domu. Hermiona była wczoraj z wizytą u ciotki i przyniosła mi stamtąd duży pakiet starych znaczków. Segregowanie ich sprawiło mi niesłychaną przyjemność. Tego się z niczym nie da porównać. To jest jak gdyby nie kończący się miesiąc miodowy. Znalazłem kilka świetnych egzemplarzy, wszystkie wprawdzie z podlepkami, trzeba będzie odświeżyć. Myrtilos rozbił na swoim podwórzu namiot i zamieszkał w nim z całą rodziną. Chwalił się, że w dziesięć minut może zebrać manatki i wyjechać. Mówił też, że w dalszym ciągu nie ma łączności z Maratenami. Z pewnością kłamie. Pijany Minotaur najechał swoją brudną cysterną na czerwony samochód pana Laomedonta i pobił się z szoferem. Obu zabrano do komisariatu. Minotaur będzie, siedział pod kluczem, póki nie wytrzeźwieje, a szofera podobno odwieziono do szpitala. Jest jednak sprawiedliwość na tym świecie. Artemida cichutka jak myszka — Charon powinien wrócić lada godzina. Nic jeszcze nie mówiłem Hermionie. Może się jakoś obejdzie. Ach, żeby mi dali pierwszą grupę!
Przed chwilą skończyłem czytać wieczorne gazety i danie nie rozumiem. Nie ulega wątpliwości, że nastąpi—jakieś zmiany. Ale jakie? I skutkiem jakich wydarzeń? nas się lubi trochę poblagować.
Rano wypiłem kawę, po czym udałem się na „spłachetek”. Pogoda była piękna, ciepła. (Temperatura plus osiemnaście, bezchmurnie, wiatry południowe 1 metr na sekundę według mojego anemometru). Tuż za furtką zobaczyłem Myrtilosa kręcącego się przy rozłożonym na ziemi namiocie. Spytałem, co to ma znaczyć. „Dobra, dobra —odpowiedział wielce rozdrażniony. — Znaleźli się mądrale. Siedźcie i czekajcie, aż wszystkich was wyrżną”. Za grosz nie wierzę Myrtilosowi, ale od takich rozmów ciarki mnie przechodzą. „Co się znów stało?” — spytałem. „Marsjańcy” — rzucił krótko i zaczął ugniatać namiot kolanem. . Nie zrozumiałem go w pierwszej chwili i może dlatego to dziwne słowo podziałało na mnie jak zapowiedź czegoś strasznego, co nieuchronnie musiało nastąpić. Nogi ugięły się pode mną, przysiadłem na zderzaku ciężarówki. Myrtilos milczał dysząc tylko i sapiąc. „Coś ty powiedział?” — spytałem. Zwinął namiot, wrzucił na ciężarówkę i zapalił papierosa. „Marsjańcy na nas napadli — wymówił szeptem. — Teraz już koniec z nami. Marateny spalili, podobno kamień na kamieniu nie został, dziesięć milionów zabitych w ciągu jednej nocy, rozumiesz? A dziś przybyli do naszego merostwa. Przejęli władzę i basta. Siać już zabronili, a teraz mają nam wszystkim żołądki wycinać. Żołądki im do czegoś potrzebne, wyobrażasz sobie? Ani mi się śni czekać dłużej, mnie też jest potrzebny żołądek. Jak tylko o tym usłyszałem, myślę sobie — nie dla mnie te nowe porządki, niech to diabli, jadę do brata farmę. Moją starą z dziećmi wysłałem już autobusem. Posiedzimy tam i zobaczymy, co dalej. „Czekaj — przerwałem wiedząc dobrze, że wszystkie te wiadomości wyssal z palca, i mimo to słabnąc coraz bardziej. — Czekaj, Myrtilosie, co ty gadasz? Kto napadł? Kto spalił? Mój zięć jest teraz w Maratenach”. — „Już po twoim zięciu — rzekł z ubolewaniem i rzucił niedopałek. — Możesz uważać swoją córkę za wdowę. Sekretarzowi w to graj… No, czas na mnie. Żegnaj, Apollinie. Zawsze żyliśmy w zgodzie. Ja nie chowam złości do ciebie i ty mnie źle nie wspominaj”. — „Boże! — krzyknąłem zrozpaczony, ostatkiem sił. — Mówże, kto napadł?” — „Marsjańcy, Marsjańcy! — odpowiedział znów zniżając głos do szeptu. — Stamtąd! — Podniósł do góry palec. — Z komety spadli”. — „Może Marsjanie?” — spytałem z nadzieją w sercu. — „Dobra, dobra — mruknął wsiadając do szoferki. — Ty jesteś nauczycielem, to wiesz lepiej. A mnie wszystko jedno, kto ze mnie flaki wypuści…” — „Zlituj się, Myrtilosie — powiedziałem mając już całkowitą pewność, że to wszystko bujda. — Przecież tak nie można. Masz już swoje lata, rodzinę, wnuki. Jakim cudem mogliby to być Marsjanie, skoro Mars jest planetą wymarłą. Nie ma tam życia, to fakt naukowo dowiedziony”. — „Dobra, dobra — odburknął, ale widać było, że się waha. — Już lecę wierzyć!” — „Ależ zapewniam cię, że to prawda. Spytaj którego chcesz uczonego. Zresztą po co uczonego, wie o tym dobrze każdy uczeń!” Myrtilos chrząknął i wylazł z szoferki. „A niech to diabli — rzekł zanurzając we włosy wszystkie pięć palców. — Kogo tu słuchać? Ciebie? Czy Pandareosa? Bądź tu mądry…” Splunął i wszedł do domu.
Ja również postanowiłem wrócić do siebie i zadzwonić na policję. Okazało się, że Pandareos jest bardzo zajęty, gdyż Minotaur wyłamał kratę w celi, trzeba więc niezwłocznie zorganizować obławę. Półtorej godziny temu rzeczywiście ktoś przyjechał do merostwa, jakaś władza, możliwe nawet, że Marsjanie, krążą wieści, że to oni, a co do wycinania żołądków, to żadnych dyrektyw nie było i w ogóle Pandareosa nie obchodzą Marsjanie, wystarczy mu jeden Minotaur, który jest gorszy od wszystkich Marsjan razem wziętych.
Pospieszyłem na „spłachetek”.
Prawie wszyscy nasi tłoczyli się u wejścia do merostwa i —zawzięcie dyskutowali o jakichś dziwnych śladach odciśniętych w kurzu. Zostawił je przybyły niedawno Marsjanin, co do tego nie istniały żadne wątpliwości. Morfeusz powtarzał, że nawet on, stary fryzjer i masażysta, w życiu swoim nie widział takich potworów. „Pająki, wielkie, kosmate pająki. To znaczy, samce są kosmate, a samice gołe. Chodzą na tylnych łapach, przednie mają chwytne. Widziałeś te ślady? Niesamowitej Jakby dziurki. To on tędy przeszedł”. — „Nie w tym rzecz — tłumaczył rozsądnie Sylen. — Na Ziemi siła ciężkości jest znacznie większa, spytajcie Apolla, a więc oni nie mogą chodzić zwyczajnie na nogach. Do tego celu służą im specjalne sprężynowe szczudła i to właśnie one zostawiają te dziurkowane ślady”. — „Racja — wymamrotał niewyraźnie Japet z obwiązaną twarzą. — Tylko że to nie są szczudła. Oni mają taki pojazd, widziałem to kiedyś w kinie. Nie na kołach, lecz na takich dźwigniach czy szczudłach”. — „Nasz skarbnik znowu wykręcił się sianem — rzekł zgryźliwy Parales. — Zeszłym razem był grad o nie spotykanej sile, jeszcze wcześniej szarańcza, a teraz wykombinował Marsjan, bo żyjemy w epoce podboju przestrzeni kosmicznej”. „Nie mogę spokojnie patrzeć na te’ ślady — powtarzał Morfeusz. — Niesamowite! Chodźmy się czegoś napić, dobra?” Kalaides, który już od dłuższego czasu syczał miotając się w drgawkach, wykrztusił na koniec: „Ppiękna dziś ppogoda, kochani! Jjak się wam spało?” Przez tę nieszczęsną wadę wymowy nigdy nie nadąża za rozwojem wypadków. A przecież jest bądź co bądź weterynarzem, mógłby powiedzieć coś ciekawego o tych śladach. „Myrtilos już dał drapaka — oznajmił Dimantes chichocząc głupio. — Żegnaj, Dimantesie, powiedział do mnie, zawsze żyliśmy w zgodzie. Miej oko na moją stację benzynową, w razie czego podpal ją, żeby się nie dostała w ręce nieprzyjaciela”. Tu zadałem ostrożne pytanie, czy nie słyszał czegoś o Maratenach. „Mówią, że spalone — podjął skwapliwie. — Był stamtąd telefon, żeby zachować spokój”. To mnie do reszty upewniło, iż są to niedorzeczne pogłoski, i już miałem je zdementować, gdy nagle rozległo się wycie syreny policyjnej., przyciągając naszą uwagę.
Przez plac biegł zajęczym zygzakiem, zataczając się, rozchełstany, zapuchnięty Minotaur, a zanim pędził policyjny łazik. Pandareos trzymając się przedniej szyby krzyczał coś i wymachiwał kajdankami. „No, już go mają” — powiedział Morfeusz. „To nie takie pewne — odparł Dimantes. — Widzisz, co on robi?” Minotaur podbiegłszy do słupa telegraficznego objął go rękami i nogami i zaczął gramolić się w górę. ...
przemyslaw.skowron