Organizacja wypasu zwierząt w gospodarstwach ekologicznych.pdf

ORGANIZACJA WYPASU

ZWIERZ¥T W GOSPODARSTWACH

EKOLOGICZNYCH

materia³y dla rolników

Radom 2004

Dodruk wykonano w ramach zadania zleconego MRiRW

zgodnie z decyzj¹ HORre-401-182/04

z dnia 25.06.2004 r.

Autorzy:

1. doc. dr hab. Zbigniew Wasilewski

Instytut Melioracji i U¿ytków Zielonych w Falentach

Projekt ok³adki: Marek Rz¹sa, RCDRRiOW w Przysieku

Wydawca:

Krajowe Centrum Rolnictwa Ekologicznego

- Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich

w Radomiu

ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. +48(48) 365 69 00

e-mail:radom@cdr.gov.pl

www.cdr.gov.pl/radom

Realizacja i druk:

GP RCDRRiOW w Radomiu

ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. +48(48) 365 69 00

e-mail:radom@cdr.gov.pl

www.cdr.gov.pl/radom

ISBN 83-89060-51-5

Nak³ad: 5000 egz.

Spis treci

1. Wstêp ................................................................................................................ 4

2. Pastwisko jako produkcyjny u¿ytek rolny ......................................................... 5

3. Zalety wypasu zwierz¹t ..................................................................................... 5

4. Klimatyczne i meteorologiczne uwarunkowania proekologicznej gospodarki

pastwiskowej ..................................................................................................... 7

5. Okres wegetacyjny i sezon pastwiskowy .......................................................... 8

6. Naturalny potencja³ produkcyjny ró¿nych rodzajów u¿ytków zielonych

w Polsce oraz ich przydatnoæ do wypasu ........................................................ 9

7. Wypas ró¿nych gatunków zwierz¹t zalety i wady oraz wypas mieszany .... 11

8. Oddzia³ywanie zwierz¹t na darñ i glebê oraz skutki dla rodowiska .............. 12

9. Zachowania stadne zwierz¹t ............................................................................ 12

10. Wypas zwierz¹t a ró¿norodnoæ botaniczna runi .......................................... 13

11. Roliny motylkowate na ekologicznych pastwiskach ................................... 14

12. Systemy i sposoby wypasu zalety i wady .................................................. 15

13. Wypas dzienny i ca³odobowy ........................................................................ 19

14. Zmienne czyli pastwiskowo-kone u¿ytkowanie .......................................... 20

15. Odchody na pastwiskach korzyci i zagro¿enia oraz nawo¿enie ............... 20

16. Infrastruktura pastwiskowa .......................................................................... 22

17. Zaopatrzenie zwierz¹t w wodê ...................................................................... 22

19. Pielêgnowanie pastwisk ................................................................................ 22

20. Podsumowanie ............................................................................................... 23

21. Definicje i pojêcia zwi¹zane z gospodark¹ pastwiskow¹ .............................. 24

22. Za³¹cznik Nr 1 - Upowa¿nione jednostki certyfikuj¹ce rolnictwo

ekologiczne w roku 2003 ................................................................................ 31

1. Wstêp

Podstaw¹ rolnictwa ekologicznego jest zachowanie przyjaznych relacji miê-

dzy szeroko rozumianym rolnictwem (wp³yw na glebê, roliny i zwierzêta oraz

iloæ i jakoæ produkowanej ¿ywnoci), a rodowiskiem. Rolnictwo ekologiczne

mo¿e siê zatem rozwijaæ tylko w regionach, obszarach wiejskich i na u¿ytkach

rolnych o ma³ym ska¿eniu rodowiska, a takimi s¹ z natury trwa³e u¿ytki zielone.

Ze zwierz¹t gospodarskich, najczêciej wypasa siê byd³o, owce i konie. Wypas

gêsi, trzody chlewnej czy strusi jest w Polsce incydentalny i nie ma praktycznego

znaczenia. Dla tych zwierz¹t nie urz¹dza siê pastwisk. Natomiast najpowszechniej

wypasan¹ grup¹ zwierz¹t jest byd³o (ró¿ne grupy wiekowe, od ciel¹t a¿ po krowy

mleczne) z uwagi na jej liczebnoæ i powszechnoæ utrzymywania.

Byd³o w najwiêkszym stopniu przystosowa³o siê do zjadania rolin-

noci trawiastej i zio³owej rosn¹cej na trwa³ych u¿ytkach zielonych. Jest

ono w stanie korzystaæ z u¿ytków po³o¿onych w ró¿nych warunkach sie-

dliskowych, od suchych i ubogich a¿ do podmok³ych, a nawet mokrych.

I odwrotnie, na skutek zgryzania, tratowania, selektywnego pobierania

okrelonych gatunków rolin, a nawet ich czêci, udeptywania gleby oraz

pozostawiania odchodów, wytworzy³y siê specyficzne, czêsto o du¿ej war-

toci przyrodniczej zbiorowiska rolinne, dobrze znosz¹ce spasanie.

W ujêciu historycznym, od pojawienia siê na terenie obecnej Polski zwierz¹t

prze¿uwaj¹cych, wszystkie tereny poroniête rolinnoci¹ trawiasto-zio³ow¹ czyli

obecne u¿ytki zielone stanowi³y pastwiska zarówno dla zwierz¹t dzikich jak i udo-

mowionych. Nie konserwowano pasz na okres zimowy. St¹d w rolnictwie ekolo-

gicznym, rola i znaczenie pastwisk tak w gospodarstwie jak i otaczaj¹cym nas ro-

dowisku jest nies³ychanie wa¿na.

Co to jest pastwisko? Jest to u¿ytek zielony odpowiednio urz¹dzony na którym

zwierzêta, swobodnie poruszaj¹c siê po okrelonych czêciach pastwiska, same

pobieraj¹ paszê (zielonkê).

Czym ró¿ni siê pastwisko ekologiczne od konwencjonalnego? Przede wszyst-

kim rodzajem i intensywnoci¹ nawo¿enia. Nadrzêdnym celem pastwiska konwen-

cjonalnego jest produkowanie i dostarczanie zwierzêtom du¿ych iloci paszy, sta-

nowi¹cej podstawê ich wysokiej wydajnoci. Aspekty ochrony rodowiska s¹ tutaj

drugorzêdne. Natomiast pastwisko ekologiczne opiera siê na maksymalnym wy-

korzystaniu naturalnych mo¿liwoci produkcyjnych siedliska (¿yznoci gleby, za-

opatrzenia rolin w wodê) wspomaganych nawozami gospodarskimi i pozyskiwa-

nie mniejszych iloci pasz lecz o wysokich walorach ¿ywieniowych wynikaj¹cych

g³ównie z du¿ej ró¿norodnoci rosn¹cych gatunków rolin. Aspekty ochrony ro-

dowiska stawiane s¹ na równi z aspektem produkcyjnym. Tak jest np. przy wypa-

sie owiec na górskich halach. Hale te stanowi¹ doskona³e paszowiska, ale równie¿

s¹ nieod³¹cznym elementem piêkna krajobrazu i bez u¿ytkowania, a zw³aszcza

wypasu poros³yby lasem. S¹ równie¿ miejscem rekreacji i uprawiania sportu (tra-

sy narciarskie) oraz zachowania unikatowych gatunków rolin, specyficznych zbio-

rowisk rolinnych itp. Zwierzêta, zw³aszcza trawo¿erne, w gospodarstwach ekolo-

gicznych musz¹ korzystaæ z pastwisk, a w przypadku ich braku co najmniej z roz-

leg³ego okólnika.

Pastwisko jako produkcyjny u¿ytek rolny

Wypas zwierz¹t stanowi specyficzn¹ formê rolniczego u¿ytkowania ziemi. Spe-

cyfika ta wynika ze cis³ego zwi¹zku jaki zachodzi miêdzy warunkami siedlisko-

wymi (charakterystycznymi dla powstawania zró¿nicowanych pod wzglêdem bo-

tanicznym i wartociowym zbiorowisk trawiastych i zio³owo-trawiastych), a wy-

pasanymi zwierzêtami.

Wypas zwierz¹t w Polsce wynika najczêciej z korzyci zarówno dla rolnika,

wypasanych zwierz¹t oraz rodowiska przyrodniczego.

Na pastwiskach intensywnych, w ni¿owej czêci kraju z 1 ha dobrego pastwi-

ska mo¿na uzyskaæ 9-10 t suchej masy z 1 ha lub odpowiednio oko³o 45-50 t zie-

lonki. S¹ to plony bardzo wysokie, a ich wartoæ ¿ywieniowa znacznie przewy¿sza

inne uprawy paszowe. W tej wielkoci plonu mo¿e znajdowaæ siê 2000-2500 kg

bia³ka, a jego wartoæ energetyczna wynosiæ 55-60 tys. MJ. Na pastwisku u¿ytko-

wanym wg zasad ekologicznych wielkoæ uzyskiwanych plonów jest z regu³y ni¿-

sza, co nie oznacza, ¿e taki sposób gospodarowania jest gorszy. Wprost przeciw-

nie, wzrastaj¹ce zapotrzebowanie na ¿ywnoæ ekologiczn¹ sprawia, ¿e odbiorca

jest sk³onny zap³aciæ wy¿sz¹ cenê w zamian za otrzymanie produktu zdrowego,

czystego i wartoci¹ zbli¿onego do produktu naturalnego, a taki mo¿na uzyskaæ

tylko na bogatych pod wzglêdem botanicznym pastwiskach.

Zalety wypasu zwierz¹t

Korzyci z wypasu zwierz¹t s¹ ewidentne. Mo¿na je uj¹æ w nastêpuj¹ce grupy:

gospodarcze, jakociowe paszy, zoohigieniczne i rodowiskowe.

Z korzyci gospodarczych na pierwszy plan wysuwaj¹ siê niskie koszty pozy-

skiwania zielonki pastwiskowej w stosunku do innych pasz. Jest to pasza najtañ-

sza ze wszystkich pasz objêtociowych soczystych. Potwierdzaj¹ to badania eko-

nomiczne, z których wynika, ¿e koszty produkcji pasz w przeliczeniu na jednostkê

owsian¹ (j.o) na gruntach ornych s¹ oko³o 2,5-krotnie wiêksze ni¿ na u¿ytkach

zielonych, a zw³aszcza na pastwiskach. Koszt produkcji 1 j. o. np. w kukurydzy

(ziarno) oraz burakach pó³cukrowych by³ 3-krotnie wiêkszy ni¿ w zielonce pa-

stwiskowej, w zbo¿ach 2-3-krotnie, w mieszance zbo¿owej, rolinach str¹czko-

wych i zielonce z kukurydzy 2,5-krotnie.

Na korzyci jakociowe sk³ada siê wielogatunkowoæ spasanej runi bezpo-

rednio przek³adaj¹cej siê na jej jakoæ i wartoæ paszow¹. Taka zielonka zawiera

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: