Podstawowe osiagniecia rozwojowe w poszczegolnych okresach zycia czlowieka.pdf

Podstawowe osiągnięcia rozwojowe

w poszczególnych okresach życia człowieka

Wstęp

1. Rozwój prenatalny

2. Okres wczesnego dzieciństwa

2.1. Faza noworodka

2.2. Okres niemowlęcy

2.2.1. Rozwój motoryczny

2.2.2. Rozwój spostrzegania i myślenia

2.2.3. Komunikacja

2.2.4. Rozwój emocjonalny i społeczny okresu niemowlęcego

2.3. Okres poniemowlęcy

2.3.1. Rozwój ﬁzycznyimotoryczny

2.3.2. Rozwój poznawczy

2.3.3. Rozwój mowy i komunikacji

2.3.4. Rozwój emocjonalny i społeczny

2.3.5. Rozwój obrazu własnej osoby

3. Średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny)

3.1. Rozwój poznawczy

3.1.1. Rozwój języka i komunikacji

3.1.2. Rozwój emocjonalny

3.1.3. Rozwój społeczny

3.1.4. Rozwój osobowości

4. Późne dzieciństwo (młodszy wiek szkolny)

4.1. Rozwój poznawczy

4.2. Rozwój moralny

4.3. Rozwój emocjonalny

4.4. Rozwój społeczny

4.5. Rozwój osobowości

5. Okres dorastania (adolescencja)

5.1. Rozwój ﬁzycznyimotoryczny

5.2. Rozwój poznawczy

5.3. Rozwój społeczny

5.4. Rozwój moralny

5.5. Rozwój osobowości

6. Wczesna dorosłość

6.1. Trendy rozwojowe w okresie dorosłości

6.2. Rozwój poznawczy

6.3. Rozwój społeczny

6.4. Rozwój osobowości

7. Okres średniej dorosłości (wiek średni)

7.1. Funkcjonowanie poznawcze

7.2. Rozwój społeczny

7.3. Praca zawodowa

7.4. Rozwój osobowości i „kryzys wieku średniego”

8. Okres późnej dorosłości (wiek starzenia się)

8.1. Zmiany funkcjonowania intelektualnego

8.2. Funkcjonowanie społeczne

8.3. Osobowość w późnej dorosłości

8.4. Mądrość ludzi starzejących się

Bibliograﬁa

Wstęp

Opis rozwoju w kolejnych okresach życia pozwala na uporządkowanie wiedzy

o prawidłowościach rozwojowych. Dzięki temu może stanowić przewodnik dla

każdego, kto pracuje z grupami osób w określonym wieku (np. nauczycielami,

opiekunami, wychowawcami). Wiedza o aktualnych procesach rozwojowych oso-

by w konkretnym wieku umożliwia odróżnienie normy od patologii, a także wspie-

ranie funkcji opóźnionych. Zaznaczyć jednak należy, że w zakresie występowania

poszczególnych osiągnięć rozwojowych mogą się pojawiać różnice indywidualne.

Opisane poniżej prawidłowości dotyczą przeciętnego czasu i sposobu występowa-

nia określonych sprawności u osób w danym okresie życia.

Koncepcji periodyzacji rozwoju człowieka jest wiele (ich przeglądu dokonuje m.in.

Kielar-Turska, 2003). Na potrzeby niniejszej pracy posługiwać się będziemy jed-

nym z najczęstszych podziałów rozwoju na etapy:

1. Okres prenatalny (od poczęcia do urodzenia).

2. Okres wczesnego dzieciństwa (od 1. do 3. roku życia).

3. Okres średniego dzieciństwa — wiek przedszkolny (od 4. do 6. roku życia).

4. Okres późnego dzieciństwa — młodszy wiek szkolny (od 7. do 10.–12. roku życia).

5. Okres adolescencji (od 10.–12. roku życia do około 20. roku życia).

6. Okres wczesnej dorosłości (od 20.–23. do 35.–40. roku życia).

7. Okres średniej dorosłości — wiek średni (od 35.–40. do 55.–60. roku życia).

8. Okres późnej dorosłości — wiek starzenia się (powyżej 60. roku życia).

Materiał w obrębie każdego okresu rozwojowego zostanie przedstawiony w po-

dziale na mniejsze bloki tematyczne — w większości przypadków będą to poszcze-

gólne sfery rozwoju, a w okresie prenatalnym poszczególne miesiące życia prena-

talnego.

1. Rozwój prenatalny

Rozwój człowieka zaczyna się w momencie połączenia komórki jajowej z plemni-

kiem. Powstaje zygota, pojedyncza komórka. Następnie rozwój dzieli się na trzy

fazy (zob. Vasta, Haith, Miller, 1995; Kielar-Turska, 2003; Kornas-Biela, 2004;

Bee, 2004; Schaffer, 2007):

1. Faza jajowa (stadium powstawania listków zarodkowych) — trwa około dwóch

tygodni. W momencie zapłodnienia następuje przekazanie 23 chromosomów od

matki i 23 od ojca, co składa się na wyposażenie genetyczne człowieka. Komór-

ka dzieli się bardzo szybko, przemieszcza przez jajowód i zagnieżdża w ściance

macicy, co kończy 1. fazę rozwoju prenatalnego.

2. Faza embrionalna — trwa od około 2. do około 8. tygodnia po zapłodnieniu.

Zaczynają tworzyć się i funkcjonować wszystkie poszczególne narządy. Tworzy

się worek owodniowy wypełniony płynem oraz łożysko i pępowina. W fazie tej

przypada okres krytyczny rozwoju poszczególnych narządów i układów (orga-

nogeneza), tj. układu nerwowego, serca, nóg, oczu, zębów, zewnętrznych narzą-

dów płciowych. Bicie serca można wykryć około 4. tygodnia. Zawiązki układu

nerwowego tworzą się już 13. dnia od poczęcia, a 19. dnia powstaje cewa nerwo-

wa, z które później rozwinie się rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe. Około 21.

dnia powstają pierwsze komórki ośrodkowego układu nerwowego.

3. Faza płodowa — trwa od 9. do 38. tygodnia. Rozwĳają się struktury zewnętrzne

i wewnętrzne organizmu. Postępuje rozwój aktywności płodu i rozwój zmysłów

Już około 6.–7. miesiąca staje się on zdolny do życia pozamacicznego. Pod ko-

niec okresu płodowego waga dziecka waha się średnio między 2,9 a 3,5 kg, a je-

go długość między 49 a 54 cm.

Wyjaśnianiem i opisem sensomotorycznego zachowania płodu w tym okresie zaj-

muje się psychologia prenatalna, która ujmuje dziecko w interakcji ze środowiskiem

ﬁzycznymiosobowym(rodzice)orazspołecznym ( np. sytuacja prawna rodziców,

postawy wobec rodzicielstwa).

Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze prawidłowości rozwojowe w okresie

prenatalnym w kolejnych miesiącach (Kornas-Biela, 2004).

1. miesiąc:

— pierwsze ruchy serca,

— powstają pierwsze komórki nerwowe,

— tworzy się głowa, kręgi, jama ustna,

— zawiązki narządów wewnętrznych, kończyn, oczu, uszu, nosa, mięśni,

— embrion ma 0,5 cm długości.

2. miesiąc

— tworzą się pierwsze odruchy nerwowe (współdziałanie układu nerwowego i mię-

śniowego),

— ruchy wygięcia grzbietu, podnoszenia i opadania,

— pierwsze oznaki fal mózgowych,

— rozwój oka, wrażliwość dotykowa warg,

— zawiązki dłoni i stóp, narządów płciowych, rozwĳasię tkanka chrzęstna i mię-

śniowa, palce, zęby,

— ustala się gonadalna tożsamość płciowa,

— występują typowe czynności serca,

— embrion ma 3 cm, jest to „miniaturowy człowiek” z podstawowymi narządami

i funkcjami.

3. miesiąc

— cewa nerwowa wypełnia się komórkami nerwowymi,

— doskonali się zmysł dotyku,

— występują niezależne ruchy kończyn,

— pierwsze ruchy klatki, ssania, nabierania wód (trening mięsni),

— aktywność EEG charakterystyczna dla człowieka,

— częściowe wyprostowanie, dziecięce proporcje twarzy,

— rozwĳa się tęczówka i powieki; narząd słuchu, płuca, trzustka kończą morfo-

genezę,

— płód ma 7,5 cm długości.

4. miesiąc

— ćwiczenie ruchów związanych z ważnymi funkcjami życiowymi, próby oddy-

chania, chwytania,

— całe ciało wrażliwe dotykowo, płód wyraża ciałem dyskomfort,

— przyrost długości i ciężaru,

— prosto trzyma się głowa,

— występują już linie papilarne,

— zachodzi magazynowanie tkanki tłuszczowej, picie płynu,

— płód ma 25 cm długości.

5. miesiąc

— matka czuje ruchy, kopanie, czkawkę, może je wystymulować przez pocieranie,

stukanie,

— trening ssania,

— aktywne kubki smakowe (jeśli wody są słodkie — więcej połyka),

— reaguje na zmiany temperatury, światło, dźwięki, wibracje (przyspieszeniem ak-

cji serca, ruchami ciała, oczu),

— porost włosów, brwi, rzęs, paznokci,

— wysłuchiwane tony serca,

— fazy snu i czuwania,

— płód ma 30 cm długości.

6. miesiąc

— silniejsze ruchy klatki piersiowej i ssania,

— aktywność zależna od bodźców zewnętrznych,

— zharmonizowanie ruchów matki i dziecka,

— dziecko uczy się rytmu naprzemiennego aktywności,

— stopniowo otwiera się szpara powiekowa,

— wyraźna reakcja na silne światło,

— silny dźwięk powoduje przestrach,

— magazynowanie substancji potrzebnych po urodzeniu,

— dojrzewają narządy wewnętrzne, zachodzi mielinizacja włókien nerwowych,

— tworzą się niektóre odruchy bezwarunkowe.

7.–8. miesiąc

— postępuje dalsza mielinizacja,

— precyzyjne ruchy (powstają nowe połączenia w mózgu i wzorce pamięciowe ruchów),

— widoczna większość odruchów wrodzonych (ssania, kroczenia, chwytu Moro),

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: